Σημειώσεις Κεφαλαίου 11

[←1]: Και έπρεπε ν΄ ανεβούν στα πορθμεία.

[←2]: Ο Μarkham 1859, παρατηρεί ότι ο πληροφοριοδότης τού Κλαβίχο δεν πρέπει να ήταν καλός γεωγράφος. Ας σημειώσουμε εδώ ότι η μάχη στον Υδάσπη ποταμό (326 π.Χ.) διεξήχθη τουλάχιστον χίλια χιλιόμετρα πιο νοτιοανατολικά, κοντά στη Μπέρα (Bhera) τού Πακιστάν, μεταξύ Λαχόρ και Ραβαλπίντι.

[←3]: Termit στο κείμενο, Termez (Ουζμπεκιστάν) στους σύγχρονους χάρτες.

[←4]: Όχι ακριβώς! Κατά τον Le Strange 1928, η γραφή τού Τιμούρ δεν ήταν η μογγολική αλλά τα τουρανικά των Τσαγκατάι. Τα περσικά γράφονταν φυσικά με ελαφρώς τροποποιημένους αραβικούς χαρακτήρες. Όμως τα Τσαγκατάι Τουρκί χρησιμοποιούσαν γενικά διαφορετική γραφή, τώρα γνωστή ως Ουϊγούρ. Ο Τιμούρ μιλούσε Τουρκί, καταλάβαινε περσικά, αλλά προφανώς αγνοούσε τη μογγολική γλώσσα.

[←5]: Για τη διέλευση μέσω τού Χορασάν, δηλαδή τον Εννακόρα.

[←6]: Δηλαδή τον Μιραμπόζαρ.

[←7]: Puertas del Fierro στο κείμενο. Ο Le Strange 1928, σημειώνει ότι τις διάσημες αυτές Σιδηρές Πύλες περιέγραψε για πρώτη φορά ο βουδιστής προσκυνητής Χουέν Τσανγκ, ο οποίος τις επισκέφθηκε το 629 μ.Χ. στον δρόμο του από την Κίνα προς την Ινδία. Αυτές οι Σιδηρές Πύλες αναφέρονται συχνά από τούς Άραβες και Πέρσες γεωγράφους τού Μεσαίωνα, αποκαλούμενες (στα αραβικά) Báb-al-Hadíd και (στα περσικά) Derbend Ahanín. Οι άλλες Σιδηρές Πύλες κοντά στην Κασπία, στο ανατολικό άκρο τής οροσειράς τού Καυκάσου, βρίσκονται κοντά στην πόλη που ονομάζεται Ντερμπέντ. Ήσαν γνωστές στους Άραβες ως Báb-al-Abwáb, «Πύλη των Πυλών». Βλέπε Le Strange, Lands of the Eastern Caliphate, σελ. 180.

[←8]: Darbante στο κείμενο, Derbent (Νταγκεστάν, Ρωσία) στους σύγχρονους χάρτες, στα δυτικά τής Κασπίας θάλασσας.

[←9]: Στα βόρεια.

[←10]: Cafa στο κείμενο, η Θεοδοσία (Feodosiya) στην Κριμαία.

[←11]: Την οροσειρά τού Καυκάσου.

[←12]: Η απόσταση των εδώ Σιδηρών Πυλών (Ντερμπέντ) προς Σαμαρκάνδη (στο Ουζμπεκιστάν) από τις Σιδηρές Πύλες (Ντερμπέντ) τής Κασπίας (στο Νταγκεστάν τής Ρωσίας) είναι 2.800 χλμ μέσω Αστραχάν (διέλευση βορείως τής Κασπίας) και 4.500 χλμ μέσω Τεχεράνης (διέλευση νοτίως τής Κασπίας). Σε κάθε περίπτωση η απόσταση είναι μικρότερη από τις 1.500 λεύγες (7.500 χλμ) τού Κλαβίχο.

[←13]: Δηλαδή το Αφγανιστάν.

[←14]: Σε σχέδιο σταυρού όπως ήδη αναφέρθηκε.

[←15]: Που ήταν Τετάρτη.

[←16]: Quex στο κείμενο, Shahrisabz («Πράσινη Πόλη», στο Ουζμπεκιστάν) στους σύγχρονους χάρτες.

[←17]: Ο Τεραγκάϋ.

[←18]: Όταν όμως πέθανε το 1405 ο Τιμούρ στο Οτράρ, έφεραν το σώμα του πίσω στη Σαμαρκάνδη και το έθαψαν στο τζαμί που είναι τώρα γνωστό ως Γκουρ Αμίρ, όπου αναπαύεται κάτω από τεράστιο κομμάτι βράχου, που λέγεται ότι είναι νεφρίτης.

[←19]: Στον δρόμο του προς τη Σαμαρκάνδη.

[←20]: Που πέθανε το 1372.

[←21]: Τον οποίον εκθρόνισε ο Τιμούρ.

[←22]: Ευρώπης, Ασίας και Αφρικής.

[←23]: Που φέρουν το έμβλημα τού Λέοντος και τού Ήλιου.

[←24]: Ο Le Strange 1928, σημειώνει ότι αυτοί οι τρεις κύκλοι που σχηματίζουν τρίγωνο εμφανίζονται σε πολλά ασημένια νομίσματα που κόπηκαν από τον Τιμούρ. Σημειώνει επίσης ότι είναι αβέβαιο αν το έμβλημα τού Λιονταριού και τού Ήλιου ήταν πραγματικά το οικόσημο τού προηγούμενου σουλτάνου τής Σαμαρκάνδης. Ο Ήλιος στο σύμβολο τού Ζωδιακού Λέοντα, τού υψηλότερου συμβόλου, υπάρχει στα νομίσματα των Ρουμ Σελτζούκων (της Μικράς Ασίας) ήδη από τον 13ο αιώνα, ενώ επανεμφανίζεται στα νομίσματα που εκδόθηκαν από τούς Gházán, Uljaytú και Abú Sa’úd, τούς Ιλ-Χάνους τής Περσίας, μεταξύ 1295 και 1335.

[←25]: Tartaria στο κείμενο, αλλά στα ελληνικά δεν φαίνεται να υπάρχει λέξη Ταταρία ή Ταρταρία για τη χώρα των Τατάρων. Tartaria ήταν όνομα που χρησιμοποιήθηκε από τον Μεσαίωνα μέχρι τον 20ό αιώνα, για να χαρακτηρίσει τη μεγάλη περιοχή τής βόρειας και κεντρικής Ασίας, που εκτείνεται από την Κασπία Θάλασσα και τα Ουράλια όρη μέχρι τον Ειρηνικό Ωκεανό, κατοικούμενη κυρίως από τουρκο-μογγολικούς λαούς, μετά την εισβολή των Μογγόλων και τις επακόλουθες τουρκικές μεταναστεύσεις. Η εκτεταμένη αυτή περιοχή περιλάμβανε μεγάλο μέρος τής Ποντικής-Κασπιανής στέππας, τού Βόλγα-Ουραλίων, τού Καυκάσου, τής Σιβηρίας, τού Τουρκεστάν, τής Μογγολίας και τής Μαντζουρίας.

[←26]: Από τούς Μογγόλους υπό τον Τζενγκίς Χαν.

[←27]: Ο χάνος ή σουλτάνος τής Σαμαρκάνδης που αναφέρεται εδώ ήταν πιθανότατα ο Αμίρ Χουσεΐν, ο οποίος κυβέρνησε εκεί από το 1360 έως το 1369 και κυριάρχησε τόσο στην Υπερωξιανή όσο και στο Χορασάν. Μετά τον θάνατο τού Τζενγκίς το 1227 οι εκταταμένες κτήσεις του μοιράστηκαν ανάμεσα στους τέσσερις γιους του, από τούς οποίους ο Τσαγκατάι έγινε κύριος τής Υπερωξιανής με τη Μπουχάρα και τη Σαμαρκάνδη ως πρωτεύουσες. Μακρά διαδοχή Τσαγκατάι χάνων, των απογόνων του, κυβέρνησε εδώ για τον επόμενο ενάμιση αιώνα, συχνά εκτοπιζόμενοι προσωρινά από χάνους δευτερεύουσας τοπικής δυναμικής. Έτσι από το 1342 έως το 1346 χάνος ήταν ο Τσαγκατάι Καζάν, ο οποίος στη συνέχεια εκτοπίστηκε από τον Καζακάν, τοπικό αρχηγό τού οποίου εγγονός ήταν ο Χουσεΐν Χαν. Πρωτεύουσά του ήταν το Μπαλχ, από το οποίο έλεγχε τη Σαμαρκάνδη στον βορρά και το Χεράτ στον νότο. Ο Χουσεΐν Χαν έδωσε την αδελφή του σε γάμο στον Τιμούρ, που ήταν αρχικά σύμμαχός του, αλλά με τον οποίο φιλονίκησε αργότερα, με αποτέλεσμα να θανατωθεί ο Χουσεΐν Χαν το 1369.

[←28]: Homar Tobar στο κείμενο.

[←29]: Caladay -xeque στο κείμενο.

[←30]: Cistan στο κείμενο. Το Sistān, γνωστό στην αρχαιότητα ως Sakastān, είναι ιστορική και γεωγραφική περιοχή στο σημερινό ανατολικό Ιράν και το νότιο Αφγανιστάν.

[←31]: Aπ’ όπου πήρε και το όνομα Τιμούρ ο Χωλός.

[←32]: Ca ño στο κείμενο.

[←33]: Κατά τον Le Strange 1928, η πρώτη στην τάξη σύζυγος τού Τιμούρ, η Μεγάλη Χάνουμ, η μητέρα τού Σαχ Ρουχ, ήταν επίσης γνωστή ως Σεράι Μουλκ Μιχρεμπάν, όντας κόρη τού Τσαγκατάι Χαν Κιζίν (βλέπε προηγούμενη υποσημείωση). Την βρήκαν και την πήραν από το χαρέμι τού Χουσεΐν Χαν κατά την ήττα του το 1369 και προφανώς εκείνος δεν την είχε πάρει ως σύζυγό του. Εδώ η σύγχυση τού Κλαβίχο ίσως οφείλεται στο γεγονός ότι, όπως αναφέρθηκε, η αδελφή αυτού τού χάνου είχε παντρευτεί τον Τιμούρ (βλέπε προηγούμενη υποσημείωση).

[←34]: Ο Τσαουκού.

[←35]: Ianza Mirassa στο κείμενο.

[←36]: Condestable στο κείμενο.

[←37]: Στις αρχές τού 13^ου αιώνα.

[←38]: Ο Le Strange 1928, παρατηρεί ότι εδώ το κείμενο γράφει “que es llamada Dorgancho”, αντί για “que es llamado Dorgancho”, εννοώντας ότι Dorgancho ήταν το όνομα τής γενέτειρας τού Τζενγκίς και όχι ο ίδιος.

[←39]: Τής Δυτικής Ασίας.

[←40]: Ο Le Strange 1928, σημειώνει ότι εκτός από τον Τσαγκατάι (Chagatay), τα ονόματα των υπόλοιπων τριών γιων τού Τζενγκίς έχουν τυπωθεί λάθος: Γκάμπουι (Gabuy) αντί για Τούλυ (Tuluy), Εσμπέκε (Esbeque) αντί για Ογκοτάι (Ogotay) και Τσαρκάς (Charcas) αντί για Τζούτζι (Juji).

[←41]: Mecer στο κείμενο.

[←42]: Talicia στο κείμενο.

[←43]: Calbet στο κείμενο. Κατά τον Le Strange 1928, το όνομα αυτό μπορεί να αντιπροσωπεύει το Qulbah, περιοχή με λιβάδια πολύ γνωστή κοντά στην πρωτεύουσα, καθώς και όνομα χωριού κοντά στη Σαμαρκάνδη (Α. S. Beveridge, Babur Nama in English I, σελ. 80). Αν το ” Calbet ” θεωρηθεί ότι αντιπροσωπεύει το ” Khalvet ” (όπως υιοθετήθηκε στη μετάφραση), αυτό θα σήμαινε «(Κήπος της) Απομόνωσης». Όμως μια τρίτη εναλλακτική λύση είναι ότι το “Calbet” αντιπροσωπεύει το Gul-Bágh, δηλαδή «Κήπος Τριαντάφυλλων». Είναι αβέβαιο τι σημαίνει “Talicia”.

[←44]: Τον χάνο τής Χρυσής Ορδής.