Σημειώσεις Κεφαλαίου 1

[←1]

Ο Le Strange 1928, σημειώνει ότι αυτό το φύλλο τίτλου δεν βρέθηκε στο χειρόγραφο τού 15ου αιώνα. Υπάρχει μόνο στο αντίγραφο που έγινε από, ή για, τον Argote de Molina.

[←2]

Tamurbec στο κείμενο. Εφεξής σε όλες τις υποσημειώσεις όπου τοπωνύμια ή ονόματα προσώπων παρέχονται με λατινική γραφή και την ένδειξη «στο κείμενο», όπως εδώ ο Tamurbec, το κείμενο στο οποίο παραπέμπουν αυτές οι υποσημειώσεις είναι η δεύτερη ισπανική έκδοση τού βιβλίου τού Κλαβίχο: Historia del gran Tamorlan e itinerario y enarracion del viage, y relacion de la embaxada que Ruy Gon çalez de Clavijo le hizo, por mandado del muy poderoso se ñor rey Don Henrique el Tercero de Castilla. Secunda Impression. Madrid. En la Imprenta de Don Antonio de Sancha. MDCCLXXXII (1782).

[←3]

Τον Τσαγκατάι Χαν Σουγιουργατμίς το έτος 1370.

[←4]

Ο Le Strange 1928, αναφέρει ότι το όνομα Τιμούρ λέγεται ότι τού έχει δοθεί από κάποιον ιερό μουσουλμάνο σεΐχη, στον οποίο ο πατέρας του έφερε το παιδί και ο οποίος έτυχε εκείνη τη στιγμή να διαβάζει ένα στίχο τού Κορανίου (κεφ. 67, στίχος 16) που κλείνει με τη λέξη «Ταμούρ», η οποία στα αραβικά σημαίνει «θα ταρακουνήσει» και η οποία λήφθηκε ως χρησμός που έδωσε το όνομα στο αγόρι. Ταμερλάνος, από το Τιμούρ-ι-λανγκ, όπου η δεύτερη λέξη σημαίνει στα περσικά «χωλός», «κουτσός», ήταν το όνομα που τού δόθηκε αργότερα από τούς εχθρούς του προσβλητικά, επειδή κούτσαινε εξαιτίας ενός χτυπήματος που είχε δεχτεί στα νιάτα του, κατά την πολιορκία τής πόλης Σιστάν. Ο Κλαβίχο στην αρχή τον αναφέρει γενικά ως Τιμούρ μπέη, αλλά αργότερα στην αφήγησή του, όταν φτάνει να ζει στη Σαμαρκάνδη, αναφέρεται γενικά σε αυτόν ως «ο Άρχοντας» (El Señor) και περιστασιακά ως «ο Αυτοκράτορας». Οι Τσαγκατάι (Chagatay ή Jaghatay) ήσαν η αυτοκρατορική φάρα, τής οποίας επικεφαλής ήταν ο Τιμούρ. Όλοι οι ευγενείς, αξιωματούχοι και αγγελιοφόροι τής αυλής ήσαν Τσαγκατάι και ο Κλαβίχο, όπως θα δούμε, αναφέρεται γενικά σε κάθε αξιωματούχο ως Τσαγκατάι.

[←5]

Mogalia στο κείμενο.

[←6]

Orazania στο κείμενο.

[←7]

Tagiguinia στο κείμενο.

[←8]

Tauris στο κείμενο.

[←9]

Soltania στο κείμενο.

[←10]

Guilan στο κείμενο.

[←11]

Darbante στο κείμενο.

[←12]

Arsinga στο κείμενο.

[←13]

Aseron στο κείμενο.

[←14]

Aunique στο κείμενο.

[←15]

Merdi στο κείμενο.

[←16]

Curchistan στο κείμενο.

[←17]

Baldas στο κείμενο.

[←18]

Ildrin Bayacit στο κείμενο. Yıldırım στα τουρκικά σημαίνει «αστραπή».

[←19]

Anguri στο κείμενο.

[←20]

Payo de Sotomayor.

[←21]

Hernan Sanchez de Palazuelos.

[←22]

Mahomet Alcagi στο κείμενο. Κατά τον Le Strange 1928, είναι αβέβαιο αν “Alcagi” σημαίνει “Al -Qazi“, δηλαδή «ο Δικαστής», ή ίσως, και πιο πιθανό, “Al -Hajji” ο «προσκυνητής στη Μέκκα». Η παράγραφος τού κειμένου εδώ αρχίζει με τη λέξη “con” εσφαλμένα, σαν να ήσαν ο Πρεσβευτής και ο Hajji δύο διαφορετικοί άνθρωποι, πράγμα που δεν συμφωνεί με εκείνα που ακολουθούν.

[←23]

Τις χριστιανές αιχμαλώτους που είχαν πάρει από τούς Τούρκους στην Άγκυρα.

[←24]

Μεταξύ των οποίων την Αντζελίνα και τη Μαρία. Βλέπε πιο πάνω, Εισαγωγή.

[←25]

Frey Alfonso Paez de Sancta Maria.

[←26]

Ruy Gonzales de Clavijo.

[←27]

Gomez de Salazar.

[←28]

Στο κείμενο carraca. Πρόκειται για το πλοίο που ονομαζόταν επίσης carabela στα ισπανικά, caravela στα πορτογαλικά, caraque στα γαλλικά, kraak στα ολλανδικά και carrack στα αγγλικά. Ήταν τρικάταρτο ή τετρακάταρτο ιστιοφόρο των ωκεανών, που αναπτύχθηκε στην Ευρώπη (κυρίως στην Πορτογαλία) κατά τον 14ο και 15ο αιώνα. Χρησιμοποιήθηκε αρχικά για το ευρωπαϊκό εμπόριο από τη Μεσόγειο μέχρι τη Βαλτική, ενώ γρήγορα βρήκε χρήση στον προσφάτως ανακαλυφθέντα πλούτο τού υπερατλαντικού εμπορίου μεταξύ Ευρώπης, Αφρικής και στη συνέχεια Αμερικής.

[←29]

Σήμερα Jerez de la Frontera.

[←30]

Micer Julian Centurio.

[←31]

Η Μάλαγα ήταν τότε το κύριο λιμάνι τού μαυριτανικού βασιλείου τής Γρανάδας.

[←32]

Alcazaba.

[←33]

Στο βασίλειο τής Αραγωνίας.

[←34]

O Κλαβίχο εκφράζει τις αποστάσεις σε μίλια και λεύγες. Η λεύγα ήταν αρχαία ρωμαϊκή μονάδα μήκους ίση με 2,22 χλμ. Στη νεότερη εποχή η λεύγα αντιστοιχούσε σε 4.452 μέτρα στην ξηρά, ή 5.557 μέτρα (3 ναυτικά μίλια) στη θάλασσα. O Κλαβίχο γράφει ότι οι διαστάσεις τής Ίμπιζα ήσαν 5 x 3 λεύγες. Οι πραγματικές διαστάσεις τής Ίμπιζα είναι 40 x 20 χλμ, πράγμα που υποδεικνύει λεύγα μήκους 7,5 έως 8 χλμ.

[←35]

Ο διάσημος γιατρός Avicenna (Ibn Síná και Abu Ali Sina, 980-1037) γεννήθηκε σε χωριό κοντά στη Μπουχάρα (στο σημερινό Ουζμπεκιστάν), έζησε στην Περσία και πέθανε στο Χαμαντάν τού Ιράν. Κατά τον Le Strange 1928, εδώ φαίνεται να υπάρχει κάποια σύγχυση ανάμεσα στον Avicenna και σε κάποιον Ibn Sídah, φιλόσοφο τής μουσουλμανικής Ισπανίας που πέθανε το 1067.

[←36]

Ο Πέδρο Δ΄ (1319-1387), ο επονομαζόμενος Τελετουργικός (el Cerimoniós στα καταλανικά), ήταν από το 1336 μέχρι τον θάνατό του βασιλιάς τής Αραγωνίας και επίσης βασιλιάς Σαρδηνίας και Κορσικής (ως Πέδρο Α΄), βασιλιάς Βαλένθια (ως Πέδρο Β΄) και κόμης Βαρκελώνης (και τής υπόλοιπης ηγεμονίας Καταλωνίας ως Πέδρο Γ΄). Το 1344 εκθρόνισε τον Ιάκωβο Γ΄της Μαγιόρκα και έγινε και βασιλιάς τής Μαγιόρκα. Η βασιλεία του χαρακτηρίστηκε από προσπάθειες ενίσχυσης τού στέμματος απέναντι στην Ένωση τής Αραγωνίας και άλλους τέτοιους συνασπισμούς των ευγενών με τις σχεδόν συνεχείς εξεγέρσεις τους, καθώς και από πολέμους στη Σαρδηνία, τη Σικελία, τη νότια Ιταλία, την Ελλάδα και τις Βαλεαρίδες. Με τούς πολέμους του στην Ελλάδα έγινε Δούκας Αθηνών και Νεοπατρών (Υπάτης) το 1381.

[←37]

Για να διώξει τούς Μαυριτανούς τής Μπαρμπαριάς.

[←38]

Κόλπος τής Λυών είναι το ευρύ βαθούλωμα των ακτών τής Μεσογείου στις περιφέρειες Λανγκεντόκ-Ρουσσιγιόν και Προβηγκία στη Γαλλία, που αρχίζει από τα σύνορα με την Καταλωνία και φτάνει στα δυτικά μέχρι την Τουλόν.

[←39]

24 Ιουνίου.

[←40]

H Αζινάρα (Asinara) στα βορειοδυτικά τής Σαρδηνίας.

[←41]

Που ήταν κυβερνήτης τής Σαρδηνίας.

[←42]

Bonifacio και τώρα.

[←43]

Τώρα Santa Teresa Gallura.

[←44]

Τού βασιλείου τής Αραγωνίας.

[←45]

H Ponza στα ανοιχτά τής ιταλικής ακτής.

[←46]

Montecarzel στο κείμενο.

[←47]

Lanzalago στο κείμενο. Ο Λαντίσλαος ο Μεγαλόψυχος (Ladislao il Magnanimo, 1377-1414) ήταν βασιλιάς τής Νάπολης (1386-1414) και κατ΄ όνομα βασιλιάς Ιερουσαλήμ και Σικελίας, κατ΄ όνομα κόμης Προβηγκίας και Φορκαλκιέ (1386-1414) και βασιλιάς Ουγγαρίας και Κροατίας (1390-1414). Ήταν ο τελευταίος αρσενικός τής γενεαλογίας των Ανδεγαυών (Angevin). Πήρε αυτό το όνομα προς τιμήν τού βασιλιά Αγίου Λαντισλάου Α΄ τής Ουγγαρίας, τον οποίο σέβονταν ιδιαίτερα οι Ανδεγαυοί βασιλείς τής Ουγγαρίας, θεωρώντας ότι ήταν το μοντέλο τού τέλειου βασιλιά.

[←48]

Επί τού χάρτη η ελάχιστη δυνατή απόσταση είναι 96 χλμ, πράγμα που μάς οδηγεί και πάλι σε λεύγα μήκους 8 χλμ.

[←49]

28 Ιουνίου.

[←50]

Rold án στο κείμενο.

[←51]

Torre Orlando.

[←52]

Η οργιά είναι ανθρωπομετρική μονάδα μήκους, που ορίζεται ως το μήκος τού ανοίγματος των χεριών ενός ενήλικα, δηλαδή περίπου 1,8 έως 1,95 μέτρα.

[←53]

Η Mola di Gaeta.

[←54]

Torre del Carellano στο κείμενο.

[←55]

Το Fondi είναι πόλη στην κεντρική Ιταλία, στα μισά τού δρόμου μεταξύ Ρώμης και Νάπολης.

[←56]

Lanzalago στο κείμενο.

[←57]

Η Ιωάννα, βασίλισσα Νάπολης και Προβηγκίας που πέθανε το 1382 χωρίς να αφήσει απογόνους, άφησε με τη διαθήκη της τη Νάπολη στον εξάδελφό της, τον δούκα τού Δυρραχίου, ο οποίος την διαδέχθηκε ως βασιλιάς Κάρολος Γ’. Βασίλισσά του ήταν η Μαργαρίτα, κόρη τής Μαρίας, τής μοναδικής αδελφής τής βασίλισσας Ιωάννας. Ο γιός τους Λάντισλας έγινε βασιλιάς τής Νάπολης το 1387, με τον θάνατο τού Καρόλου Γ’. Η βασίλισσα Ιωάννα, με τη διαθήκη της, είχε αφήσει την Προβηγκία στον δούκα των Ανζού (Ανδεγαυών), τον Λουδοβίκο Α’, γιο τού βασιλιά Ιωάννη τής Γαλλίας (των Βαλώνων), τον οποίο διαδέχθηκε το 1385 ο γιος τού Λουδοβίκου, ο δούκας Λουδοβίκος Β’. Το 1390 ο Λουδοβίκος Β’, ο οποίος είχε κηρύξει τον πόλεμο στον Λάντισλας, τον απέλασε από τη Νάπολη, επί τού βασίλειου τής οποίας ανέλαβε την κυριαρχία ως βασιλιάς μέχρι το 1401. Εκείνο το έτος ο Λάντισλας ανέκτησε τη Νάπολη, απελαύνοντας με τη σειρά του τον Λουδοβίκο Β’, ενώ ύστερα από αυτό βασίλευσε ειρηνικά μέχρι τον θάνατό του το 1414. Η αδελφή τού Λάντισλας, η σύζυγος τού δούκα Γουλιέλμου των Αψβούργων, τον διαδέχθηκε στο βασίλειό του τής Νάπολης και έγινε γνωστή ως βασίλισσα Ιωάννα Β’. Βασίλευσε εκεί μέχρι τον θάνατό της το 1435.

[←58]

Costanza στο κείμενο.

[←59]

Monfrey de Charamete στο κείμενο, o Σικελός ευγενής Μάνφρεντ Γ΄ τού Κιαραμόντε (Manfredi III Chiaramonte).

[←60]

Ενάντια στη θέλησή της.

[←61]

Τον Αντρέα ντι Κάπουα, κόμη τής Αλταβίλλα.

[←62]

Τής συζύγου του με τον κύριο Αντρέα.

[←63]

Bλέπε πιο πάνω σημείωση σε αυτό το κεφάλαιο.

[←64]

Την Μαρία των Λουζινιάν στις 12 Φεβρουαρίου 1403 στη Νάπολη, που ήταν κόρη τού βασιλιά Ιάκωβου Α’ τής Κύπρου (βασ. 1382-1398) και αδελφή τού Ιανού, επίσης βασιλιά τής Κύπρου (βασ. 1398-1432).

[←65]

Τον Αντρέα ντι Κάπουα.

[←66]

Bλέπε πιο πάνω σημείωση σε αυτό το κεφάλαιο.

[←67]

Τον Γουλιέλμο των Αψβούργων.

[←68]

Iscla στο κείμενο.

[←69]

Proceda στο κείμενο.

[←70]

Trape στο κείμενο.

[←71]

Cabo de la Minerva στο κείμενο. Το ακρωτήριο αυτό στο αριστερό κέρας τού κόλπου τής Νάπολης ονομάζεται τώρα Πούντα Καμπανέλλα (Punta Campanella).

[←72]

Malfa στο κείμενο.

[←73]

Κάποια λείψανα τού Αγίου Ανδρέα θεωρείται ότι μεταφέρθηκαν στο Αμάλφι από την Κωνσταντινούπολη το 1206 από τον καρδινάλιο Πέτρο τής Κάπουα, μετά την άλωση τής Πόλης από τούς «σταυροφόρους» τής 4^ης Σταυροφορίας (1204). Όμως στα λείψανα αυτά δεν περιλαμβανόταν η κάρα τού Αγίου Ανδρέα, η οποία είχε ήδη επιστρέψει στην Πάτρα την εποχή τού αυτοκράτορα Βασιλείου Α’ (βασ. 867-886). Τα λείψανα είχαν μεταφερθεί από την Πάτρα στην Κωνσταντινούπολη περί το 367, την εποχή τού αυτοκράτορα Κωνσταντίου Β’. Κατά την κατάκτηση τού Μοριά από τον Μωάμεθ Β’ Πορθητή (1461) ο Θωμάς Παλαιολόγος διέφυγε στην Ιταλία μαζί με την κάρα τού Αγίου Ανδρέα, η οποία επέστρεψε στην Πάτρα το 1964.

[←74]

Arcu στο κείμενο.

[←75]

Firucu στο κείμενο.

[←76]

Strangol στο κείμενο.

[←77]

Lipar στο κείμενο.

[←78]

Sancta Agueda στο κείμενο.

[←79]

Salinas στο κείμενο.

[←80]

Strangolin στο κείμενο.

[←81]

Bolcani στο κείμενο.

[←82]

Paranea στο κείμενο.

[←83]

Panarin στο κείμενο.

[←84]

Δηλαδή τις φωτιές τού Σαν Έλμο κατά τον Le Strange 1928.

[←85]

Τού Σαν Έλμο.

[←86]

Σύμφωνα με τον Le Strange 1928, ο San Pedro González, αλλιώς San Telmo, είναι ο προστάτης άγιος τού Tuy (στη Γαλικία, νότια τού Βίγκο, στα σύνορα Ισπανίας -Πορτογαλίας). Είναι ο σωτήρας των ναυτικών από τις θύελλες. Πέθανε το Πάσχα τού 1248, ανακηρύχθηκε άγιος το 1254 και ο τάφος του βρίσκεται στον καθεδρικό τού Tuy.

[←87]

Torre del Faro στο κείμενο, Πύργος τού Φάρου.

[←88]

Mesina στο κείμενο.

[←89]

Στην πραγματικότητα μικρότερο, αφού η απόσταση τού Πύργου τού Φάρου από την απέναντι ακτή τής Καλαβρίας είναι 3,3 χλμ.

[←90]

Mongible στο κείμενο, δηλαδή την Αίτνα. Ο Le Strange 1928 εξηγεί ότι οι Άραβες, όταν κατείχαν τη Σικελία, ανέφεραν και έγραφαν την Αίτνα ως Ελ Τζέμπελ («το Βουνό»). Στη συνέχεια οι Σικελοί, ξεχνώντας το νόημα τής αραβικής λέξης, πρόσθεσαν ξανά «Βουνό» και η Αίτνα στις μέρες μας ονομάζεται ακόμη Μοντζιμπέλλο.

[←91]

Regol στο κείμενο.

[←92]

Δηλαδή τής Αδριατικής.

[←93]

Mondon στο κείμενο.

[←94]

Sapiencia στο κείμενο.

[←95]

Benetico στο κείμενο.

[←96]

Cerne στο κείμενο, που είναι η νήσος Σχίζα κατά την Anna Spinelli, Dal mare di Alboran a Samarcanda. Diario dell’ ambasciata castigliana a Tamerlano 1403-1406 (Ραβέννα 2004), σελ. 34, εφεξής Spinelli 2004. Φαίνεται όμως ότι εδώ ο Κλαβίχο κατέγραψε λανθασμένα τη σειρά των νησιών, που από τα δυτικά είναι Σαπιέντσα, Σχίζα, Βενέτικο, με το τελευταίο να βρίσκεται ακριβώς απέναντι από το ακρωτήριο Ακρίτας.

[←97]

Cabo San Gallo στο κείμενο, που είναι το ακρωτήριο Ακρίτας.

[←98]

Coron στο κείμενο.

[←99]

Cabo de Mar ía Matap án στο κείμενο, που είναι το ακρωτήριο Ταίναρο.

[←100]

Cabo Sant’ Angelo στο κείμενο, που είναι το ακρωτήριο Μαλέας.

[←11]

Cetul στο κείμενο. Τσετούλ ή Τσιρίγο είναι τα Κύθηρα.

[←12]

El Lobo στο κείμενο. Πρόκειται για τον βράχο Χύτρα απέναντι από το Καψάλι των Κυθήρων.

[←13]

Στο Καψάλι.

[←14]

Tre Dos y As στο κείμενο. Κατά τη Spinelli 2004: 35, πρόκειται για το Φιδονήσι. Επί τού χάρτη όμως οι τρεις νησίδες στα ανατολικά των Κυθήρων, στις οποίες προφανώς αναφέρεται ο Κλαβίχο, είναι κατά σειρά μεγέθους το Διακόφτι, το Πρασονήσι και το Φιδονήσι.

[←15]

Κατά τις 9 το πρωί.

[←16]

Cequilo στο κείμενο. Κατά τον Le Strange 1928, είναι η νησίδα Γερακούνια ή Φαλκονέρα, που βρίσκεται στη μέση τής διαδρομής από την Πελοπόννησο προς τις Κυκλάδες. Κατά τη Spinelli 2004: 35, θα μπορούσαν, λόγω ομοιότητας τού ονόματος, να είναι τα Αντικύθηρα (Cerigotto ή Cecerigo), η Αίγιλα τής αρχαιότητας.

[←17]

Nillo στο κείμενο.

[←18]

Ante -nillo στο κείμενο.

[←19]

Mo στο κείμενο. Η Ίος.

[←86]

Centuriona στο κείμενο.

[←87]

Christiana στο κείμενο. Κατά τον Le Strange 1928, είναι η Θηρασιά, αλλά κατά τη Spinelli 2004, είναι η Χριστιανή στα νότια τής Σαντορίνης.

[←88]

Nexja στο κείμενο.

[←89]

Calamo στο κείμενο.

[←90]

Lango στο κείμενο.

[←91]

Nisari στο κείμενο.

[←92]

Lucrio στο κείμενο. Πρόκειται για το ακρωτήριο Τεκίρ Μπουρούν (Tekir burun) στην περιοχή τής αρχαίας Κνίδου, που καταγράφεται ως Kriyo Burnu το 1911 και ήταν το Τριόπιον τής αρχαιότητας. Βλέπε Index Anatolicus – Tekir burun – Datça – Muğla.

[←93]

Piscopia στο κείμενο. Η Τήλος.

[←94]

Sant Nicolao de Carquini στο κείμενο. Κατά τη Spinelli 2004: 36, το νησί αυτό είναι η Χάλκη, η οποία σε παλαιότερες εποχές αναφέρεται επίσης ως Khalqui, Carchi ή Carqui.

[←95]

Pimia στο κείμενο. Η Αλιμιά στα ανοιχτά των δυτικών ακτών τής Ρόδου.