Η Hakluyt Society παρουσίασε το 1859 μια μετάφραση τής Πρεσβείας τού Κλαβίχο από τον κ. Clements Markham F.G.S. (όπως ήταν τότε)¹ που ήταν χρήσιμη παίρνοντας υπόψη τη χρονολογία τής δημοσίευσής της. Πριν από εξηνταεννέα χρόνια η Σαμαρκάνδη και η Μπουχάρα ήσαν ακόμη Κεντρασιατικά Χανάτα. Δεν υπήρχαν διαθέσιμοι καλοί χάρτες τής Περσίας ή τής Μικράς Ασίας>, ενώ η βυζαντινή τοπογραφία τής Κωνσταντινούπολης ήταν εκεί όπου την είχε αφήσει ο Ducange τον 17ο αιώνα. Από το 1859 εκείνη η τοπογραφία έχει τοποθετηθεί σωστά από τον Van Millingen, τη διαδρομή από την Κωνσταντινούπολη μέχρι τη Σαμαρκάνδη την έχουν ταξιδέψει πολλοί και την έχουν περιγράψει άφθονα, ενώ η ιστορία τής εποχής τού Τιμούρ είναι αρκετά γνωστή και ο Sir Clements Markham, τον οποίο συνάντησα ένα χρόνο πριν από τον θάνατό του, συμφωνούσε ότι η μετάφρασή του έπρεπε να επικαιροποηθεί, εκφράζοντας μόνο τη λύπη του για το γεγονός, ότι ο ίδιος ήταν πολύ γέρος για ν΄ αναλάβει αυτή την εργασία.

Το ισπανικό κείμενο από το οποίο προήλθε η παρούσα μετάφραση [στα αγγλικά] είναι εκείνο που εκδόθηκε το 1881 μαζί με ρωσική εκδοχή τού I. Sreznevski και δημοσιεύθηκε στην Αγία Πετρούπολη από την Αυτοκρατορική Ακαδημία Επιστημών. Μη γνωρίζοντας ρωσικά, δεν μπόρεσα να ωφεληθώ από αυτή τη μετάφραση. Όμως ο ρωσικός πρόλογος που έχει προτάξει ο Sreznevski, με την ευγένεια τού φίλου μου Dr. Ellis H. Minns, μού έχει διαβαστεί στα αγγλικά. Από αυτόν φαίνεται, ότι ο Ρώσος επιμελητής δεν γνώριζε την ύπαρξη στην Εθνική Βιβλιοθήκη τής Μαδρίτης ενός χειρόγραφου τής αφήγησης τού Κλαβίχο, γραμμένου στις αρχές τού 15^ου αιώνα, ούτε ενός δεύτερου αντιγράφου τού ύστερου 16^ου αιώνα, κάποιου προηγούμενου χειρογράφου, τώρα χαμένου, από το οποίο τυπώθηκε η Editio Princeps τού 1582. Από το πρώτο, αν αντιπαραβληθεί προσεκτικά, θα προκύψουν καλύτερες αναγνώσεις για ορισμένα ονόματα ατόμων και τοπωνύμια που αναφέρει ο Κλαβίχο.

Εξετάζοντας την αφήγηση τού Κλαβίχο προκύπτει ότι στο τυπωμένο κείμενο (όπως και στο παλαιότερο χειρόγραφο τής Μαδρίτης) οι ημερομηνίες παρέχονται πάντοτε αναφερόμενες πλήρως, για παράδειγμα “lunes el quince del mes de mayo” (Δευτέρα η δεκάτη πέμπτη τού μηνός Μαΐου). Όμως η ημέρα τής εβδομάδας και η δεδομένη ημέρα τού μήνα σε ορισμένες περιπτώσεις δεν συμφωνούν με το ημερολόγιο. Για παράδειγμα, στη συγκεκριμένη περίπτωση, η Δευτέρα ήταν η εικοστή τού μηνός. Φαίνεται πιθανό ότι τα λάθη που συμβαίνουν τόσο συχνά οφείλονται στο γεγονός, ότι στο αρχικό σχέδιο που δόθηκε από τον Κλαβίχο στον αντιγραφέα του (ο οποίος παρήγαγε εκείνο το χειρόγραφο) η ημέρα τού μήνα ήταν γραμμένη από αυτόν για συντομία με ρωμαϊκούς αριθμούς. Σε αυτή την περίπτωση, μπορούμε να υποθέσουμε ότι έγραψε ΧΧ, το οποίο ο αντιγραφέας κατάλαβε λάθος και διαβάζοντας XV, έγραψε “quince”, δεκάτη Πέμπτη ημέρα. Ίσως μάλιστα ο ίδιος ο Κλαβίχο, κατά τη διάρκεια τού μεγάλου ταξιδιού του, μπορεί να έπεσε εύκολα σε λάθος όσον αφορά την ημέρα τού μήνα. Σε κάθε περίπτωση η ημέρα τής εβδομάδας είναι λιγότερο πιθανό να είναι λάθος, αφού φυσικά στο μουσουλμανικό και στο χριστιανικό ημερολόγιο οι ημέρες τής εβδομάδας είναι ίδιες. Επομένως, η ημέρα τής εβδομάδας διατηρείται στη μετάφραση και η ημέρα τού μήνα, όταν μεταβάλλεται, τυπώνεται με τον διορθωμένο αριθμό μέσα σε αγκύλες. Όταν μια πρόταση δίνεται μέσα σε αγκύλες, αυτή έχει προστεθεί στη μετάφραση αντί για υποσημείωση.

Όμως το βασικό μας πρόβλημα είναι η μεταγραφή που κάνει ο Κλαβίχο στα τουρανικά και περσικά προσωπικά ονόματα. Πολλά από αυτά έχει ήδη διασαφηνίσει ο μορφωμένος φίλος μου, ο εκλιπών καθηγητής Khanikoff, ενώ για τα υπόλοιπα ακολούθησα τον Sreznevski. Τα τοπωνύμια είναι γενικά εύκολο να ταυτοποιηθούν με τούς άριστους χάρτες μας, αλλά μερικά ονόματα χωριών που βρίσκονται κατά μήκος τού μεγάλου δρόμου από την Τραπεζούντα μέχρι τη Σαμαρκάνδη, καθώς επίσης και μερικά λιμάνια στη Μαύρη Θάλασσα δεν μπόρεσα παρά να τα να δώσω με τον τρόπο που τα γράφει ο Κλαβίχο. Σε μερικές περιπτώσεις μπορούσα ο ίδιος να διορθώσω τον Sreznevski από τη δική μου ανάμνηση, καθώς μεταξύ Ταμπρίζ και Σερράκς το 1887 και το 1888 ταξίδεψα κατά μήκος τής διαδρομής τού Κλαβίχο. Στην μετάφραση δίνω όλα τα προσωπικά ονόματα και τα τοπωνύμια στη μορφή που χρησιμοποιείται συνήθως στην αγγλική μας μεταγραφή, ενώ η ορθογραφία που χρησιμοποιεί ο Κλαβίχο παρουσιάζεται σε παρένθεση στο Ευρετήριο.

Καθώς δεν γνωρίζω αρμενικά, για την ταυτοποίηση τού Surmari (Surmalu) πρέπει να ευχαριστήσω τον κ. A. G. Ellis για τις αναφορές που περιέχονται σε μια υποσημείωση στο Κεφάλαιο 7, σχετική με αυτή τη σημαντική μεσαιωνική πόλη, την οποία ο Κλαβίχο, όπως πιστεύω, είναι ο μόνος περιηγητής που περιγράφει στην εποχή πριν από την τελική καταστροφή της. Επίσης θέλω να καταγράψω την υποχρέωσή μου στον κ. J. B. Trend, ο οποίος, ευρισκόμενος στη Μαδρίτη, βρήκε και εξέτασε για μένα και τα χειρόγραφα τής Biblioteca Nacional, συγκρίνοντας μερικά αποσπάσματα που ήθελα να επαληθεύσω. Είναι αξιοσημείωτο, όπως ήδη αναφέρθηκε, ότι ο Sreznevski δεν αναφέρεται σε αυτά τα χειρόγραφα, ενώ είναι προφανές από την προσεκτική εξέταση τού κ. Trend, ότι το αντίγραφο που ετοιμάστηκε για την Editio Princeps τού έργου δεν συγκρίθηκε με το νωρίτερο χειρόγραφο τού 15^ου αιώνα. Είναι επομένως πολύ επιθυμητό να υπάρξει νέα έκδοση τού κειμένου από ικανό Ισπανό ερευνητή, πολύ περισσότερο επειδή τώρα, χάρη στον Sreznevski, έχουν εντοπιστεί σχεδόν όλα τα τοπωνύμια και τα προσωπικά ονόματα, που θα μπορούσαν να προστεθούν μέσα σε παρενθέσεις σωστά μεταγλωττισμένα και ακολουθώντας την πολύ λανθασμένη μορφή, με την οποία τα έγραψε μέσα στην άγνοιά του ο Κλαβίχο.

<-Χάρτες και σχέδια

Εισαγωγή τού Le Strange στην έκδοση τού 1928->

Προοίμιο

Προοίμιο