Όταν ο Μουράτ, ο γιος τού Ορχάν, πέθανε από το χέρι ενός Σέρβου,¹ οι αξιωματικοί τής Πύλης του διόρισαν αμέσως ως σουλτάνο τον Βαγιαζήτ, τον μικρότερο γιο του. Μόλις ο Βαγιαζήτ κατέλαβε τον θρόνο, έστειλε να φωνάξουν τον αδελφό του, τον Γιακούμπ, ενώ το έκανε να φαίνεται σαν να τον καλούσε στη βασιλική Πύλη ο πατέρας του, ο Μουράτ. Ο Γιακούμπ πήγαινε και στο παρελθόν στην Πύλη τού σουλτάνου, όταν τον καλούσαν. Μη γνωρίζοντας τίποτε για εκείνο που είχε συμβεί, ήρθε όταν τον κάλεσαν και μόλις έφτασε συνελήφθη και θανατώθηκε. Τον αντιμετώπισαν με τον τρόπο με τον οποίο οι σουλτάνοι αυτού τού λαού συνηθίζουν να αντιμετωπίζουν τούς αδελφούς τους: δηλαδή ότι πρέπει να στραγγαλίζονται μέχρι θανάτου και όχι να σφάζονται.

Έτσι, όταν αυτός ο σουλτάνος ασχολήθηκε με τον αδελφό του και εξασφάλισε την εξουσία του, ανέπτυξε αμέσως τον στρατό του για μάχη, επιτέθηκε στους Σέρβους και τούς κατατρόπωσε. Οι Σέρβοι έχασαν μεγάλο μέρος τού στρατού τους σε αυτή τη μάχη, γιατί όταν οι Τούρκοι τούς έτρεψαν σε φυγή, άρχισαν να κυνηγούν και να σκοτώνουν τούς Σέρβους με όλη τους τη δύναμη, καθώς ήσαν καλύτεροι ιππείς και είχαν πολύ καλύτερα άλογα, ώστε να μπορούν να φτάνουν εκείνους που προσπαθούσαν να διαφύγουν. Έτσι τουλάχιστον λένε οι Έλληνες ότι συνέβη. Οι Τούρκοι από την άλλη πλευρά λένε ότι δεν κέρδισε ο Βαγιαζήτ αυτή τη νίκη, αλλά ότι τη μάχη έδωσε και κέρδισε ο Μουράτ, και ότι ο ηγεμόνας Λάζαρος σκοτώθηκε σε εκείνη τη μάχη όπου διοικητής ήταν ο Μουράτ. Έτσι λένε οι Τούρκοι ότι συνέβη. Όμως δεν μπορώ να καταλάβω πώς, ενώ βρισκόταν σε διάταξη μάχης, ο Βαγιαζήτ μπόρεσε να σκοτώσει τόσο τον αδελφό του όσο και να συμμετάσχει στη μάχη σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, ούτε πώς ο Μίλος μπόρεσε να σηκώσει το δόρυ του, να επιτεθεί στον σουλτάνο και να τον σκοτώσει, χωρίς να προσπαθήσει κανένας να τον σταματήσει. Αλλά ας αφήσουμε καθέναν να νομίζει ό,τι τού αρέσει για αυτά τα ζητήματα.

Όταν ο Βαγιαζήτ έγινε σουλτάνος και κέρδισε αυτή τη διάσημη νίκη επί των εχθρών του, πολλοί από εκείνους πέθαναν στη μάχη, περιλαμβανομένου τού ηγεμόνα τους. Έτσι κατέλαβε ολόκληρη την επικράτεια των Σέρβων και συνέλαβε όσους αιχμάλωτους σκλάβους μπορούσε. Έπειτα έκανε ρυθμίσεις για το βασίλειό του, οι οποίες πίστευε ότι θα ήσαν προς το συμφέρον του και έκανε συνθήκη με τούς Έλληνες. Αφού έκανε ειρήνη με τούς ηγεμόνες στη Μακεδονία, αποίκισε την πόλη των Σκοπίων, φέρνοντας μεγάλο αριθμό Τούρκων τόσο από την Ευρώπη όσο και από την Ασία, με τις γυναίκες και τα παιδιά τους. Αλλά το έκανε αυτό για να τη χρησιμοποιήσει ως βάση, για να λεηλατήσει τα υπάρχοντα των Ιλλυριών [Βόσνιων]. Επέδραμε στη γη τους, κατέλαβε μερικές πόλεις και υποδούλωσε τούς κατοίκους τους. Έστειλε επίσης στρατό στη γη των Αλβανών και την κατέστρεψε μέχρι την ακτή τής Αδριατικής και την περιοχή γη γύρω από το Δυρράχιο.²

Οι Έλληνες συνόδευαν τον Βαγιαζήτ στις εκστρατείες, όπου κι αν πήγαινε, συμπεριλαμβανομένου τού Μανουήλ, γιου τού Ιωάννη [Ε’], τού αυτοκράτορα των Ελλήνων και τού Ιωάννη [Ζ’], γιού τού Ανδρόνικου τού πρεσβύτερου [Δ’]. Έχοντας χύσει καυτό ξύδι στα μάτια τους,³ ο αυτοκράτορας τώρα φρόντιζε για τη διαβίωση και των δύο. Εκείνοι όμως είχαν καταλάβει μεταξύ τους, ότι είχαν ανακτήσει λίγη όραση και ότι τα μάτια τους βελτιώνονταν. Αφού πέρασε αρκετός καιρός, συζήτησαν τα πράγματα με τις συζύγους τους και μεταξύ τους και με την καθοδήγηση και την υποστήριξη ορισμένων άλλων ανθρώπων για αυτό το σχέδιο, απέδρασαν στη γενουάτικη πόλη τού Γαλατά, απέναντι από το Βυζάντιο.⁴ Από εκεί πήγαν στον σουλτάνο Βαγιαζήτ⁵ και όταν έφτασαν ενώπιόν του, τού ζήτησαν να τούς βοηθήσει ώστε να βαδίσουν εναντίον τής πόλης τους, και τον παρακάλεσαν να τούς αποκαταστήσει. Αυτός [ο Ανδρονικος] είπε τα ακόλουθα όταν βρέθηκε ενώπιον τού σουλτάνου:

«Σουλτάνε, από τότε που με χτύπησε αυτή η ατυχία, εμπιστεύτηκα τον εαυτό μου στην καλή τύχη και στον Θεό, ο οποίος βλέπει όλα τα πράγματα. Τώρα βρίσκω τον εαυτό μου πολύ καλύτερα, καθώς αυτή η Δύναμη μού χορήγησε μια πολύ ευπρόσδεκτη χάρη. Γιατί παρόλο που είχα χάσει τελείως την όρασή μου, τώρα έχει αποκατασταθεί εν μέρει και μού υπόσχεται την αυτοκρατορία, να με αποκαταστήσει στον θρόνο που είναι νόμιμα δικός μου. Αν συμφωνήσεις με την πρότασή μου και μού δώσεις πίσω το βασίλειό μου, θα μπορείς στο μέλλον να το χρησιμοποιήσεις με όποιον τρόπο κρίνεις κατάλληλο. Δώσε μου τέσσερις χιλιάδες ιππείς και διάταξέ τους να με ακολουθήσουν για δύο μήνες. Οι πλουσιότεροι και ευγενέστεροι άνδρες τής πόλης είναι σχεδόν όλοι στο πλευρό μας και πολλοί θα με ακολουθούσαν εδώ, αν δεν παρέμεναν στην πόλη, όπως ξέρω, για χάρη μου, για να με στηρίζουν με οποιονδήποτε τρόπο αποφασίζω ότι είναι καλύτερο για εμάς. Υπόσχομαι να προσφέρω στον οίκο σου ένα πολύ μεγαλύτερο φόρο υποτέλειας κάθε χρόνο και να δεχτώ έναν από τούς κυβερνήτες σου στην πόλη».

Ο σουλτάνος απάντησε με αυτά τα λόγια:

«Όταν έμαθα ότι σού έμεινε ακόμη λίγη όραση, τα νέα μού έδωσαν χαρά και ευχαρίστησα τον Δημιουργό των θνητών και των αθανάτων που σού έκαναν αυτή τη χάρη. Έχεις έρθει σε άνδρες που είναι καλά διατεθειμένοι απέναντί σου και θα πολεμήσουν στο πλευρό σου για όσο διάστημα χρειάζεται για να επιτύχεις αυτό που διεκδικείς. Θα πάρω τέτοια εκδίκηση από τον αυτοκράτορα, τον πατέρα σου, που ποτέ ξανά δεν θα συνωμοτήσει σε βάρος μου. Έλα, πάρε τούς άνδρες τούς οποίους ζήτησες, πήγαινε στην πόλη και κάνε ό,τι είναι καλύτερο για την επιστροφή σου στην πατρίδα σου».

Όταν ο Βαγιαζήτ το είπε αυτό, προμήθευσε τούς ιππείς έτοιμους για αναχώρηση. Ο Ανδρόνικος τούς πήρε και βάδισε εναντίον τού Βυζαντίου. Αλλά μόλις ο Ιωάννης [Ε’] και ο Μανουήλ, ο γιος του, έμαθαν ότι ο Ανδρόνικος και ο γιος του [Ιωάννης Ζ’] βάδιζαν εναντίον τους, μπήκαν στο φρούριο που πήρε το όνομά του από τη Χρυσή Πύλη και ετοιμάζονταν να υποστούν πολιορκία. Ο Ανδρόνικος έφτασε στη συνέχεια και τούς πολιόρκησε. Αργότερα πήρε το φρούριο με την παράδοσή του και φυλάκισε και τούς δύο σε ένα κλουβί κρεμασμένο σε πύργο.⁶ Είχε ένα μικρό ξύλινο κελί φτιαγμένο μέσα στον πύργο και τούς έβαλε μέσα σε αυτό μαζί, διατηρώντας τον πατέρα και τον αδελφό του φυλακισμένους σε αυτόν όσο κρατούσε τον θρόνο. Κατά τη διάρκεια τής βασιλείας του⁷ ανακήρυξε επίσης τον γιο του Ιωάννη [Ζ’] ως αυτοκράτορα των Ελλήνων. Τούς κράτησε σε αυτό το κελί για τρία χρόνια, αλλά δεν ήθελε να τούς σκοτώσει, αν και ο Βαγιαζήτ τον συμβούλευε συνεχώς να το κάνει. Τον τέταρτο χρόνο κατάφεραν να πείσουν έναν υπηρέτη, που ερχόταν και τούς έφερνε φαγητό στη φυλακή, να τούς δώσει ένα σιδερένιο εργαλείο. Λέγεται ότι ελευθερώθηκαν γρήγορα από το κελί.⁸ Όταν δραπέτευσαν, πήγαν στον σουλτάνο Βαγιαζήτ,⁹ υποσχόμενοι να τού δίνουν όσο φόρο υποτέλειας και όσους στρατιώτες ζητούσε από αυτούς. Έστειλε αγγελιοφόρο στο Βυζάντιο και ζήτησε επίσης τη γνώμη των Βυζαντινών για το ποιον από αυτούς ήθελαν ως βασιλιά τους, τον Μανουήλ ή τον σουλτάνο Βαγιαζήτ. Γιατί ήθελε να ακούσει επίσης τη γνώμη των Βυζαντινών για το άτομό του με αυτόν τον τρόπο. Οι Βυζαντινοί επέλεξαν τον Μανουήλ, καθώς ήσαν ήδη δυσαρεστημένοι με τον τρόπο που κυβερνούσε ο Ανδρόνικος. Ενώ οι δύο αυτοκράτορες των Ελλήνων αμφισβητούσαν την κατοχή τού θρόνου στο Βυζάντιο, ο Μανουήλ συμφώνησε να πληρώνει στον Βαγιαζήτ τριάντα χιλιάδες χρυσά νομίσματα ως φόρο υποτέλειας και να τον συνοδεύει προσωπικά με στρατό όταν πήγαινε σε εκστρατεία. Με αυτούς τούς όρους τού δόθηκε ο θρόνος τού Βυζαντίου από τον Βαγιαζήτ. Στη συνέχεια παρευρισκόταν στην Πύλη κάθε χρόνο, στις αρχές τής άνοιξης, παραδίδοντάς του τον φόρο υποτέλειας και τον στρατό που είχε συμφωνήσει. Όσον αφορά τον Ανδρόνικο και τον γιο του Ιωάννη, κατοικούσαν στην Πύλη και συντηρούνταν από τον σουλτάνο, αλλά ο Μανουήλ κατείχε τον θρόνο.¹⁰

Ο Βαγιαζήτ, ο γιος τού Μουράτ, εκστράτευε τώρα εναντίον τής Φιλαδέλφειας, ελληνικής πόλης, έχοντας οδηγηθεί σε αυτό από τούς αυτοκράτορες των Ελλήνων, τούς οποίους είχε μαζί του. Γιατί ενώ οι αυτοκράτορες τού Βυζαντίου διαφωνούσαν μεταξύ τους, ο Βαγιαζήτ είχε επίσης ζητήσει τη Φιλαδέλφεια και τού είχαν πει ότι θα τού την έδιναν.¹¹ Όταν όμως ο αυτοκράτορας Μανουήλ έστειλε αγγελιοφόρο ζητώντας τους να παραδοθούν στον Βαγιαζήτ και να δέχονται στο μέλλον έναν Τούρκο ως άρχοντα και ηγεμόνα τους, εκείνοι είπαν ότι δεν ήσαν πρόθυμοι να παραδοθούν στον βάρβαρο. Έτσι ο Βαγιαζήτ πολιορκούσε τη Φιλαδέλφεια, έχοντας μαζί του τούς αυτοκράτορες των Ελλήνων. Λέγεται ότι αρίστευσαν εκεί και ότι ήσαν οι πρώτοι που ανέβηκαν στα τείχη και κατέλαβαν την πόλη. Έτσι έπεσε η Φιλαδέλφεια, καλά διοικούμενη ελληνική πόλη στη Λυδία.

Ύστερα από αυτό ο Βαγιαζήτ κινήθηκε εναντίον τού Ισκεντέρ, τού βασιλιά των Αρμενίων, εναντίον τής πόλης Έρζιντζαν, τής βασιλικής αυλής των Αρμενίων, και εναντίον μιας πόλης που ονομάζεται Σέμαχα.¹² Λέγεται ότι αυτός ο Ισκεντέρ ήταν ο πιο γενναίος από τούς βαρβάρους στην Ασία, που δεν υστερούσε απέναντι σε κανέναν σε στρατιωτική τόλμη και σωματική δύναμη. Κάποτε τού είχαν επιτεθεί οι Ασσύριοι και συχνά είχε κάνει αξιοσημείωτα κατορθώματα, τρέποντας σε φυγή τον εχθρό με τούς λίγους μόνο άνδρες που είχε μαζί του.¹³ Αυτόν όμως τον Ισκεντέρ τον μισούσε η ίδια η γυναίκα του, η οποία, μαζί με τον γιο του, τον συνέλαβε, τον θανάτωσε και κατείχε τον θρόνο η ίδια.¹⁴ Ο Βαγιαζήτ τώρα κινούνταν εναντίον αυτού τού άνδρα και κατέλαβε την πόλη Έρζιντζαν με πολιορκία, φυλακίζοντας τον γιο τού Ισκεντέρ.¹⁵ Στη συνέχεια υπέταξε τους Τζάνους, που καταλαμβάνουν τα εδάφη τής Κολχίδας μέχρι την πόλη Άμαστρις.¹⁶ Βάδισε επίσης εναντίον τού Καρά Γιουλούκ, τού ηγεμόνα των Ακ Κογιουνλού από τη Σέμαχα. Προχώρησε εναντίον του με τον δικό του στρατό, τον νίκησε σε μάχη και πολιόρκησε την πόλη Σέμαχα. Αλλά καθώς σημείωνε μικρή πρόοδο στην κατάκτηση τής πόλης, έφυγε παίρνοντας τον στρατό του και επέστρεψε στην έδρα του.¹⁷

Ύστερα από αυτό κινήθηκε εναντίον των υπόλοιπων ηγεμόνων στη Μικρά Ασία, δηλαδή των Αϊντίν, Σαρουχάν, Μεντεσέ, Τεκέ και Μετίν.¹⁸ Τούς αφαίρεσε τα εμιράτα τους και τούς έδιωξε ιδιοποιούμενος τα εδάφη τους. Διωγμένοι από τις δικές τους χώρες, πήγαν στον βασιλιά Τιμούρ στη Σκυθία. Θα αναφέρω αργότερα πώς πήγαν εκεί και εμφανίστηκαν ενώπιον τού βασιλιά.¹⁹ Εκτός από τον Καραμάν, ο οποίος ήταν επίσης γνωστός ως Αλισούρ, και τον Τουργκούτ, τον άρχοντα τής Φρυγίας, οι οποίοι είχαν σχέση γάμου με τον Βαγιαζήτ και έτσι βρίσκονταν σε ειρήνη μαζί του,²⁰ όλοι οι άλλοι ηγεμόνες στερήθηκαν τα βασίλειά τους και πήγαν στη Σαμαρκάνδη, στην αυλή τού Τιμούρ. Πρέπει να προσθέσω ότι ο Σαρουχάν κυβερνούσε την ακτή τής Ιωνίας. Ο Μεντεσέ, ο οποίος ήταν απόγονος τού Καλαμσάχ και ο Τεκέ, ο οποίος κατείχε τη Μυσία, προέρχονταν από τούς επτά ηγεμόνες που από κοινού βοήθησαν τον Οσμάν στην κατάκτηση τού βασίλειου της Ασίας, ενώ λέγεται ότι ήσαν υπηρέτες τού [Σελτζούκου] σουλτάνου Άλα αλ-Ντιν. Δεν έχω συγκεκριμένες πληροφορίες για το πώς οι Μετίν και Αϊντίν απέκτησαν τα εμιράτα τους. Λέγεται μόνο ότι ο Αϊντίν κυβερνούσε την περιοχή από τον Κολοφώνα μέχρι την Καρία. Γνωρίζω όμως ξεκάθαρα ότι οι υπήκοοι των Τουργκούτ, Καραμάν, Μετίν και Αϊντίν είναι Τούρκοι και έτσι ονομάζονται. Στην Καππαδοκία ο Βαγιαζήτ ανέλαβε τον έλεγχο τόσο τής περιοχής που βρισκόταν υπό τον Καρά Γιουσούφ, όσο και εκείνης που βρισκόταν κάτω από τούς γιους τού Ουμούρ.²¹ Κατέκτησε επίσης το μεγαλύτερο μέρος τής Φρυγίας, προχώρησε εναντίον τού Έρζιντζαν, τής βασιλικής αυλής των Αρμενίων, και εναντίον τού γιου τού Ισκεντέρ, ο οποίος κυβερνούσε αυτή τη χώρα μέχρι τον Ευφράτη, ενώ κυβερνούσε και σημαντικό μέρος τής Κολχίδας, το οποίο είχε φέρει υπό την εξουσία του.

Αυτά ήσαν τα μεγάλα κατορθώματα τού Βαγιαζήτ όταν βρισκόταν στη Μικρά Ασία. Ύστερα από αυτό, όταν πέρασε στην Ευρώπη, έστειλε στρατεύματα μέχρι τη Μακεδονία, λεηλατώντας τη γη δίπλα στην Αδριατική και τούς Αλβανούς εκεί. Κατέλαβε μερικές πόλεις στην χώρα των Αλβανών και ύστερα προχώρησε εναντίον των Ιλλυριών, λεηλατώντας τη γη και παίρνοντας τα αγαθά τους ως λάφυρα.²² Ύστερα από αυτό βάδισε εναντίον τής Πελοποννήσου, αλλά προσποιήθηκε ότι πήγαινε στη Φωκίδα και τη Θεσσαλία, για να οργανώσει τις υποθέσεις τής Θεσσαλίας όπως τού ταίριαζε.²³ Γιατί ο επίσκοπος τής Φωκίδας²⁴ τον είχε προσκαλέσει σε εκείνη τη χώρα που ήταν υπέροχη για κυνήγι, με λιβάδια που πρόσφεραν εξαιρετική αφθονία γερανών και πεδιάδες που ήσαν άριστες για ιππασία. Στην πραγματικότητα ο Βαγιαζήτ βάδιζε εναντίον τής Θεσσαλίας και των ηγεμόνων της, οι οποίοι ονομάζονταν Επικερναίοι,²⁵ και εναντίον τής συζύγου τού Ντε Λούις, τού ηγεμόνα των Σαλώνων.²⁶ Ύστερα από αυτό σκόπευε να εισβάλει στην Πελοπόννησο, συνοδευόμενος από τον ηγεμόνα της Θεόδωρο [Α’], γιο τού βασιλιά Ιωάννη [Ε’].

Όταν έφτασε στη Θεσσαλία, κατέλαβε τον Δομοκό απουσία τού Επικερναίου ηγεμόνα του. Στη συνέχεια πήρε και υπέταξε στην εξουσία του την πόλη Φάρσαλα, τής οποίας οι άρχοντες ήσαν επίσης Επικερναίοι. Προχώρησε πιο πέρα και κατέκτησε τη Λαμία κοντά στις Θερμοπύλες και την Πάτρα, εκείνη στην πεδιάδα κοντά στους πρόποδες τού βουνού στη Λοκρίδα.²⁷ Στη συνέχεια προχώρησε στην πεδιάδα. Πολλές άλλες πόλεις σε αυτήν την περιοχή πήγαν επίσης σε αυτόν μέσω παράδοσης με διαπραγμάτευση. Ύστερα από αυτό, όταν η σύζυγος τού ηγεμόνα Ντε Λούις, η οποία είχε κόρη σε ηλικία γαμου, ήδη αρραβωνιασμένη με έναν άνδρα,²⁸ έμαθε ότι ο σουλτάνος ερχόταν εναντίον της και ότι ο επίσκοπος Σαλώνων τον παρακινούσε σε αυτό, πήρε την κόρη της και όσα δώρα μπορούσε και πήγε να συναντήσει τον σουλτάνο. Εκείνος δέχτηκε την κόρη της και έστειλε τόσο την ίδια όσο και την κόρη της στο δικό του νοικοκυριό, ενώ ανέλαβε την κατοχή τής περιοχής και διόρισε έναν κυβερνήτη για αυτήν.²⁹

Αυτή η γυναίκα λέγεται ότι ερωτεύτηκε έναν ιερέα που ονομαζόταν Στράτις και έγινε τόσο ξεδιάντροπη, που ανέθεσε το βασίλειό της σε αυτόν τον ιερέα. Αντιμετώπιζε επίσης με αναίδεια πολλούς ανθρώπους που ζούσαν στην πόλη των Δελφών [Σάλωνα]. Για αυτό τον λόγο καταγγέλθηκαν στον σουλτάνο από τον επίσκοπο, καθώς ήταν εξωφρενικό να διοικείται μια τόσο μεγάλη περιοχή από γυναίκα που διέπραττε μοιχεία με ιερέα και προκαλούσε αφόρητη βλάβη στους πολίτες. Αυτός ήταν ο λόγος που ο σουλτάνος ξεκίνησε να βαδίσει εναντίον τους. Λέγεται επίσης ότι εκείνος ο ιερέας, ο οποίος ζούσε με αυτή τη γυναίκα, είχε συμπεριφερθεί άσχημα και σε πολλές άλλες γυναίκες, χρησιμοποιώντας κάποιου είδους δαιμονική μαγεία για να τις προσελκύει και να τις οδηγεί στη συνουσία. Ο Ντε Λούις, ο σύζυγος τής γυναίκας, είχε πεθάνει νωρίτερα από ασθένεια.³⁰ Ήταν από την οικογένεια των βασιλέων τής Αραγωνίας και όταν ήρθε στην Πελοπόννησο από την Ιταλία, ανέλαβε την Αττική και τη Βοιωτία που συνορεύει με την Πελοπόννησο, καθώς επίσης τη Φωκίδα και την Πάτρα, εκείνη που βρίσκεται έξω από τις Θερμοπύλες.³¹ Λίγο αργότερα αυτοί οι άνδρες έχασαν την εξουσία τους. Μερικοί από αυτούς επέστρεψαν στην Ιταλία, ενώ άλλοι έμειναν εκεί μέχρι να πεθάνουν. Μεταξύ των τελευταίων ήταν και αυτός ο Ντε Λούις, τού οποίου τη σύζυγο και την κόρη πήρε μαζί του ο Βαγιαζήτ, ο γιος τού Μουράτ, όταν έφυγε.

Ο Βαγιαζήτ έστρεφε τώρα την προσοχή του στην Πελοπόννησο. Όταν είχε εισβάλει στη Θεσσαλία και εξασφαλίσει τις πόλεις εκεί, ο ηγεμόνας τού Μυστρά [Θεόδωρος Α’] διέφυγε τη νύχτα και πήγε στην Πελοπόννησο, για να υπερασπιστεί τον εαυτό του όσο καλύτερα μπορούσε απέναντι σε επίθεση. Αυτό έκανε τον Βαγιαζήτ ακόμη πιο πρόθυμο να εισβάλει στην Πελοπόννησο. Έφτασαν όμως σε αυτόν νέα ότι οι Ούγγροι, υπό την ηγεσία τού Σίγκισμουντ, τού αυτοκράτορα των Ρωμαίων,³² μαζί με τούς Γάλλους και πάρα πολλούς Γερμανούς, είχαν συγκεντρωθεί για να τού επιτεθούν και ετοιμάζονταν να διασχίσουν τον Δούναβη. Είχαν επίσης μαζί τους τούς Βλάχους, ευγενείς ανθρώπους που τούς έδειχναν τον δρόμο και οδηγούσαν τον στρατό τους. Αυτός ο Σίγκισμουντ, που πορευόταν εναντίον τού Βαγιαζήτ, ήταν ο ηγεμόνας τού γερμανικού βασιλείου, διαμένοντας κυρίως στην πόλη τής Βιέννης,³³ και κυβερνώντας από εκεί σημαντική περιοχή τής γερμανικής επικράτειας. Αργότερα, όταν ενώθηκαν μαζί τους οι Ούγγροι, έγινε αμέσως βασιλιάς των Ούγγρων και ηγεμόνας τής χώρας των Γερμανών.³⁴

Η Γερμανία

Η Γερμανία ξεκινά από τα Πυρηναία όρη, από εκεί όπου ο Ταρτησός ποταμός ρέει προς τον Ωκεανό στα δυτικά.³⁵ Υπάρχει άνω Γερμανία που εκτείνεται μέχρι τις πόλεις που ονομάζονται Κολωνία και Στρασβούργο.³⁶ Από εκεί εκτείνεται προς τον Ωκεανό που περιβάλλει τη Γαλλία στα δεξιά και τη Δανία στα αριστερά,³⁷ μέχρι τα Βρετανικά Νησιά. Υπάρχει επίσης Δουνάβια Γερμανία, η περιοχή τής οποίας εκτείνεται παράλληλα με αυτόν τον ποταμό από την πόλη τής Βιέννης μέχρι τον Ταρτησό και στη συνέχεια μέχρι την Πράγα και τη Βοημία. Ένας δραστήριος άνδρας θα μπορούσε να διασχίσει το μήκος της από τη Βιέννη μέχρι τον Ωκεανό σε εικοσιπέντε ημέρες. Το πλάτος της θα διαρκούσε περισσότερο, αλλά λιγότερο αν πήγαινε κανείς από τη Γαλλία στη χώρα τής Δανίας.

Η Γερμανία διοικείται καλύτερα από όλες τις χώρες και τούς λαούς που βρίσκονται προς τα βόρεια και τα δυτικά της. Έχει λοιπόν πολύ γνωστές και ευημερούσες πόλεις, μερικές από τις οποίες αυτοδιοικούνται με καθεστώτα ισονομίας, μερικές ως τυραννίες, ενώ άλλες διοικούνται από επισκόπους που διορίζονται από τον μεγάλο πάπα των Ρωμαίων. Οι πόλεις που διοικούνται καλά με καθεστώς ισονομίας τόσο στην άνω όσο και στην κάτω Γερμανία είναι οι εξής: Νυρεμβέργη, ευημερούσα πόλη. Στρασβούργο και Αμβούργο. Εκείνες που είναι υπήκοοι επισκόπων είναι η Κολωνία, η Βιέννη, αυτή που ανήκει στην κάτω Γερμανία,³⁸ και πολλές άλλες πόλεις, οι οποίες είναι ελαφρώς λιγότερο σημαντικές από αυτές τις δύο, συνολικά περίπου διακόσιες. Όσον αφορά τις τυραννίες, μπορεί κανείς να διακρίνει τρεις ηγεμόνες στη Γερμανία, δηλαδή εκείνους τής πόλης Ατζιλεία,³⁹ τής Αυστρίας και τής Βρέμης στην άνω Γερμανία.⁴⁰

Αυτός ο λαός είναι πολυάνθρωπος και καταλαμβάνει μεγάλο μέρος τού κόσμου, όντας ο δεύτερος μετά τούς νομαδικούς Σκύθες. Αν συμφωνούσαν να κυβερνηθούν από έναν ηγεμόνα, θα ήσαν ανίκητοι και ο πιο ισχυρός λαός. Έχουν καλή υγεία, καθώς βρίσκονται κάτω από την περιοχή τής Αρκτικής και ζουν κυρίως στο εσωτερικό της. Δεν χρησιμοποιούν πολύ τη θάλασσα. Διοικούνται καλύτερα από οποιονδήποτε αλλο λαό γνωρίζουμε. Δεν έχουν πληγεί από επιδημίες, οι οποίες, προκαλούμενες από τη διαφθορά τού αέρα, ξεσπούν ιδιαίτερα στις ανατολικές περιοχές και οδηγούν στον θάνατο μεγάλο μέρος των κατοίκων τους, ούτε από άλλες ασθένειες που τείνουν να εκδηλώνονται συχνά ανάμεσά μας το καλοκαίρι και το φθινόπωρο και οδηγούν στον θάνατο πολλούς ανθρώπους εδώ. Ούτε υπάρχουν σεισμοί, τουλάχιστον που να αξίζει να αναφερθούν. Βρέχει πολύ σε αυτή τη χώρα, ιδιαίτερα το καλοκαίρι. Ως πολιτική κοινότητα οργανώνονται με τον ίδιο τρόπο όπως και οι Ρωμαίοι, των οποίων τα έθιμα και τον τρόπο ζωής έχουν υιοθετήσει. Μοιάζουν με τούς Ρωμαίους και από πολλές άλλες απόψεις, ενώ από όλους τούς λαούς στη Δύση είναι οι πιο ευσεβείς οπαδοί τής θρησκείας των Ρωμαίων. Κάνουν επίσης μονομαχίες, περισσότερο απ’ όσο κάνουν άλλοι λαοί, ένω μονομαχούν όχι πάνω σε άλογα, αλλά πεζοί, πατώντας στη γη με τα πόδια. Αυτοί οι άνθρωποι είναι πολύ έμπειροι στις μηχανές και έτσι υπερέχουν όσον αφορά τον πόλεμο και όλες τις τέχνες. Η ίδια η γη παράγει, εκτός από ελαιόλαδο και σύκα, όλα τα άλλα και όχι λιγότερο από τις άλλες περιοχές. Μερικοί πιστεύουν ότι τα κανόνια και τα πυροβόλα όπλα εφευρέθηκαν για πρώτη φορά από Γερμανούς και εξαπλώθηκαν σε άλλους και στον υπόλοιπο κόσμο.

Η Ουγγαρία

Η Ουγγαρία ξεκινά από τη γερμανική πόλη Βιέννη και εκτείνεται κατά μήκος τού Δούναβη στα ανατολικά μέχρι τούς Βλάχους και τούς Σέρβους, ενώ στα βόρεια εκτείνεται μέχρι τούς Βοημούς που ονομάζονται Τσέχοι. Υπάρχουν άρχοντες σε αυτή τη χώρα, καθένας άρχοντας τής προγονικής του γης και υποτάσσονται στον βασιλιά τους στον βαθμό που ορίζεται από τα έθιμά τους. Γιατί τα έθιμα επιβάλλουν συγκεκριμένους όρους. Συνήθως δεν έχουν ντόπιους βασιλείς, αλλά τούς φέρνουν είτε από τον βασιλικό οίκο των Βοημών, είτε από τούς Γερμανούς, τούς Πολωνούς, ή από άλλα έθνη εκεί.⁴¹ Είναι σαν τούς Γερμανούς από άποψη όπλων και τρόπων ζωής και εθίμων, ενώ προτιμούν πολυτελή ζωή, όπως λένε οι Γάλλοι και οι Γερμανοί. Διατηρούν τις ίδιες θρησκευτικές πρακτικές με τούς Ρωμαίους. Η φυλή τους είναι ανθεκτική και δείχνει μεγάλη τόλμη στη μάχη. Προωθούν έναν από τούς τοπικούς άρχοντες στην υψηλότερη θέση και τού δίνουν τον βαθμό τού βασιλιά, αλλά τον αποκαλούν κυβερνήτη και όχι άρχοντα.⁴² Μιλούν γλώσσα που δεν μοιάζει με καμία που μιλούν άλλοι και είναι εντελώς διαφορετική από εκείνη των Γερμανών, των Βοημών και των Πολωνών. Μερικοί πιστεύουν ότι στο παρελθόν αυτοί ήσαν Γέτες και ζούσαν κάτω από την οροσειρά τού Αίμου, αλλά όταν καταπιέστηκαν από τούς Σκύθες, μετακόμισαν στη γη όπου ζουν τώρα. Άλλοι όμως λένε ότι ήσαν Βλάχοι. Από την πλευρά μου, δεν μπορώ να αποφασίσω εύκολα τι ήσαν αυτοί οι άνθρωποι αρχικά. Το όνομα αυτό είναι εκείνο που χρησιμοποιούν για τον εαυτό τους και εκείνο με το οποίο ονομάζονται από τούς Ιταλούς. Έτσι δεν θα ήταν πραγματικά σωστό να τούς αποκαλώ με οποιοδήποτε άλλο όνομα. Η βασιλική πρωτεύουσά τους βρίσκεται στη Βούδα, ευημερούσα πόλη στον Δούναβη.

Αυτοί οι Ούγγροι έφεραν τότε τον Σίγκισμουντ, τον ηγεμόνα τής γερμανικής πόλης Βιέννη,⁴³ και τον έκαναν βασιλιά τους. Τού εμπιστεύτηκαν το βασίλειό τους, ώστε να είναι πιο ασφαλής. Όταν παρέλαβε το βασίλειο των Ούγγρων,⁴⁴ έστειλε πρέσβεις στον πάπα των Ρωμαίων, ο οποίος ήταν συνεργάτης και στενός φίλος του, για να ζητήσει την υποστήριξή του να γίνει αυτοκράτορας των Ρωμαίων.⁴⁵ Ο ποντίφηκας των Ρωμαίων είχε δώσει αρχικά αυτόν τον τίτλο στους βασιλείς των Γάλλων λόγω των πολέμων που είχαν κάνει, συχνά και με μεγάλο θάρρος, εναντίον των βαρβάρων που πέρασαν από τη Βόρεια Αφρική απέναντι στην Ιβηρία και που κατέλαβαν μεγάλα τμήματα τής Ιβηρίας. Στη συνέχεια η υποστήριξη τού πάπα των Ρωμαίων μεταφέρθηκε στους ηγεμόνες των Γερμανών. Ο πάπας είχε υποσχεθεί ότι θα απένειμε στον Σίγκισμουντ αυτόν τον τίτλο και τον προσκάλεσε να έρθει για αυτόν τον σκοπό και εκείνος ξεκίνησε για την Ιταλία μέσω τού ενετικού εδάφους. Όταν όμως έμαθαν οι Ενετοί ότι το ταξίδι τού Σίγκισμουντ θα περνούσε μέσα από την επικράτειά τους, έστειλαν αγγελιοφόρο να τον προειδοποιήσει δημόσια να μην ταξιδέψει μέσα από τη χώρα τους.⁴⁶ Είπε ότι δεν θα συμφωνούσε σε αυτό, εκτός αν ήξερε ότι θα προσπαθούσαν ενεργά να εμποδίσουν το πέρασμά του. Έτσι οι Ενετοί ετοίμασαν στρατό και τον εμπόδισαν. Όταν ο Σίγκισμουντ κατάλαβε ότι είχε αποκλειστεί, παρέταξε τούς άνδρες του για μάχη και επιτέθηκε στον στρατό των Ενετών. Έχασε μεγάλο μέρος τού στρατού του, κατατροπώθηκε και διέφυγε από τον εχθρό με δυσκολία.

Εγκαταλείποντας το σχέδιό του να περάσει από την επικράτεια των Ενετών, ο Σίγκισμουντ προχώρησε μέσω τής άνω Γερμανίας και έφτασε στον τύραννο τής Λομβαρδίας.⁴⁷ Από εκεί έφτασε στη Ρώμη και έγινε αυτοκράτορας, διοριζόμενος σε αυτή τη θέση από τον μεγάλο ποντίφηκα. Ύστερα από αυτό παρακάλεσε τον ποντίφηκα να συνεισφέρει στην εκστρατεία εναντίον τού βάρβαρου την οποία σχεδίαζε, ζητώντας χρήματα και άνδρες από αυτόν. Εκείνος έστειλε πρέσβεις στον βασιλιά των Γάλλων και τον τύραννο τής Βουργουνδίας και κατάφερε να εξασφαλίσει οκτώ χιλιάδες άνδρες, υπό την ηγεσία τού αδελφού τού ηγεμόνα τής Βουργουνδίας.⁴⁸ Έκανε και τις δικές του προετοιμασίες, συγκεντρώνοντας όσο μεγαλύτερο στρατό μπορούσε να προσλάβει ανάμεσα στους Γερμανούς. Όταν ετοιμάστηκε για πόλεμο, ξεκίνησε, παίρνοντας τούς Ούγγρους και τούς Βλάχους για να τον οδηγούν στον δρόμο, κατευθείαν κατά μήκος τού Δούναβη, εναντίον τού Βαγιαζήτ. Έστειλε επίσης πρέσβεις στους ηγεμόνες των Ιταλών και στους Ίβηρες με μεσολάβηση τού πάπα, ζητώντας χρήματα και άνδρες. Ο ποντίφηκας τού είχε στείλει αρκετά χρήματα, αλλά άνδρες […]

Η σταυροφορία της Νικόπολης (1396)

Όταν ο Βαγιαζήτ έμαθε ότι ο Σίγκισμουντ, ο αυτοκράτορας των Ρωμαίων, ερχόταν εναντίον του, ξεκίνησε με μεγάλη στρατιωτική δύναμη, παίρνοντας ολόκληρο τον στρατό τής Ευρώπης και τής Ασίας, και έσπευσε στον Δούναβη όσο πιο γρήγορα μπορούσε. Στρατοπέδευσε σε απόσταση σαράντα σταδίων από τον Δούναβη. Οι Γάλλοι όμως, καθώς ήσαν αλαζονικοί και αδαείς στα περισσότερα ζητἠματα, ήθελαν να κερδίσουν τη νίκη από μόνοι τους. Εξοπλίστηκαν και προχώρησαν με πρόθεση να επιτεθούν στους βάρβαρους μπροστά από όλους τούς άλλους. Σε μια σκληρή μάχη⁴⁹ οι Γάλλοι κατατροπώθηκαν. Τρέπονταν σε φυγή με όλη τους τη δύναμη και σε πλήρη αναταραχή πίσω στον δικό τους στρατό με τούς Τούρκους ξωπίσω τους. Στη συνέχεια αναμίχθηκαν όλοι μαζί, καθώς οι βάρβαροι τούς πίεζαν και οι Ούγγροι και οι Γερμανοί τράπηκαν επίσης σε φυγή. Καθώς έσπευδαν να διασχίσουν τον Δούναβη, μεγάλο μέρος τού στρατού χάθηκε κοντά στον ποταμό. Ακολούθησε μεγάλη σφαγή, καθώς οι Γάλλοι και Ούγγροι σκοτώνονταν από τον εχθρό. Συνελήφθη ο Βουργουνδός στρατηγός και πολλοί άλλοι Ούγγροι και Γάλλοι.⁵⁰ Όσο για τον Σίγκισμουντ, διέτρεξε κάθε είδους ακραίους κινδύνους και μόλις κατάφερε να αποφύγει να συλληφθεί. Επιβιβάστηκε σε γαλέρα στον ποταμό και πήγε στο Βυζάντιο, στον αυτοκράτορα των Ελλήνων [Μανουήλ Β’]. Συνομίλησε με τον αυτοκράτορα τού Βυζαντίου, διαπραγματεύτηκε μαζί του αυτό που ήθελε και ύστερα αναχώρησε και απέπλευσε για τη χώρα του.

Ο Βαγιαζήτ, ο γιος τού Μουράτ, αφού κατατρόπωσε τούς Ούγγρους και τούς Γάλλους, λεηλάτησε τη χώρα τους, κινήθηκε εναντίον τους χωρίς φόβο και συνέλαβε αμέτρητους σκλάβους. Πορεύτηκε ακόμη και εναντίον τής Βούδας, τής αυλής των Ούγγρων, αλλά στον δρόμο αρρώστησε. Υπέφερε από ποδάγρα. Αν δεν είχε πληγεί από αυτήν την ασθένεια, δεν έχω κανένα λόγο να πιστεύω ότι θα τον εμπόδιζε κάτι να φτάσει στη Βούδα και να καταλάβει τη Βούδα, την αυλή των Ούγγρων και να κατακτήσει τη χώρα τους. Αλλά όπως ήταν, υπέφερε πολύ από αυτήν την κατάσταση, και έτσι στράφηκε πίσω και οδήγησε τον στρατό του στη δική του επικράτεια. Αργότερα έστειλε στρατούς για να καταστρέψει τη χώρα τής Ουγγαρίας και τής ουγγρικής Βλαχίας. Ύστερα από λίγο καιρό έκανε εκστρατεία εναντίον των Βλάχων και εναντίον τού Μίρτσεα, τού ηγεμόνα τής Βλαχίας, κατηγορώντας τον ότι βρισκόταν σε πόλεμο και ότι πορευόταν εναντίον του μαζί με τούς Ούγγρους.⁵¹

Η Βλαχία

Αυτή η φυλή, οι Βλάχοι, είναι ανθεκτική στον πόλεμο αλλά δεν κυβερνάται καλά. Ζουν σε χωριά και τείνουν προς έναν πιο νομαδικό τρόπο ζωής. Η γη τους εκτείνεται από το Αρντέαλ [Τρανσυλβανία] στην ουγγρική Βλαχία μέχρι τον Εύξεινο Πόντο. Έχει τον Δούναβη στα δεξιά της καθώς εκτείνεται μέχρι τη θάλασσα, ενώ στα αριστερά της έχει τη γη τής Μπογδανίας, όπως ονομάζεται [δηλαδή της Μολδαβίας].⁵² Διαχωρίζονται από την ουγγρική Βλαχία από μεγάλη οροσειρά που ονομάζεται Πρασοβός.⁵³ Στους γείτονές τους περιλαμβάνεται μεγάλος αριθμός νομαδικών Σκυθών, πολυάνθρωπη και ευημερούσα φυλή, που είναι υπήκοοι τού βασιλιά Κάζιμιρ.⁵⁴ Οι νομαδικοί Σκύθες, όντας υπήκοοί του, πορεύονται μαζί του οπουδήποτε τούς οδηγεί, ενώ εκείνος προσωπικά επιδεικνύει μεγάλη ανδρεία στον πόλεμο. Στα βόρεια γείτονές τους είναι οι Πολωνοί και οι Ρώσοι στα ανατολικά. Οι Βλάχοι μιλούν γλώσσα που είναι παρόμοια με εκείνη των Ιταλών, αλλά είναι τόσο διεφθαρμένη και διαφορετική από εκείνη, που είναι δύσκολο για τούς Ιταλούς να καταλάβουν οτιδήποτε λένε, εκτός αν αναγνωρίζουν λέξεις που προφέρονται ξεχωριστά.

Όσον αφορά το ερώτημα από πού ήθαν οι Βλάχοι όταν έφτασαν σε αυτή τη χώρα και εγκαταστάθηκαν σε αυτήν, μιλώντας την ίδια γλώσσα με τούς Ρωμαίους και χρησιμοποιώντας τα έθιμά τους, δεν έχω ακούσει κανέναν να λέει κάτι σαφές, ούτε εγώ ο ίδιος έχω κάτι να συνεισφέρω στο πώς η χώρα αποικίστηκε από αυτούς. Λέγεται ότι αυτή η φυλή ήρθε να εγκατασταθεἰ σε αυτή τη χώρα από πολλά διαφορετικά μέρη, αλλά δεν υπάρχει απόδειξη γι’ αυτό, καμία τουλάχιστον που αξίζει να αντιμετωπίζεται ως ιστορική. Αυτός ο λαός είναι σαν τούς Ιταλούς στον τρόπο ζωής του και σε άλλες πτυχές. Όσον αφορά τα όπλα και την ενδυμασία, εξακολουθούν, ακόμη και τώρα, να χρησιμοποιούν τα ίδια με τούς Ρωμαίους. Η Βλαχία χωρίζεται σε δύο βασίλεια, τη Μολδαβία και τη χώρα κοντά στον Δούναβη, και δεν κυβερνάται καλά. Δεν συνηθίζουν να διατηρούν τούς ίδιους ηγεμόνες για μεγάλο χρονικό διάστημα, αλλά πάντοτε αντικαθιστούν έναν τύραννο με άλλον, με βάση τι τούς συμφέρει. Έτσι κάλεσαν αυτόν τον Μίρτσεα, ο οποίος ήταν προηγουμένως άρχοντας αυτής τής φυλής, και τον τοποθέτησαν ως τύραννό τους, έχοντας προηγουμένως ενώσει τις δυνάμεις τους για να σκοτώσουν τον Νταν, τον προηγούμενο τύραννο.⁵⁵ Ο Μίρτσεα είχε πολλές παλλακίδες και άφησε πολλά νόθα παιδιά σε όλη τη Βλαχία. Αργότερα, όταν είχε περάσει κάποιος χρόνος και είχε πεθάνει ο Μίρτσεα, εμφανίστηκαν πολλοί ηγεμόνες στη Βλαχία τη μία ή την άλλη στιγμή, και παραμένουν στην εξουσία μέχρι σήμερα.

Εναντίον αυτού τού Μίρτσεα βάδισε ο Βαγιαζήτ, ο γιος τού Μουράτ, κατηγορώντας τον ότι είχε συμμαχήσει με τον Σίγκισμουντ, τον αυτοκράτορα των Ρωμαίων, κατά τον προηγούμενο πόλεμο εναντίον των βαρβάρων.⁵⁶ Διέσχισε τον Δούναβη και προχωρούσε προς τα εμπρός, υποτάσσοντας τη χώρα σε δουλεία. Ο Μίρτσεα συγκέντρωσε στρατό από την επικράτειά του, αλλά αποφάσισε να μην βαδίσει εναντίον του και να μη δώσει μάχη. Αντίθετα, πρώτα προστάτευσε τις γυναίκες και τα παιδιά, εγκαθιστώντας τους στο όρος Πράσοβο. Στη συνέχεια ακολουθούσε τον στρατό τού Βαγιαζήτ μέσα από τα δάση αυτής τής περιοχής, τα οποία είναι εκτεταμένα και την περικλείουν από όλες τις πλευρές, καθιστώντας την απρόσιτη για εισβολείς και όχι ευάλωτη. Ακολουθώντας τον λοιπόν ο Μίρτσεα έκανε αξιόλογα κατορθώματα, δίνοντας μάχη εναντίον κάθε αποσπάσματος τού εχθρού, που έβγαινε για να αναζητήσει εφόδια στη γύρω ύπαιθρο ή να λεηλατήσει υποζύγια. Ακολουθούσε έτσι τον στρατό με μεγάλη τόλμη και πολεμούσε πολύ καλά παρακολουθώντας κρυφά τον Βαγιαζήτ. Λέγεται ότι καθώς ο τουρκικός στρατός κινούνταν μέσα από αυτή την περιοχή, ο Μίρτσεα τού προκάλεσε μεγάλες δυσκολίες, καθώς τον απομόνωνε και δεν σταματούσε να σκοτώνει τούς άνδρες του. Σε εκείνο το σημείο ο Εβρενός εξέφρασε την άποψη ότι ο στρατός έπρεπε να στρατοπεδεύσει εκεί και να αναζητήσει τρόπο διαφυγής. Από τότε και μετά ο σουλτάνος τον είχε σε μεγάλη εκτίμηση γι’ αυτόν τον λόγο, τού ανέθετε υψηλές στρατιωτικές διοικήσεις και γινόταν ισχυρός.⁵⁷ Τότε λοιπόν ο Βαγιαζήτ στρατοπέδευσε εκεί για το υπόλοιπο εκείνης τής ημέρας και την επόμενη πέρασε τον στρατό του απέναντι από τον Δούναβη με τον ασφαλέστερο τρόπο που μπορούσε. Αυτό λοιπόν έκανε ο στρατός που οδήγησε εναντίον τής Βλαχίας.⁵⁸

Ο Βαγιαζήτ πολιορκεί το Βυζάντιο

Ύστερα από αυτό άρχισε να πολιορκεί το Βυζάντιο για τον ακόλουθο λόγο. Οι αυτοκράτορες των Ελλήνων τον συνόδευαν στην Πύλη του και εκστράτευαν μαζί του κάθε χρόνο. Κάποτε,⁵⁹ όταν ο σουλτάνος κατοικούσε στις Σέρρες, στη Μακεδονία, ο αυτοκράτορας των Ελλήνων [Μανουήλ Β’] βρισκόταν επίσης εκεί παρών στην Πύλη, μαζί με τον κυβερνήτη τού Μυστρά [Θεόδωρο Α’], τον Κωνσταντίν, γιο του Ζάρκο,⁶⁰ και τον Στέφαν, γιο τού Λάζαρου.⁶¹ Εκείνη την εποχή, ο πρώην άρχοντας τής Μονεμβασίας έφτασε από την Πελοπόννησο. Το όνομά του ήταν Μαμωνάς και ήρθε ενώπιον τού σουλτάνου Βαγιαζήτ και κατηγορούσε τον αδελφό τού αυτοκράτορα των Ελλήνων [Θεόδωρο] ότι είχε καταλάβει τη Μονεμβασία και τού είχε προκαλέσει ζημιά.⁶² Ο Βαγιαζήτ θύμωσε τώρα με τον αυτοκράτορα των Ελλήνων [Μανουήλ] και τον παρακινούσε ο Ιωάννης [Ζ’], ο γιος τού αυτοκράτορα Ανδρονικου [Δ’],⁶³ ο οποίος ήταν παρών καθώς τον συντηρούσε ο Βαγιαζήτ. Λέγεται ότι ο Βαγιαζήτ είπε ότι ήταν έτοιμος να τον σκοτώσει, αλλά λίγο αργότερα άλλαξε γνώμη. Τον έσωσε από την καταστροφή ο Αλή, ο γιος τού Χαϊρεντίν, που τύχαινε να είναι στενός συνεργάτης του και τον είχε περιποιηθεί με πολλά χρήματα.

Οι ηγεμόνες που παρευρίσκονταν τότε στην Πύλη τού σουλτάνου συναντήθηκαν και συμφώνησαν μεταξύ τους ότι δεν θα ξανάρχονταν ποτέ στην Πύλη. Ένας άνδρας που έδωσε εκεί αυτή την υπόσχεση ήταν ο Κωνσταντίν, ο γιος τού Ζάρκο και αδελφός τού Ντράγας. Όταν πέθανε ο Ζάρκο, τότε ο Ντράγας, εξαιρετικός άνδρας στη σύνεση και τον πόλεμο, που δεν υστερούσε απέναντι σε κανέναν από τούς συγχρόνους του, είχε υποτάξει σημαντική περιοχή πολεμώντας εναντίον των Αλβανών και Σέρβων εχθρών του. Ύστερα από τον θάνατό του,⁶⁴ ο αδελφός του Κωνσταντίν κατείχε τη γη και παρευρισκόταν στην Πύλη τού σουλτάνου. Τώρα υποσχόταν την κόρη του σε γάμο με τον Έλληνα αυτοκράτορα, ⁶⁵ για να επιβεβαιώσει βεβαιώσει τη συμφωνία τους για την εξέγερση. Αυτός ο άνδρας, ο Μανουήλ, είχε παντρευτεί στο παρελθόν τον κόρη τού βασιλιά τής Κολχίδας, μια χήρα, που κάποτε ήταν η σύζυγος κάποιου Ταζ αλ-Ντιν, Τούρκου ηγεμόνα, και ήταν εξαιρετικά όμορφη.⁶⁶ Όταν την έφεραν από την Κολχίδα στο Βυζάντιο για να παντρευτεί, ο πατέρας του [Ιωάννης Ε’], που τότε βασίλευε, την είδε και σκέφτηκε ότι από την άποψη τής ομορφιάς ήταν πιο όμορφη από πολλές γυναίκες, ενώ ήταν ανώτερη και από άλλες απόψεις. Έτσι την παντρεύτηκε ο ίδιος, παίρνοντάς την από τον γιο του. Υπέφερε επίσης από ποδάγρα και δεν μπορούσε να σταθεί όρθιος. Λέγεται ότι λαχταρούσε τις γυναίκες και διέπραξε πολλές άσεμνες πράξεις. Του άρεσαν οι τραγουδίστριες και περνούσε χρόνο μαζί τους, παραμελώντας τις υποθέσεις τής αυτοκρατορίας και απολαμβάνοντας τέτοια πράγματα.

Οι ηγεμόνες στην Πύλη τoύ Βαγιαζήτ συμφώνησαν μεταξύ τους να επαναστατήσουν μόλις γινόταν ο γάμος. Στη συνέχεια καθένας επέστρεψε στη χώρα του με τα δικά του μέσα.⁶⁷ Ο αυτοκράτορας των Ελλήνων δραπέτευσε από τον σουλτάνο των Τούρκων και λέγεται ότι έφτασε στο Βυζάντιο την τέταρτη ημέρα αφότου έφυγε από τις Σέρρες. Επίσης ο αδελφός του Θεόδωρος έφτασε στην Πελοπόννησο.⁶⁸ Όσο για τούς υπόλοιπους, ο καθένας επέστρεψε στην έδρα του έχοντας πάρει άδεια από τον σουλτάνο να πάει στη δική του κατοικία. Αλλά το επόμενο καλοκαίρι ο αυτοκράτορας τού Βυζαντίου δεν παρευρέθηκε στην Πύλη και έστειλε μήνυμα στον Βαγιαζήτ, ότι δεν σκόπευε να ξαναπάει ποτέ. Ο Βαγιαζήτ έστειλε τον Αλή, τον γιο τού Χαϊρεντίν, έναν από τούς πιο ισχυρούς άνδρες του, να τον διατάξει να παρευρεθεί στην Πύλη. Διαφορετικά, θα κήρυττε πόλεμο εναντίον τού ίδιου τού αυτοκράτορα. Όταν η Αλή ήρθε στο Βυζάντιο, είπε δημόσια τα λόγια που τού είχε αναθέσει ο σουλτάνος να πει, αλλά μερικοί λένε ότι όταν ο Αλή συναντήθηκε με τον Μανουήλ κατ’ ιδίαν, τον συμβούλευσε να μην έρθει σε καμία περίπτωση στην Πύλη τού σουλτάνου. Ο Μανουήλ απάντησε ότι ήταν έτοιμος να υπακούσει και ότι η ζωή του θα ήταν αφόρητη αν δεν απολάμβανε την εμπιστοσύνη τού σουλτάνου. Θα παρευρισκόταν σύντομα, για να αναλάβει από τον σουλτάνο οτιδήποτε τού ανέθετε. Όμως αργότερα, όταν έφυγε ο Αλή και έγινε σαφές στον Βαγιαζήτ ότι ο Μανουήλ δεν είχε καμία πρόθεση να έρθει στην Πύλη, ξεκίνησε να πολιορκήσει το Βυζάντιο.⁶⁹ Στον δρόμο του κατέστρεφε τη γη και λεηλατούσε κάθε περιοχή, υποδουλώνοντας τούς κατοίκους των προαστίων. Δεν σημείωνε πρόοδο στην κατάκτηση τής πόλης και έτσι αναχώρησε για την έδρα του. Έστελνε όμως στρατό κάθε χρόνο και έστησε πολιορκία γύρω της, η οποία κράτησε δέκα χρόνια.⁷⁰ Κατά τη διάρκεια αυτής τής περιόδου πολλοί από τούς κατοίκους τής πόλης πέθαναν από την πείνα ή πήγαν με τον βάρβαρο.

Ο Βαγιαζήτ έλεγχε ο ίδιος τη Σηλυμβρία, αλλά την είχε εμπιστευτεί στον Ιωάννη [Ζ’], τον γιο τού Ανδρόνικου, ο οποίος είχε φύγει από τον θείο του Μανουήλ στο Βυζάντιο, επειδή δεν μπορούσε να αντέχει να είναι διαθέσιμος να υπηρετεί σε οποιοδήποτε ζήτημα τον χρησιμοποιούσε ο θείος του, ο οποίος βασίλευε στο Βυζάντιο.⁷¹ Ο Μανουήλ λοιπόν τον έστειλε στην Ιταλία, ώστε να μπορέσει να εκτελέσει τις οδηγίες του. Υποτίθεται ότι τον έστελνε στη Γένουα για να αναζητήσει βοήθεια, αλλά έστειλε μυστικό μήνυμα στους Γενουάτες, λέγοντάς τους να τον φυλακίσουν και να μην τον αφήσουν κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες. Αφού πέρασε αρκετός καιρός, ο Ιωάννης δραπέτευσε από τούς Γενουάτες και πήγε από την Ιταλία στον σουλτάνο Βαγιαζήτ, ο οποίος πολιορκούσε το Βυζάντιο.⁷² Ο Βαγιαζήτ πήρε μαζί του τον Ιωάννη, έκαναν συμφωνία, τού εμπιστεύθηκε τη Σηλυμβρία και τον έκανε κυβερνήτη της. Ύστερα από αυτό ο Βαγιαζήτ κινήθηκε εναντίον τού Βυζαντίου, αλλά καθώς η προσπάθειά του να το καταλάβει με τη βία δεν σημείωνε πρόοδο, προσπάθησε να το οδηγήσει σε υποταγή μέσω λιμοκτονίας. Και θα είχε πάρει την πόλη, αν δεν είχαν φτάσει σε αυτόν νέα ότι ο Τιμούρ βάδιζε εναντίον του με μεγάλο στρατό. Μάλιστα όταν συνελήφθη από τον Τιμούρ, έχασε το μεγαλύτερο μέρος τής εξουσίας του στη Μικρά Ασία.

Καθώς ο Βαγιαζήτ δεν θα σταματούσε να πολιορκεί το Βυζάντιο, ο αυτοκράτορας των Ελλήνων καταλάβαινε ότι ο λαός του είχε φθαρεί πολύ άσχημα. Δεν έβλεπε κανέναν τρόπο με τον οποίο θα μπορούσαν να απελευθερωθούν από την πολιορκία στο μέλλον, οπότε ανέθεσε το Βυζάντιο στον ανιψιό του Ιωάννη, τον γιο τού Ανδρόνικου. Ο Βαγιαζήτ ήταν δυσαρεστημένος με τον Ιωάννη, επειδή τον κατηγορούσε για την έλλειψη προόδου στην κατάληψη τού Βυζαντίου και έτσι ο τελευταίος, έχοντας υποψιαστεί, διέφυγε από τον σουλτάνο και μπήκε στο Βυζάντιο.⁷³ Ο θείος του, ο αυτοκράτορας τού Βυζαντίου, τον υποδέχτηκε με χαρά και τού εμπιστεύτηκε την πόλη όταν έφυγε και έπλευσε στην Ιταλία, για να αναζητήσει βοήθεια σχετικά με την παρατεταμένη πολιορκία από τον εχθρό. Γιατί δεν θα άφηνε την πόλη να πέσει.⁷⁴ Όταν ο Μανουήλ έφτασε στην Πελοπόννησο, άφησε τη σύζυγό του εκεί στην Πελοπόννησο με τον αδελφό του, ενώ έπλευσε για Ιταλία. Στράφηκε στους Ενετούς και διαπραγματεύτηκε εκείνο που ήθελε από αυτούς. Στη συνέχεια πήγε στον τύραννο τής Λομβαρδίας, τον ηγεμόνα τού Μιλάνου,⁷⁵ ο οποίος τον δέχτηκε με φιλικό τρόπο και τού έδωσε χρήματα, στέλνοντάς τον στον βασιλιά των Γάλλων. Τού έδωσε επίσης ιππικό και οδηγούς για τον δρόμο. Όταν έφτασε στον βασιλιά τής Γαλλίας, τον παρακάλεσε να μην αφήσει τη βασιλική πόλη των Ελλήνων να πολιορκείται από βάρβαρους, μια πόλη με τόσο στενούς δεσμούς με τούς βασιλείς τής Γαλλίας. Αλλά καθώς ανακάλυψε ότι ο βασιλιάς ήταν τρελός και υπό στενή παρακολούθηση από τούς επικεφαλής άνδρες του για να θεραπεύσουν την ασθένειά του, πέρασε πολύ καιρό εκεί.⁷⁶

Οι Γάλλοι

Οι Γάλλοι είναι μεγάλος λαός, επιτυχημένος και αρχαίος. Έχουν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους, πιστεύοντας ότι είναι ανώτεροι από τούς άλλους δυτικούς λαούς, ενώ θεωρούν ότι έχουν νόμιμο μερίδιο στην ηγεμονία και το βασιλείο των Ρωμαίων. Η χώρα τους συνορεύει ανατολικά με τη χώρα των Λομβαρδών, στα νότια με την Ιβηρία, στα βόρεια με τη Γερμανία και στα δυτικά με τον Ωκεανό και τα Βρετανικά Νησιά.⁷⁷ Εκτείνεται από τις Άλπεις που βρίσκονται έξω από την Ιταλία μέχρι τον Ωκεανό και τούς Γερμανούς, ταξίδι δεκαεπτά περίπου ημερών από την Ιταλία στον Ωκεανό και ταξίδι δεκαεννέα περίπου ημερών από την Ιβηρία μέχρι τη Γερμανία. Η πόλη τού Παρισιού, ο τόπος τής βασιλικής αυλής των Γάλλων, είναι ευημερούσα και πλούσια. Υπάρχουν πολλές πόλεις στη Γαλλία και η διακυβέρνησή τους είναι υπήκοος στον βασιλιά. Υπάρχουν επίσης ηγεμονίες και ηγεμόνες που είναι εξαιρετικά ισχυροί και πολύ πλούσιοι, αλλά είναι υπήκοοι τού βασιλιά και τον συνοδεύουν στην αυλή του.

Ο ηγεμόνας τής Βουργουνδίας διαθέτει εκτεταμένη και μεγάλη χώρα και πολλές πόλεις, συμπεριλαμβανομένων τής Μπρυζ και τής Σλούις στην ακτή και τής Γάνδης, μεγάλης και ευημερούσας πόλης στην ενδοχώρα. Η πόλη Μπρυζ που ανήκει σε αυτόν βρίσκεται στην ακτή τού Ωκεανού, απέναντι στο νησί που ονομάζεται Βρετανική Αγγλία. Εκεί αγκυροβολούν πλοία τόσο από τη δική μας θάλασσα όσο και από τις πόλεις κατά μήκος τού Ωκεανού, δηλαδή από τη Γερμανία, την Ιβηρία, την Αγγλία, τη Δανία⁷⁸ και τα άλλα βασίλεια. Αυτή η πόλη απέχει εκατόν πενήντα στάδια από την Αγγλία. Η χώρα ονομάζεται Φλάνδρα και οι ηγεμόνες τής Βουργουνδίας έκαναν αξιοσημείωτα κατορθώματα στη Γαλλία, τόσο εναντίον τού βασιλιά τής Γαλλίας όσο και εναντίον των Βρετανών. Στη συνέχεια ο ηγεμόνας τής Βρετανίας κατέχει κάποια ηπειρωτικά εδάφη στην επικράτεια τού βασιλιά.⁷⁹ Εκτός από αυτά τού ηγεμόνα […], δίπλα σε αυτές τις περιοχές υπάρχει η χώρα τού ηγεμόνα τής Σαβοΐας, μεγάλη και εξαιρετικά όμορφη περιοχή, που εκτείνεται μέχρι τη Λομβαρδία. Θα καταγράψω τα ακόλουθα σχετικά με τις παράκτιες περιοχές τής Γαλλίας. Η Γένουα, που είναι η πύλη προς τη Γαλλία,⁸⁰ ελέγχει την περιοχή που εκτείνεται μέχρι την Προβηγκία, τής οποίας ηγεμόνας είναι ο βασιλιάς Ρενέ τού βασιλικού οίκου τής Γαλλίας.⁸¹ Μητρόπολη τής Προβηγκίας είναι η Νις. Έχουν κι άλλες πόλεις εκεί, όπως την πόλη τής Αβινιόν, όπου υπάρχει μία από τις μεγαλύτερες γέφυρες στον κόσμο,⁸² ενώ έπειτα περνάς στην επικράτεια τής Βαρκελώνης. Και αυτή, εν συντομία, είναι η χώρα τής Γαλλίας.

Οι Γάλλοι λέγεται ότι είναι αρχαίος λαός και έκανε λαμπρά κατορθώματα εναντίον των βαρβάρων από τη Βόρεια Αφρική, την εποχή που οι βασιλείς των Γάλλων είχαν διοριστεί βασιλείς και αυτοκράτορες των Ρωμαίων.⁸³ Ιδιαίτερα ο Κάρολος μεταξύ των βασιλέων τους διεξήγαγε πόλεμο εναντίον των Βορειοαφρικανών με τη βοήθεια τού ανιψιού του Ορλάντο, ενός άνδρα που διακρινόταν για την τόλμη και την αρετή του σε στρατιωτικά θέματα. Βοηθήθηκε επίσης σε αυτόν τον πόλεμο από τούς Ρινάλντο, Ολιβιέρο, και τούς άλλους ηγεμόνες εκείνης τής χώρας, οι οποίοι είναι γνωστοί ως Παλαδινοί. Κατατρόπωσαν τον εχθρό πρώτα σε διάφορες μάχες στη Γαλλία και μετά στην Ιβηρία, ενώ κέρδισαν υπέροχες νίκες. Η φήμη τους γιορτάζεται πολύ, μέχρι και την εποχή μας, σε τραγούδια σε όλη την Ιταλία, Ιβηρία, και ιδιαίτερα στη Γαλλία. Γιατί οι Βορειουαφρικανοί είχαν διασχίσει τα στενά στις Ηράκλειες Στήλες, είχαν κατακτήσει και περάσει γρήγορα μέσω Ιβηρίας, και μετά είχαν καταλάβει τη γη τής Ναβάρρα και την Πορτογαλία, προχωρώντας μέχρι την Αραγωνία. Όταν κατέκτησαν εκείνη την περιοχή, εισέβαλαν στη Γαλλία.

Έτσι ο Κάρολος και οι άνδρες του διεξήγαγαν πόλεμο εναντίον αυτών των Βορειοαφρικανών και έκαναν μεγάλα κατορθώματα, καθώς ήσαν ευγενείς άνδρες και τούς έδιωξαν από τα εδάφη των Γάλλων και των Κελτιβήρων μέσα στη Γρανάδα, πολύ οχυρωμένη πόλη, σε βουνό δίπλα στον Ωκεανό. Έφτασαν γρήγορα στα στενά και υπέταξαν το μεγαλύτερο μέρος τής γης τής Ιβηρίας, το αποίκισαν και προχωρώντας μαζί, πολιορκούσαν. Παρέδωσαν τη γη, δηλαδή την Καστίλλη, τη Ναβάρρα και την Αραγωνία, στους οπαδούς τους, και όταν αυτοί οι οπαδοί πολιορκήθηκαν από τούς βαρβάρους, τούς ελευθέρωσαν από τις πολιορκίες. Χώρισαν τη γη μεταξύ τους και εγκαταστάθηκαν, παίρνοντας ο καθένας το μερίδιό του. Επαινούνται μέχρι σήμερα ως σπουδαίοι άνδρες, επειδή διαχειρίστηκαν τον πόλεμο τόσο υπέροχα. Όταν ο στρατηγός Ορλάντο πολιορκήθηκε και πέθανε από δίψα, ο Ρινάλντο κληρονόμησε τον πόλεμο και τον κληροδότησε στους βασιλείς τής Καστίλλης. Και εκείνοι που έχουν κληρονομήσει αυτόν τον πόλεμο, ακόμη και σήμερα βασανίζουν αυτούς τούς Βορειοαφρικανούς. Αυτή η φυλή Βορειοαφρικανών μιλάει αραβικά, ασκεί τα έθιμα και τη θρησκεία τού Μωάμεθ, ενώ η ενδυμασία τους είναι εν μέρει βαρβαρική και εν μέρει ιβηρική.

Με δεδομένο λοιπόν το παρελθόν τους, οι Γάλλοι έχουν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους σε αυτά τα πράγματα και πιστεύουν ότι το έθνος τους είναι το πιο ευγενές και διακεκριμένο από όλα τα έθνη τής Δύσης. Ο τρόπος ζωής τους είναι πιο πολυτελής από εκείνον των Ιταλών και η ενδυμασία τους είναι παρόμοια. Η γλώσσα τους διαφέρει από τη γλώσσα των Ιταλών, αλλά όχι τόσο πολύ ώστε να πιστεύει κανείς ότι η δική τους είναι διαφορετική γλώσσα από εκείνη των Ιταλών. Έχουν την αξίωση να είναι πρώτοι, όπου βρίσκονται μεταξύ δυτικών λαών.

Οι Άγγλοι

Όμως η αλαζονεία τους υποχώρησε όταν οι Άγγλοι, που κατοικούν στη Βρετανία, πολέμησαν εναντίον τής χώρας τους, κατέκτησαν εκείνη και τούς ίδιους και τούς αφαίρεσαν την εξουσία τους. Βάδισαν ακόμη και εναντίον τής πρωτεύουσάς τους, τού Παρισιού, και την πολιόρκησαν.⁸⁴ Λέγεται ότι η αιτία αυτής τής σύγκρουσης ήταν η εξής. Υπάρχει μια πόλη που ονομάζεται Καλαί στην ακτή τής χώρας τής Γαλλίας, δίπλα στον Ωκεανό. Δεν είναι ιδιαίτερα διακεκριμένη, αλλά είναι χτισμένη σε ασφαλή τοποθεσία, σε κατάλληλο μέρος για θαλάσσιο πέρασμα από τη Γαλλία στη Βρετανία και, καθώς βρίσκεται σε στρατηγικό σημείο στο Κανάλι, παρέχει καλή βάση για όποιον θέλει να εισβάλει στη Γαλλία. Ο βασιλιάς των Βρετανών πήρε αυτήν την πόλη με δολιότητα. Αφού τακτοποίησε την προδοσία της με εκείνους μέσα, την κατέλαβε και την κατείχε.⁸⁵ Όταν ο βασιλιάς τής Γαλλίας ζήτησε αυτή την πόλη πίσω, ο βασιλιάς των Βρετανών είπε ότι δεν ήταν πρόθυμος να την επιστρέψει, και αποκάλυψαν τη φρουρά που είχαν φέρει από το νησί στην πόλη. Έτσι ο βασιλιάς των Γάλλων ξεκίνησε και πολιορκούσε την πόλη για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αλλά όταν δεν σημείωνε καμία πρόοδο στην πολιορκία, πηρε τον στρατό του και έφυγε στην έδρα του.⁸⁶

Αργότερα ο βασιλιάς των Βρετανών συγκέντρωσε μεγάλο στρατό, πέρασε απέναντι στη Γαλλία και λεηλάτησε τη χώρα. Όταν συνεπλάκησαν σε μάχη με αρκετά μεγάλο σώμα Γάλλων, σκότωσαν τούς περισσότερους Γάλλους. Αυτό συνέβη με τον ακόλουθο τρόπο.⁸⁷ Όταν οι Άγγλοι τελείωσαν με τη λεηλασία τής γης, ξεκίνησαν να επιστρέψουν, παίρνοντας μαζί τους τα λάφυρά τους. Οι Γάλλοι τούς παρεμπόδισαν πριν καταφέρνουν να φτάσουν στην ασφάλεια τού Καλαί και τους περικύκλωσαν σε έναν λόφο. Οι Βρετανοί τώρα βρίσκονταν σε δυσκολία, μη ξέροντας προς τα πού να στραφούν, και έτσι έστειλαν μήνυμα ότι ήθελαν να παραδώσουν τα λάφυρα και τα όπλα τους, με την προϋπόθεση ότι θα τούς επέτρεπαν να επιστρέψουν στη χώρα τους σώοι. Εκείνοι όμως είπαν ότι δεν θα τούς άφηναν να φύγουν, πριν πληρώσουν την ποινή για το αδίκημα που είχαν διαπράξει εναντίον των Γάλλων λεηλατώντας τη γη τους. Έτσι, όταν οι Βρετανοί κατάλαβαν ότι δεν είχαν άλλη διέξοδο, πολέμησαν εναντίον των Γάλλων, αν και ήσαν λίγοι μόνο γενναίοι που αντιμετώπιζαν πολλούς. Κατατρόπωσαν όμως τούς εχθρούς και τούς καταδίωκαν όταν τρέπονταν σε φυγή, σκοτώνοντας πολλούς από αυτούς επί τόπου. Μερικοί όμως λένε ότι οι Γάλλοι αποδοκιμάζουν τη φυγή από τη μάχη και υποστηρίζουν ότι πρέπει να πεθαίνει κανείς πολεμώντας. Εξαιτίας αυτού οι Γάλλοι θεωρούν ότι ξεπερνούν όλους τούς άλλους σε γενναιότητα και διάκριση.

Ύστερα από αυτό, οι Βρετανοί κινήθηκαν με μεγαλύτερη ατιμωρησία εναντίον των πόλεων των Γάλλων και τις πολιορκούσαν, προχωρώντας σιγά-σιγά, μέχρι να δώσουν τη μάχη στο ονομαζόμενο «Πεδίο τής Λύπης».⁸⁸ Οι Άγγλοι, χωρίς άλλη επιλογή, είχαν στρατοπεδεύσει εκεί την προηγούμενη μέρα και στη συνέχεια, την επόμενη μέρα, μπήκαν στη μάχη και άρχισαν να σφάζουν τούς Γάλλους που πολεμούσαν εναντίον τους με χαοτικό τρόπο, προχωρώντας καθένας μόνος του, με αποτέλεσμα να σκοτώνεται. Έτσι οι Βρετανοί πήραν τον έλεγχο ολόκληρης σχεδόν τής χώρας και προχωρούσαν εναντίον τής βασιλικής αυλής, τής ίδιας τής πόλης τού Παρισιού. Οι υποθέσεις των Γάλλων φαίνονταν να έχουν φτάσει στο τελικό τους σημείο. Όμως, αντιμετωπίζοντας τέτοια καταστροφή, οι Γάλλοι στράφηκαν τώρα στη θρησκεία —μάλιστα οι άνθρωποι γενικά στρέφονται στη θρησκεία σε τέτοιες στιγμές— όταν κάποια γυναίκα ιδιαίτερης ομορφιάς [η Ζαν ντ’ Αρκ] ισχυρίστηκε ότι βρισκόταν σε επικοινωνία με τον Θεό. Έγινε ηγέτιδα των Γάλλων, που την ακολουθούσαν και την υπάκουαν. Αυτή η γυναίκα τούς οδήγησε σε ένα σημείο, το οποίο, όπως έλεγε, τής είχε υποδείξει ο Θεός. Προχώρησαν και συγκεντρώθηκαν για να πολεμήσουν ξανά τούς Βρετανούς. [Καθώς οι Άγγλοι δεν είχαν άλλη επιλογή,]⁸⁹ οι Γάλλοι στρατοπέδευσαν εκεί και την επόμενη μέρα, έχοντας ξαναποκτήσει την εμπιστοσύνη τους από τη γυναίκα που τούς οδηγούσε, προχώρησαν σε μάχη. Κατατρόπωσαν τον εχθρό στη μάχη και ξεκίνησαν να τον καταδιώκουν. Αν και η γυναίκα πέθανε ύστερα από αυτόν τον πόλεμο,⁹⁰ οι Γάλλοι συνήλθαν και έγιναν πιο δυνατοί στις μάχες με τούς Βρετανούς.⁹¹ Ανέκτησαν τις πόλεις τους και διέσωσαν το βασίλειό τους, μέχρι το σημείο από το οποίο πολλοί μεγάλοι στρατοί περνούσαν συχνά στη Γαλλία από τη Βρετανία. Τώρα οι Γάλλοι επικρατούν επί των Βρετανών στις μάχες τους, τόσο ώστε να τούς οδηγούν προς το Καλαί για να τούς απομακρύνουν από τη χώρα τους.⁹²

Τα Βρετανικά Νησιά

Τα Βρετανικά Νησιά βρίσκονται απέναντι από τη Φλάνδρα, είναι τρία και εκτείνονται σε μεγάλο τμήμα τού Ωκεανού. Μερικές φορές υπάρχει μόνο ένα νησί, όταν υπάρχει παλίρροια, και άλλες πάλι τρία, όταν τα νερά υποχωρούν και υπάρχει άμπωτις.⁹³ Θα ήταν επομένως πιο σωστό να πούμε ότι υπάρχει μόνο ένα νησί και, επειδή είναι ένα, διοικείται ως τέτοιο στο σύνολό του, με τον ίδιο σκοπό και φροντίζοντας τα δικά του συμφέροντα, κάτω από την εξουσία ενός ανθρώπου. Η περίμετρος αυτού τού νησιού είναι πέντε περίπου χιλιάδες στάδια. Η φυλή που κατοικεί στο νησί είναι πολυάνθρωπη και γενναία. Έχει μεγάλες, ευημερούσες πόλεις και πλήθος χωριών. Έχουν έναν βασιλιά και μια πρωτεύουσα, όπου βρίσκεται η βασιλική αυλή τού βασιλιά, δηλαδή το Λονδίνο. Υπάρχουν πολλές δευτερεύουσες ηγεμονίες στο νησί, που έχουν την ίδια σχέση με τον βασιλιά, όπως εκείνες των Γάλλων. Ο βασιλιάς δεν μπορεί να αφαιρέσει εύκολα από έναν από αυτούς την ηγεμονία του, ούτε τα έθιμά τους απαιτούν να υπακούουν στον βασιλιά. Πολλές καταστροφές έχουν πλήξει αυτό το νησί, το οποίο κατέρρευσε όταν οι ηγεμόνες του συγκρούστηκαν με τον βασιλιά και μεταξύ τους.

Αυτό το νησί παράγει πολλά προϊόντα —σιτάρι, κριθάρι και μέλι— αλλά όχι κρασί ούτε πολλά φρούτα.⁹⁴ Και έχουν μαλλί, πολύ καλύτερης ποιότητας από ό,τι σε άλλες χώρες, έτσι ώστε να υφαίνουν τεράστια ποσότητα ενδυμάτων. Μιλούν τη δική τους ιδιαίτερη γλώσσα που δεν ακούγεται καθόλου όπως εκείνες των Γερμανών, των Γάλλων ή άλλων γειτόνων τους. Έχουν την ίδια ενδυμασία, έθιμα και τρόπο ζωής με τούς Γάλλους. Έχουν μάλλον απλοϊκή στάση όσον αφορά τις γυναίκες και τα παιδιά, ώστε σε ολόκληρο το νησί, όταν ένας άνδρας προσκαλείται στο σπίτι φίλου, να τον υποδέχεται με φιλί η σύζυγος τού οικοδεσπότη. Ακόμη και στους δρόμους παρουσιάζουν παντού τις δικές τους γυναίκες στους φίλους τους. Το ίδιο έθιμο επικρατεί στη χώρα των Φλαμανδών, μιας παραθαλάσσιας εκεί περιοχής που εκτείνεται μέχρι τη Γερμανία. Δεν τούς προκαλεί ντροπή να φιλιούνται οι γυναίκες και οι κόρες τους με αυτόν τον τρόπο.

Παλίροια και άμπωτις

Η πόλη τού Λονδίνου ξεπερνά όλες τις πόλεις αυτού τού νησιού σε δύναμη και γενικά δεν υστερεί απέναντι σε καμία άλλη πόλη στη δύση σε πλούτο και ευημερία. Σε θάρρος και ανδρεία στον πόλεμο είναι ανώτερη από τούς γείτονές της και από πολλούς άλλους στις χώρες προς τη δύση τού ήλιου. Χρησιμοποιούν ιταλικές ασπίδες, ελληνικά σπαθιά και μακριά τόξα, από τα οποία βάλλουν στήνοντάς τα όρθια στο έδαφος. Ένα ποτάμι περνάει από αυτήν την πόλη, φαρδύ και με ισχυρό ρεύμα, που χύνεται στον Ωκεανό προς τη Γαλλία. Η απόσταση από την πόλη μέχρι τη θάλασσα είναι διακόσια δέκα στάδια, και όταν υπάρχει παλίρροια, τα πλοία μπορούν εύκολα να πλεύσουν μέχρι την πόλη. Αλλά όταν τα νερά αλλάζουν κατεύθυνση και ρέουν προς τα πίσω ξανά, είναι δύσκολη η πλεύση ενάντια στο ρεύμα και αποτρέπεται η πρόσβαση στην πόλη. Κατά την άμπωτη, στην παράκτια περιοχή Κεντ και στο ίδιο το νησί, όταν τα νερά πέφτουν, τα πλοία προσαράζουν και πρέπει να περιμένουν να πλημμυρίσουν ξανά τα νερά. Στο μέγιστό της, η παλίρροια ανεβαίνει σε ύψος δεκαπέντε βασιλικών πήχεων, στο ελάχιστό της έντεκα. Μέρα και νύχτα η παλίρροια υποχωρεί και στη συνέχεια ανεβαίνει ξανά.

Όταν το φεγγάρι φτάσει στη μέση τού ουρανού, ερχόμενο τόσο στον δικό μας ορίζοντα όσο και σε εκείνον κάτω από τη γη, τα νερά στρέφονται και ρέουν προς την αντίθετη κατεύθυνση. Όσοι παρατηρούν το φεγγάρι, πρέπει να εξετάσουν αυτή την κίνηση των νερών. Γιατί πιστεύω ότι στο φεγγάρι έχει ανατεθεί από τον Θεό να κυβερνά τη φύση των υδάτων. Αυτό δεν θα ήταν ασυμβίβαστο με τη φύση και το μείγμα των στοιχείων, που παρέλαβε στην αρχή από τον Θεό, τον Μεγάλο Βασιλιά. Όταν το φεγγάρι ανεβαίνει στον ουρανό, τραβάει τα νερά μαζί του, μέχρι να φτάσει στο υψηλότερο σημείο στον ουρανό. Τότε, καθώς κατεβαίνει, τα νερά πηγαίνουν πίσω, δεν το ακολουθούν πια στην ανάβασή του. Και όταν, με τη σειρά του, το φεγγάρι έχει κατέβει και αρχίζει να ανεβαίνει πάλι, η παλίρροια γυρίζει και αρχίζει να ανεβαίνει ξανά.

Συμβαίνει να συμβάλλουν και οι άνεμοι σε αυτήν τη διαδικασία και να μετακινούν τα νερά ακόμη περισσότερο, από όπου κι αν εκείνα αρχικά παίρνουν την κίνησή τους. Αυτή η μετακίνηση των νερών μπορεί στη συνέχεια να εμφανίζει διπλή κίνηση, που έρχεται σε αντίθεση με την κίνηση τού συνόλου τού ουρανού και γίνεται ταυτόχρονα αυθόρμητη και βίαιη, έτσι ώστε αν αυτή η κίνηση δεν επιτύχει αρμονική ενότητα, να γίνεται εξαιρετικά ποικίλη. Αυτό είναι πολύ ευχάριστο να το σκεφτόμαστε, να το βλέπουμε και να το ακούμε, ενώ είναι σύμφωνο με έναν από τούς κανόνες τής Ψυχής αυτού τού Σύμπαντος, δηλαδή ότι αυτή η Ψυχή ευχαριστιέται αντιλαμβανόμενη πώς διαφορετικές κινήσεις μπορούν να μεταφέρονται και να βρίσκονται σε συμφωνία η μία με την άλλη μέσα σε συγκεκριμένη ομοιόμορφη αρμονία.⁹⁵ Εκεί βρίσκεται επίσης η πηγή τής κίνησης τής ψυχής, η οποία με τη σειρά της κινεί το σώμα μας σε αυτήν τη διπλή πορεία, δηλαδή προς την ανάπτυξη και την παρακμή. Επιπλέον, η ατομική μας ψυχή λαμβάνει την ώθηση για την κίνησή της καθώς κινείται μαζί με το Σύμπαν. Γιατί σε όλα τα έμβια όντα η γέννηση και η ανάπτυξη ακολουθούν απαραίτητα την αυθόρμητη κίνηση, ενώ η παρακμή και ο θάνατος προκαλούνται από την αντίστοιχη βίαιη και καταναγκαστική.

Αυτά λοιπόν σχετικά με την κίνηση τού Ωκεανού και τη διπλή κίνηση των εμβίων όντων με ψυχές σε σχέση με αυτόν, εκείνων που έχουν ψυχή και κινούνται με οποιονδήποτε τρόπο. Ὀμως τα νερά τής θάλασσας δεν κινούνται απαραίτητα από την ίδια κίνηση, αλλά, καθώς κινούνται ξεχωριστά σύμφωνα με τον τρόπο που τα αναγκάζουν οι άνεμοι και οι τόποι, η κίνησή τους καθορίζεται από οποιαδήποτε φύση και ισορροπία έχουν. Έχοντας πει όλα αυτά, ας αφήσουμε τώρα το θέμα τής κίνησης των υδάτων τού Ωκεανού και ειδικότερα τής συγκεκριμένης θάλασσας. Επιστρέφω σε εκείνο το σημείο τής αφήγησής μου, στο οποίο απομακρύνθηκα από αυτήν.

Όταν ο αυτοκράτορας των Ελλήνων ήρθε στον βασιλιά των Γάλλων και κατάλαβε ότι εκείνος ήταν παράφρων,⁹⁶ τον απέτρεψαν να συζητήσει τα θέματα για τα οποία είχε πάει εκεί με οποιονδήποτε άλλον από τούς κορυφαίους άνδρες στη Γαλλία. Γι’ αυτό τον λόγο οι κορυφαίοι άνδρες του, που τον συνόδευαν εκεί, τον συμβούλευσαν να επιμείνει να συναντήσει τον βασιλιά και έτσι πέρασε πολύ χρόνο εκεί. Καθώς όμως η ασθένεια συνεχιζόταν για μεγάλο χρονικό διάστημα, δεν μπόρεσε να μείνει εκεί περισσότερο και έτσι επέστρεψε μέσω Γερμανίας και Ουγγαρίας.⁹⁷ Στο μεταξύ ο Βαγιαζήτ πολιορκούσε έντονα το Βυζάντιο και έστειλε στρατό εναντίον τής Πελοποννήσου, αποσπώντας πενήντα χιλιάδες άνδρες και τον Γιακούμπ, που ήταν τότε ο στρατηγός του στην Ευρώπη, ενώ ο ίδιος διατηρούσε τη διοίκηση των επιχειρήσεων γύρω από το Βυζάντιο. Ο Γιακούμπ και ο Εβρενός, που άρχιζε τότε να γίνεται διάσημος, εισέβαλαν στην Πελοπόννησο. Τότε μαζί και αργότερα ο Εβρενός εισέβαλαν συχνά και λεηλατούσαν την Πελοπόννησο, συμπεριλαμβανομένων των περιοχών γύρω από την Κορώνη και τη Μεθώνη, ενώ ο Γιακούμπ, ο κυβερνήτης τής Ευρώπης, έφτασε στο Άργος και το πολιορκούσε.⁹⁸

Τότε το Άργος κατείχαν οι Ενετοί. Τούς είχε δοθεί από τον Θεόδωρο, τον ηγεμόνα τού Μυστρά, ο οποίος είχε αποφασίσει ότι οι Έλληνες δεν είχαν καμία ελπίδα για ασφάλεια στο Βυζάντιο ή, για το θέμα αυτό, στην Πελοπόννησο, καθώς οι υποθέσεις των Ελλήνων βρίσκονταν ήδη στην κόψη τού ξυραφιού.⁹⁹ Πούλησε το Άργος, που συνορεύει με το Ναύπλιο, πόλη των Ενετών, σε χαμηλή τιμή.¹⁰⁰ Επίσης διαπραγματεύτηκε με τούς μοναχούς από τη Ρόδο και τούς πούλησε τον Μυστρά σε μεγάλη τιμή.¹⁰¹ Αλλά όταν οι άνθρωποι τού Μυστρά ανακάλυψαν ότι είχαν προδοθεί από τον ηγεμόνα τους, γιατί εκείνος έλειπε τότε, συγκεντρώθηκαν με την παρότρυνση τού επισκόπου Μυστρά για να συζητήσουν το ζήτημα,¹⁰² κατέληξαν σε συμφωνία και αποφάσισαν ότι δεν θα επέτρεπαν σε κανένα μοναχό να εισέλθει στην πόλη. Ήσαν προετοιμασμένοι να υποστούν οποιαδήποτε αναγκαία δυσκολία αντί να υπακούουν στους Λατίνους μοναχούς. Διόρισαν τον επίσκοπό τους ως ηγεμόνα τους σε αυτό το ζήτημα. Όταν έφτασαν οι μοναχοί, τούς είπαν να φύγουν το συντομότερο δυνατό, διαφορετικά θα θεωρούνταν εχθροί. Έτσι αναχώρησαν και επέστρεψαν στον ηγεμόνα, καθώς δεν σημείωναν πρόοδο εκεί. Όταν ο Θεόδωρος, ο ηγεμόνας τού Μυστρά, ενημερώθηκε ότι το θέμα είχε εξελιχθεί αντίθετα από εκείνο που είχε προγραμματίσει, έστειλε μήνυμα στους κατοίκους τού Μυστρά προσπαθώντας να δει αν θα τον δέχονταν ακόμη, αν επέστρεφε. Όταν δέχτηκαν τα διαβήματά του, μπήκε στην πόλη δίνοντας όρκο, ότι δεν θα ξαναπροωθούσε ποτέ μια τέτοια ιδέα.¹⁰³

Στη συνέχεια οι Ενετοί εγκατέστησαν φρουρά στην ακρόπολη τού Άργους και κατείχαν έτσι την πόλη. Ο Γιακούμπ, ο στρατηγός τού σουλτάνου Βαγιαζήτ, βάδισε εναντίον τής πόλης και την πολιόρκησε με όλη του τη δύναμη. Επιτίθετο συχνά στα τείχη και δεν σταματούσε. Ύστερα από λίγο, επειδή προσπαθούσε να επιτεθεί στον τόπο ταυτόχρονα από δύο σημεία, ξέσπασε έντρομος πανικός μεταξύ εκείνων που υπερασπίζονταν την αριστερή πλευρά τής πόλης, καθώς πίστεψαν, με βάση την αναφορά ενός ντόπιου, ότι η πόλη είχε καταληφθεί από τη δεξιά πλευρά. Αφήνοντας τη θέση τους έσπευσαν προς τα δεξιά, αλλά ο εχθρός ανέβηκε στα τείχη από εκεί και κατέλαβε την πόλη, υποδουλώνοντας αυτήν την περήφανη και αρχαία πόλη.¹⁰⁴ Λέγεται ότι οι Τούρκοι πήραν τριάντα χιλιάδες σκλάβους από εκεί. Λέγεται επίσης ότι ο σουλτάνος τούς εγκατέστησε στην Ασία. Δεν μπορώ να επιβεβαιώσω ότι αυτό είναι αλήθεια, ούτε μπορώ να ανακαλύψω μέσω έρευνας, σε ποιο μέρος τής Ασίας τούς εγκατέστησε ο σουλτάνος Βαγιαζήτ. Έχοντας λοιπόν υποδουλώσει το Άργος, ο Γιακούμπ έφυγε με τον στρατό του.

Εγκατάσταση των Τούρκων στην Ευρώπη

Ύστερα από αυτό ο Εβρενός απέκτησε μεγάλη δύναμη όταν εισέβαλε στην Πελοπόννησο και την παράκτια Μακεδονία, όπου πολέμησε εναντίον των Αλβανών, κάνοντας σπουδαία και ξεχωριστά κατορθώματα για λογαριασμό τού οίκου τού σουλτάνου. Δεν είχε ακόμη διοριστεί στρατηγός από τον σουλτάνο, αλλά ο Τούρκοι τον ακολουθούσαν οπουδήποτε τούς οδηγούσε, επειδή ήταν τυχερός στον πόλεμο και πλούτιζε τον στρατό του όπου κι αν εκστράτευε. Οι ιππείς-επιδρομείς αυτού τού λαού, όπως ονομάζονται,¹⁰⁵ δεν παίρνουν ούτε μισθούς ούτε αξιώματα από τον σουλτάνο, αλλά αγωνίζονται πάντοτε για λεηλασίες και λάφυρα και έτσι ακολουθούν, οπουδήποτε τούς οδηγεί κάποιος εναντίον ενός εχθρού. Καθένας ιππεύει ένα άλογο και παίρνει μαζί κι ένα δεύτερο, για να μεταφέρει τα λάφυρα. Όταν μπαίνουν σε εχθρικό έδαφος, παίρνουν σήμα από τον στρατηγό να ανέβουν στα άλογα που έχουν οδηγήσει και ιππεύουν με όλη τους τη δύναμη. Τίποτε δεν τούς συγκρατεί. Χωρισμένοι σε ομάδες των τριών συλλαμβάνουν αιχμάλωτους και οτιδήποτε χρήσιμο. Γνωρίζω ότι εκείνοι με τον Μουράτ, τον γιο τού Ορχάν, καθώς και εκείνοι που πέρασαν τότε στην Ευρώπη με τον Βαγιαζήτ, έτσι φέρονταν όταν επιτίθεντο και έτσι έβγαζαν τα προς το ζην, ενώ μερικοί από αυτούς έγιναν γρήγορα πολύ πλούσιοι κάνοντας αυτό. Εγκαταστάθηκαν σε ολόκληρη την Ευρώπη, από την πόλη των Σκοπίων μέχρι τη γη των Σέρβων και εκείνη των Βουλγάρων, επίσης σε όλη τη Μακεδονία, ενώ ύστερα από αυτό πολλοί εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλία.

Λέγεται ότι κατά τη διάρκεια τής βασιλείας τού Βαγιαζήτ ένα μεγάλο σώμα Σκυθών ήρθε στη Βλαχία και έστειλε πρεσβεία στον Βαγιαζήτ ζητώντας χρήματα και θέσεις για τούς ηγεμόνες τους, με αντάλλαγμα για τα οποία θα διέσχιζαν τον Δούναβη και θα ενώνονταν μαζί του στους πολέμους του εναντίον των εχθρών του στην Ευρώπη.¹⁰⁶ Τον ικανοποίησε η πρότασή τους, δέχτηκε το αίτημά τους και τούς έδωσε μεγάλες υποσχέσεις. Όταν πέρασαν απέναντι, τούς εγκατέστησε σε διάφορα μέρη στην Ευρώπη, με κάθε ομάδα να ακολουθεί τον δικό της ηγεμόνα σε κάθε μέρος. Διασκορπισμένοι με αυτόν τον τρόπο, έγιναν χρήσιμοι στις επιδρομές ιππικού και στον πόλεμο. Όμως αργότερα ο Βαγιαζήτ φοβήθηκε ότι οι ηγέτες τους θα συνωμοτούσαν μαζί και θα επαναστατούσαν εναντίον του, οπότε τούς συνέλαβε και τούς σκότωσε. Αλλά ακόμη και τώρα μπορεί κανείς να δει πολύ μεγάλο αριθμό Σκυθών διασκορπισμένους σε διάφορα μέρη σε όλη την Ευρώπη.

Υπό τον Μουράτ, στην περιοχή τής Μακεδονίας γύρω από τη Θεσσαλονίκη και τον Αξιό ποταμό εγκαταστάθηκαν επίσης αποικίες, καθώς έφερε μεγάλο πλήθος Τούρκων σε αυτήν την περιοχή και τούς εγκατέστησε. Η πεδιάδα που ονομάζεται Ζαγορά αποικίστηκε επίσης από τον Μουράτ, όπως και η περιοχή τής Φιλιππούπολης. Η Χερσόνησος στον Ελλήσποντο είχε αποικιστεί προηγουμένως από τον Σουλεϊμάν, τον αδελφό του. Ο Βαγιαζήτ, ο γιος τού Μουράτ, εγκατέστησε αποικίες στη Θεσσαλία, στην περιοχή γύρω από τα Σκόπια, στη γη των Σέρβων, από τη Φιλιππούπολη μέχρι τον Αίμο και στην πόλη γνωστή ως Σόφια, ενώ έκανε επιδρομές στη γη των Ιλλυριών και των Σέρβων. Αυτά τα μέρη επιδίδονταν στον πόλεμο εναντίον των εχθρών, ενώ αργότερα, ύστερα από αυτό, κι άλλοι πλημμύρισαν αυτήν την περιοχή για τον ίδιο λόγο, όταν έμαθαν ότι μπορούσαν εύκολα να λεηλατούν τη γη για σκλάβους και περιουσία που έπαιρναν από τον εχθρό, ιδιαίτερα όταν ο εχθρός δεν πρόβαλλε καμία αντίσταση. Ο Βαγιαζήτ πέρασε στην Ασία, πολιόρκησε το Έρζιντζαν και το πήρε.¹⁰⁷ Ύστερα προχώρησε προς τη Μελιτηνή επί τού Ευφράτη και την πολιόρκησε επίσης, επιτιθέμενος στα τείχη της με κάθε είδος πολιορκητικής μηχανής. Για κάποιο διάστημα άντεξε, αλλά στη συνέχεια υποτάχθηκε με συμφωνία.¹⁰⁸

Ενώ η Μελιτηνή πολιορκούνταν από τον Βαγιαζήτ και ανακοινώθηκε στον σουλτάνο¹⁰⁹ ότι η Μελιτηνή είχε πέσει, ήσαν παρόντες εκεί τότε και οι ηγεμόνες των Τούρκων τής Μικράς Ασίας, διαπραγματευόμενοι την αποκατάστασή τους από τον βασιλιά Τιμούρ, καθένας στο δικό του εμιράτο.¹¹⁰ Επικαλούνταν τούς αρχαίους δεσμούς συγγένειας που υπήρχαν ανάμεσα σε αυτούς και τον λαό τού Τιμούρ, καθώς και τη θρησκεία τους, ασκώντας την οποία τον είχαν κάνει πατέρα και φρουρό τής χώρας τους. Τού έλεγαν ότι γι’ αυτόν τον σκοπό ήταν βασιλιάς τής Ασίας, δηλαδή για να μην επιτρέπει σε κανέναν να βλάπτει τούς ομοφύλους του, όταν εκείνοι δεν έχουν διαπράξει προηγουμένως καμία αδικία. Επειδή δεν είχαν αδικήσει τον Βαγιαζήτ, ούτε ήσαν ένοχοι για παραβίαση των συμφωνιών τους, στρέφονταν λοιπόν στον Τιμούρ ως διαιτητή, για να εκτιμήσει το δίκιο τής υπόθεσής τους, δηλαδή αν είχαν κάνει κάποιο κακό στον Βαγιαζήτ κατά παράβαση των συνθηκών τους. Ο Τιμούρ είπε ότι όσο ο Βαγιαζήτ πολεμούσε εναντίον των κοινών εχθρών τους και αγωνιζόταν εξ ονόματος τής θρησκείας τού Μωάμεθ (γιατί ολόκληρος ο γνωστός κόσμος χωρίζεται μεταξύ δύο θρησκειών, εκείνης τού Ιησού και τής δικής τους θρησκείας, η οποία βρίσκεται εναντίον τής άλλης, ενώ καμία άλλη θρησκεία εκτός από αυτές δεν έχει συσταθεί με τη μορφή βασιλείου ή άλλου τύπου κράτους), δεν έπρεπε να αναστατώνονται με τον Βαγιαζήτ, ο οποίος πολεμούσε εναντίον των εχθρών τού Προφήτη τους, αλλά αντίθετα, όλοι όσοι ήσαν με το πλευρό τού Μωάμεθ έπρεπε να τον ευχαριστούν. Αυτή ήταν η αρχική ετυμηγορία που έλαβαν από τον Τιμούρ.

Ύστερα όμως από αυτό, ο Τιμούρ έμαθε από πολλούς ανθρώπους που είχαν φτάσει σε αυτόν μέχρι τότε, ότι η φύση τού Βαγιαζήτ ήταν πολύ κακή για να τού επιτρέψει να παραμείνει ικανοποιημένος με την κατάσταση τού βασιλείου του στην Ασία, ενώ τού εξήγησαν πώς η ορμή τής επίθεσης τού Βαγιαζήτ μπορούσε να συγκριθεί με λαίλαπα.¹¹¹Επιπλέον, πρόθεση τού Τιμούρ ήταν να βαδίσει εναντίον τής Συρίας και τής Αιγύπτου και τού σουλτάνου τού Καΐρου και έτσι πείστηκε από αυτούς και έστειλε πρεσβεία στον Βαγιαζήτ για να τον συμφιλιώσει, αν μπορούσε, με τούς εμίρηδες. Ο Τιμούρ τού έστειλε επίσης ένα ένδυμα, πιστεύοντας ότι αυτό θα ευχαριστούσε τον Βαγιαζήτ, γιατί αυτό συνηθίζεται μεταξύ εκείνων που κατέχουν ηγεμονίες στην Ασία. Όταν έφτασαν οι πρεσβευτές, είπαν τα εξής:

«Μάς έστειλε ο βασιλιάς Τιμούρ για να σού φέρουμε αυτό το ένδυμα ως δώρο και να σού μεταφέρουμε τις ευχαριστίες του επειδή, πολεμώντας εναντίον των εχθρών τού Προφήτη, παρακινείς τούς φίλους μας σε μεγάλα κατορθώματα με τούς αγώνες σου και εδραιώνεις τη θρησκεία μας σε ισχυρότερη βάση. Αλλά όπως είναι καλό να πολεμάς τούς εχθρούς μας, έτσι κι εσύ δεν πρέπει να αδικείς εκείνους που είναι φίλοι μας και συνεργάτες, ιδιαίτερα εκείνους που είναι αφοσιωμένοι σε εμάς, και να τούς μετατρέπεις σε εχθρούς. Πρέπει μάλλον να μη δείχνεις κανενός είδους λανθασμένη συμπεριφορά προς εκείνους.¹¹² Γιατί αν δεν βρίσκεσαι σε καλή σχέση με εκείνους τής ίδιας φυλής, πώς θα επιτεθείς στους εχθρούς σου; Για αυτόν τον λόγο, ο Τιμούρ σού προτείνει να επιστρέψεις στους ηγεμόνες τής Ασίας τα εμιράτα που έχεις πάρει από αυτούς, γιατί δεν παραβίασαν με κανέναν τρόπο τις συμφωνίες που είχαν συναφθεί μαζί τους σχετικά με το βασίλειό σου. Αν το κάνεις αυτό, θα τον ευχαριστήσεις πολύ. Επιπλέον, οι άνθρωποι στην Ασία και στην Ευρώπη θα σού χρωστάνε ευγνωμοσύνη λόγω αυτού. Αν όμως συνεχιστεί η παραβίαση των συνθηκών, θα στραφούν στον βασιλιά Τιμούρ ως διαιτητή, για οποιαδήποτε αδικία που θα έλεγες ότι έχουν διαπράξει εναντίον σου».

Λέγεται ότι ο Βαγιαζήτ άκουσε ήρεμα τα άλλα πράγματα που είπαν οι πρέσβεις, αλλά ότι ενοχλήθηκε ιδιαίτερα από το ένδυμα και, μη μπορώντας να το αντέξει, τούς είπε:

«Πείτε αυτό στον βασιλιά σας: Τόσο εσύ όσο και εκείνοι στην Ασία που μοιράζονται τη θρησκεία μας, πρέπει πράγματι να είστε ευγνώμονες σε μένα, που πολεμώ για τον ήρωα¹¹³ εναντίον των πιο μεγάλων εχθρών μας. Δεν είναι σωστό να μού κάνεις μάθημα και να μού δίνεις συμβουλές για τέτοια θέματα, αντί να με βοηθάς με κάποιον τρόπο σε αυτόν τον αγώνα μας, στέλνοντάς μου για παράδειγμα στρατό και χρήματα. Άραγε πώς ακριβώς εκφράζεις την ευγνωμοσύνη σου σε μένα, όπως είπες, όταν προσπαθείς να μού στερήσεις εδάφη που κατέχω, έχοντας νικήσει εκείνους που συνωμοτούσαν εναντίον μου; Πείτε στον βασιλιά σας να μην ξαναστείλει εσθήτα σε έναν άνθρωπο, που είναι ανώτερος από εκείνον σε καταγωγή και περιουσία».

Όταν αναφέρθηκε αυτό στον βασιλιά Τιμούρ στη Σαμαρκάνδη, θύμωσε πολύ με την προσβολή για το ένδυμα και λέγεται ότι έστειλε αγγελιοφόρο να προειδοποιήσει τον Βαγιαζήτ, ότι αν δεν επέστρεφε στους ηγεμόνες τα εμιράτα τους χωρίς καθυστέρηση, τότε θα τον θεωρούσε εχθρό. Αυτή ήταν η ετυμηγορία στην οποία, όπως λέγεται, είχε καταλήξει ο βασιλιάς Τιμούρ, δηλαδή ότι οι Τούρκοι ηγεμόνες είχαν αδικηθεί από τον Βαγιαζήτ και ότι ο Τιμούρ, όσο ζούσε, δεν θα επέτρεπε να παραμείνουν απογυμνωμένοι από τα εμιράτα τους και περιπλανώμενοι στην Ασία. Λέγεται ότι ο Βαγιαζήτ απάντησε στον αγγελιοφόρο ως εξής:

«Αν δεν έρθει να πολεμήσει εναντίον μου τώρα, τότε ας αποκηρύξει τη γυναίκα του τρεις φορές».¹¹⁴

Αυτό που είπε, είναι προσβολή σε εκείνη τη φυλή, γιατί ο Μωάμεθ επιτάσσει, ότι πρέπει κανείς να αποκηρύσσει τη σύζυγό του τρεις φορές, όταν δεν είναι υπάκουη. Αυτό συμβαίνει επειδή υπάρχει νόμος ανάμεσά τους, που απαγορεύει σε κάποιον που έχει απορρίψει τη σύζυγό του να την πάρει πίσω στο σπίτι του, γιατί αυτό θεωρείται ανάρμοστο. Όταν ένας άνδρας έχει πει ότι ο γάμος του διαλύεται «σε τρεις σπλήνες», ο νόμος τον εμποδίζει να εισέλθει ξανά στον ίδιο γάμο, εκτός αν το πράξει αφού εκείνη έχει στο μεταξύ διαπράξει μοιχεία με άλλον άνδρα, ο οποίος έχει επίσης «ρίξει σπλήνα» τρεις φορές.¹¹⁵

Μόλις ο αγγελιοφόρος το άκουσε αυτό, έσπευσε πίσω, όσο πιο γρήγορα μπορούσε, στον βασιλιά Τιμούρ. Λένε ότι η σύζυγος τού Τιμούρ ήταν ιδιαίτερα ευσεβής γυναίκα¹¹⁶ και δεν άφηνε τον Τιμούρ να επιτεθεί στον Βαγιαζήτ όταν ήταν αναστατωμένος μαζί του, καθώς ο Βαγιαζήτ ήταν άνδρας που άξιζε τον έπαινο στη θρησκεία τους και πολεμούσε εναντίον τής αίρεσης τού Ιησού. Αντίθετα, ο Τιμούρ έπρεπε να τού επιτρέψει να είναι ήρεμος, καθώς ο Βαγιαζήτ δεν είχε δώσει καμία αφορμή για προσβολή, τέτοια που θα δικαιολογούσε επίθεση εναντίον του. Όταν ο αγγελιοφόρος ανέφερε τα συμβάντα, λέγεται ότι ο Τιμούρ κάλεσε τη σύζυγό του και τον διέταξε να επαναλάβει ενώπιόν της τι είχε πει ο Βαγιαζήτ. Όταν ο αγγελιοφόρος επανέλαβε το μήνυμα τού Βαγιαζήτ, ο Τιμούρ ρώτησε τη σύζυγό του αν εξακολουθούσε να πιστεύει ότι ήταν σωστό να επιτρέπει στον Βαγιαζήτ να εκστομίζει τέτοιες προσβολές. Κατέστησε σαφές, ότι αν, από τη μία πλευρά, εκείνη εξακολουθούσε να πιστεύει ότι ο Βαγιαζήτ είχε δίκιο, τότε δεν θα μπορούσε πια να ζήσει μαζί της. Αν, από την άλλη πλευρά, είχε αλλάξει γνώμη και ευνοούσε τώρα τον πόλεμο, θα τη θεωρούσε σύζυγό του και θα συναινούσε σε οτιδήποτε αναγκαζόταν να κάνει. Λέγεται ότι τότε η γυναίκα έδωσε την ακόλουθα απάντηση:

«Βασιλιά, είναι ξεκάθαρο ότι αυτός ο άνδρας έχει χάσει το μυαλό του, κάνοντας τέτοια προσβολή! Δεν είναι πια στα καλά του. Σε κάθε περίπτωση αυτό μού φαίνεται σαφές. Και ξέρω ότι θα τού επιβάλεις δίκαιη τιμωρία για να τον επαναφέρεις στις αισθήσεις του. Θα τού δείξεις ακριβώς τι είδους άτομο είσαι, στο οποίο, όντας το είδος τού ατόμου που είναι, έχει στείλει αυτά τα μηνύματα.¹¹⁷ Αλλά να γνωρίζεις καλά, ότι όσο αυτός πολεμούσε για λογαριασμό τού ήρωά μας εναντίον των Ελλήνων και των άλλων λαών στην άλλη ήπειρο, από την πλευρά μου δεν πίστευα ότι ήταν σωστό να πολεμήσουμε εναντίον του. Αλλά αν δεν ξανασκεφτεί την ανοησία του, επίσης δεν είναι σωστό να επιτρέψουμε σε έναν άνδρα που εκστομίζει τέτοια προσβολή, να έχει μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του. Πήγαινε λοιπόν σε πόλεμο. Όμως μην πολεμήσεις ο ίδιος σε αυτόν, αλλά αν πάρεις την πόλη του τής Σεβάστειας, θα έχεις εκδικηθεί επαρκώς για την πόλη τής Μελιτηνής επί τού Ευφράτη και για λογαριασμό των ηγεμόνων που βρίσκονται στην αυλή μας».

Έτσι λοιπόν ο βασιλιάς Τιμούρ ξεκίνησε εναντίον τού Βαγιαζήτ, προκαλώντας σκόπιμα τον πόλεμο. Αλλά μερικοί λένε ότι ο Τιμούρ κατέβηκε στη Σεβάστεια μέσω Μελιτηνής,¹¹⁸ και μόνο όταν είχε καταλάβει αυτή την πόλη έστειλε πρέσβεις στον Βαγιαζήτ σχετικά με τούς εμίρηδες, ότι έπρεπε να αποκατασταθούν στα εδάφη τους, αλλά και απαιτώντας βούτυρο και σκηνές. Λέγεται ότι απαίτησε βούτυρο σε ποσότητα δύο χιλιάδων φορτίων καμήλας και δύο χιλιάδες σκηνές, τού τύπου που χρησιμοποιούν οι νομάδες, από τσόχα. Ότι έπρεπε να τον μνημονεύουν ως βασιλιά στους ναούς τού Βαγιαζήτ. Ότι ο γιος του [τού Βαγιαζήτ] έπρεπε να έρθει στην Πύλη τού Τιμούρ. Και ότι το νόμισμα τού Τιμούρ έπρεπε να χρησιμοποιείται στη χώρα του.¹¹⁹ Λένε ότι αυτά τα επτά αιτήματα έγιναν από τον Τιμούρ μετά την άλωση τής Σεβάστειας. Και τότε ήταν που ο Βαγιαζήτ οργίστηκε πολύ και τού έστειλε το μήνυμα για τη γυναίκα του.

Έτσι ο Τιμούρ ξεκίνησε εναντίον τού Βαγιαζήτ, για να κατακτήσει τα εδάφη του στην Ασία και να περάσει απέναντι στην Ευρώπη, και δεν σκόπευε να γυρίσει πίσω πριν φτάσει στα πιο απομακρυσμένα άκρα της, πηγαίνοντας μέχρι τον Ωκεανό κοντά στις Ηράκλειες Στήλες, όπου, όπως είχε μάθει, ο στενότερος πορθμός χωρίζει την Ευρώπη και τη Βόρεια Αφρική. Θα περνούσε εκεί απέναντι, στη Βόρεια Αφρική, θα υπέτασσε εκείνο το μέρος τού κόσμου και στη συνέχεια θα επέστρεφε στην πατρίδα του από εκεί. Αυτές ήσαν οι μεγάλες φιλοδοξίες τού Τιμούρ, σχέδια που εμπίπτουν μάλλον στη δικαιοδοσία τής τύχης την οποία χορηγεί ο Θεός. Ο Βαγιαζήτ από την πλευρά του, σχεδίαζε να αμυνθεί εναντίον τού εισβολέα, κρίνοντας, με βάση την αρχαία ιστορία, ότι οι βασιλείς τής Ασίας στο παρελθόν δεν είχαν επικρατήσει ποτέ απέναντι σε εκείνους τής Ευρώπης, ενώ ήσαν οι δεύτεροι εκείνοι που είχαν ξεκινήσει εναντίον τής Ασίας και είχαν αφαιρέσει από τούς ηγέτες της το βασίλειό τους. Έχοντας αυτό κατά νου, φιλοδοξούσε για μεγάλα πράγματα και σκεφτόταν ότι θα κατέστρεφε το βασίλειο τού Τιμούρ με σύντομο πόλεμο.

Τώρα που έφτασα σε αυτό το σημείο, όπου πρόκειται να αφηγηθώ την πρώτη και μετά τη δεύτερη προέλαση τού βασιλιά Τιμούρ εναντίον τού Βαγιαζήτ που έλαβε χώρα εκείνη την εποχή,¹²⁰ σκέφτομαι ότι η δύναμη των Τούρκων θα είχε φτάσει σε μεγάλα ύψη και θα τούς είχε επιτρέψει να στραφούν πίσω στα δυτικά, αν δεν είχε ανακοπεί τόσο ξαφνικά από την προέλαση τού βασιλιά Τιμούρ. Το βασίλειο των Οθωμανών δεν θα χωριζόταν στα δύο, ούτε θα συγκρούονταν μεταξύ τους βλάπτοντας έτσι τα συμφέροντά τους, προκαλώντας καταστροφή μεγαλύτερη από οποιαδήποτε έχει καταγραφεί στο παρελθόν. Γιατί μετά τον θάνατο τού Βαγιαζήτ, οι γιοι του άρχισαν να συγκρούονται ο ένας με τον άλλον και να λεηλατούν ο ένας τη γη τού άλλου, προκαλώντας πολύ σοβαρή καταστροφή στους ανθρώπους τους, την οποία ήταν δύσκολο να ανεχθούν. Αλλά εκείνη τη στιγμή, όταν είχε φτάσει σε πολύ μεγάλη δύναμη, συνέβη έτσι ώστε ο Βαγιαζήτ να τιμωρηθεί από τον Θεό, καθώς είχε υπάρξει αλαζονικός για το βασίλειό του. Στη συνέχεια θα διευκρινίσω το υπόβαθρο τού βασιλιά Τιμούρ πριν αρχίσει να κυβερνά τις υποθέσεις τής Ασίας και τού βασιλείου τής Σαμαρκάνδης. Γιατί λέγεται σε πολλά μέρη, ότι προερχόμενος από πολύ ταπεινή καταγωγή, προχώρησε σε μεγάλη εξουσία πάνω στην Ασία.

Η πρώτη εκστρατεία τού Τιμούρ ήταν εναντίον τής Σεβάστειας, ευημερούσας πόλης τής Καππαδοκίας.¹²¹ Ο Τιμούρ είχε ενημερωθεί ότι ο Βαγιαζήτ δεν ήταν καθόλου καλός όσον αφορά τούς ηγεμόνες των Τούρκων στην Ασία και ότι δεν είχε συμφιλιωθεί με εκείνους τούς ηγεμόνες, τούς οποίους είχε εκδιώξει αφού τούς αφαίρεσε όλα τα εδάφη τους. Έτσι, καθώς ο Τιμούρ δεν είχε σημειώσει πρόοδο μέσω των αγγελιοφόρων που τού είχε στείλει, και καθώς έβλεπε ότι ο Βαγιαζήτ συμπεριφερόταν βλάσφημα και από πολλές άλλες απόψεις, ετοιμαζόταν να ξεκινήσει για τη Σεβάστεια. Όσον αφορά την καταγωγή τού Τιμούρ, πώς ήρθε στην εξουσία και πώς υπέταξε όλη την Ασία, άλλοτε κάνοντας πολέμους και άλλοτε κάνοντας συνθήκες βασισμένες στον φόβο που ενέπνεε, μάθαμε ότι όλα συνέβησαν με τον ακόλουθο τρόπο.

Πατέρας τού Τιμούρ ήταν ο Σανγκάλ, ένας απλός άνθρωπος¹²² και λέγεται ότι τέτοιο γιο απέκτησε αυτός όταν παντρεύτηκε τη γυναίκα του. Αφού γεννήθηκε ο Τιμούρ, τού ανέθεσαν τα κοπάδια αλόγων τής πόλης και έτσι έγινε φύλακας αλόγων. Πλησίασε εκείνους που έβοσκαν τα κοπάδια σε αυτά τα εδάφη, συζήτησε μαζί τους και κατέληξαν σε συμφωνία, ότι, αν ήταν δυνατόν, θα έβγαζαν κέρδη μέσω τής ληστείας και ύστερα θα πήγαιναν σε άλλη χώρα. Έγινε τρομερός κλέφτης, αρπάζοντας άλογα, υποζύγια και πολλά πρόβατα. Δεν είχε την καλύτερη υγεία. Λέγεται ότι κάποτε ανέβηκε σε ένα μαντρί και τον είδαν οι ιδιοκτήτες τού σπιτιού, οπότε αναγκάστηκε να πηδήξει από μεγάλο ύψος, από το τείχος τού μαντριού μέχρι το έδαφος. Γιατί σε αυτή την περιοχή κλείνουν τα υποζύγια και τα άλλα ζώα μέσα σε τείχη που είναι ψηλά και δεν είναι εύκολο να τα ανέβει κανείς. Όταν λοιπόν πήδηξε, έσπασε το πόδι του και έμεινε κουτσός από εκείνο το σημείο και μετά. Αλλά λέγεται επίσης ότι το πόδι του τραυματίστηκε στη μάχη και από τότε ήταν κουτσός.¹²³

Στις μάχες με τούς γείτονές του εφορμούσε έφιππος εναντίον του εχθρού μαζί με την αρχική του ομάδα και τούς έπαιρναν το κοπάδι των αλόγων τους. ¹²⁴ Από εκείνο το σημείο άρχισε να αρπάζει οτιδήποτε συναντούσε. Επίσης έπεισε τούς άνδρες του να καταλάβουν μια οχυρωμένη τοποθεσία για να έχουν κάποιο μέρος κατάλληλο για τις ληστείες του. Χρησιμοποιώντας αυτό το μέρος ως βάση του, λήστευε τούς περαστικούς και τούς τιμωρούσε ανελέητα. Απέκτησε χρήματα και προσέλκυσε περισσότερους οπαδούς, συμπεριλαμβανομένων δύο ανδρών, τού Χαϊντάρ και τού Μίρζα.¹²⁵ Λέγεται ότι απο καταγωγή ήσαν Μασσαγέτες.¹²⁶ Με τη βοήθειά τους επιτίθετο στους εχθρούς του, ενώ εκείνοι λεηλατούσαν την περιοχή, τούς κατατρόπωνε με την επίθεσή του και σκότωνε τούς ιππείς-επιδρομείς των αντιπάλων του. Όταν η φήμη του έφτασε στην πόλη,¹²⁷ τού εμπιστεύτηκαν μεγάλο σώμα στρατιωτών και χρήματα για να τούς συντηρεί. Από εκεί και πέρα ξεσήκωνε και προέτρεπε τον στρατό του να πάρει τη γη τού εχθρού, φέρνοντας αμέτρητους σκλάβους και υποζύγια πίσω στην πόλη. Όταν ο βασιλιάς των Μασσαγετών τα είδε αυτά στον Τιμούρ, αποφάσισε ότι τού άξιζαν υψηλότερες τιμές από τον ίδιο και έτσι τον διόρισε στρατηγό σε ολόκληρο τον στρατό του.¹²⁸

Ο Τιμούρ κάλυπτε μεγαλύτερες αποστάσεις με τον στρατό του από όσες είχε καλύψει οποιοσδήποτε άλλος πριν κι έτσι αιφνιδίαζε τούς εχθρούς του, τούς επιτίθετο ξαφνικά και κατέστρεφε τούς στρατούς τους. Λέγεται ότι κατατρόπωσε τον εχθρό πολεμώντας προσωπικά στη μάχη και τούς καταδίωξε μέχρι τη Βαβυλώνα, που ονομάζεται Βαγδάτη. Την πολιόρκησε και κάλεσε τον δικό του αφέντη και βασιλιά. Λίγο μετά πέθανε ο βασιλιάς, οπότε ο Τιμούρ παντρεύτηκε τη σύζυγο τού αφέντη του και ανέβηκε στον θρόνο. Όταν έφτασε στον θρόνο, εξόρμησε και πολιόρκησε τόσο τη Βαγδάτη όσο και τη Σαμαρκάνδη. Λίγο αργότερα οι υπερασπιστές τής πόλης απελπίστηκαν και έκαναν εξόρμηση, αλλά ηττήθηκαν, επέστρεψαν στην πόλη και πολιορκήθηκαν ξανά. Τελικά παραδόθηκαν σε αυτόν προσφέροντας όρους. Όταν είχε τον έλεγχο τής Σαμαρκάνδης, επινόησε την προδοσία τής Βαβυλώνας από εκείνους μέσα στην πόλη, χρησιμοποιώντας τον Χαϊντάρ ως αντιπρόσωπό του στο θέμα.¹²⁹

Ο Μίρζα ήταν μετριοπαθής άνθρωπος και κατεύναζε τον Τιμούρ, συγκρατώντας τον όταν ο Τιμούρ παρασυρόταν από θυμό, ενώ πίστευε, για οποιονδήποτε λόγο, ότι [ο Τιμούρ] δεν ήταν κατάλληλος να κυβερνήσει.¹³⁰ Έμαθε επίσης στον Τιμούρ πώς έπρεπε να πηγαίνουν στις σκηνές. Με πρόταση τού Μίρζα, ο Τιμούρ διαίρεσε ολόκληρο τον στρατό τους έτσι, σε δεκάρχες, λοχαγούς και διοικητές ενωμοτιών. Διέταξε τούς δεκάρχες να παρέχουν στους στρατιώτες τους τα μέσα για να ζουν και να βρίσκονται μαζί με τούς λοχαγούς, έτσι ώστε να μπορούν να διαθέτουν τούς στρατιώτες τους το συντομότερο δυνατό, όποτε έπαιρναν εντολή να εφοδιάσουν με τούς άνδρες τους τον δικό τους λοχαγό. Έπρεπε να είναι παρόντες στις σκηνές, ενώ δεν έπρεπε να απουσιάζει κανένας στον οποίο είχε εκχωρηθεί μια θέση. Και διέταζε την αγορά να παρέχει προμήθειες για τον υπόλοιπο στρατό στις συνήθεις τιμές. Κάθε ένας από τούς αξιωματικούς τους συχνά μετακινούνταν κυκλικά κατόπιν εντολής των ανώτερων στρατηγών, έτσι ώστε κανένας κατάσκοπος που έμπαινε στο στρατόπεδο τού Τιμούρ να μην μπορεί να αποφύγει ποτέ να γίνει αντιληπτός, ούτε κανένας ξένος που θα μπορούσε να είναι παρών στο στρατόπεδο. Αν τέτοιοι ξένοι επισκέπτες τύχαινε να είναι παρόντες στο στρατόπεδο και χρειάζονταν φαγητό, τούς ανέθεταν σε συγκεκριμένο άνδρα και έμεναν μαζί του. Έτσι ολόκληρος ο στρατός ήταν έτοιμος να κινηθεί με το νεύμα τού μεγάλου βασιλιά, προς όπου θα πήγαινε. Όταν διοικούσε εκείνος, όλα έμπαιναν σε κίνηση με ένα σύνθημα. Όταν ήταν παρών, όλα οργανώνονταν γρήγορα για να κινηθούν με όποιον τρόπο ήταν απαραίτητος. Το βράδυ οι στρατιώτες έπαιρναν σήμα από τον ανώτατο ηγεμόνα και έσπευδε καθένας από αυτούς στη δική του σκηνή και στους συγκάτοικούς του. Όταν οι στρατιώτες έπρεπε να βρίσκονται στις σκηνές τους, περίπολοι γύριζαν το στρατόπεδο και αν έβλεπαν κάποιον έξω από τις σκηνές, τον άρπαζαν και τον τιμωρούσαν. Αν κάποιος κατάσκοπος ήταν παρών στο στρατόπεδο, δεν είχε πουθενά να στραφεί, καθώς ήταν αποκλεισμένος από τις σκηνές και συνεπώς συλλαμβανόταν αμέσως. Λέγεται ότι έτσι οργάνωσε ο Τιμούρ τη διαμονή στις σκηνές.

Ο άλλος σύντροφος τού Τιμούρ, ο Χαϊντάρ, τον υπηρετούσε δραστήρια για την επίτευξη εκείνων που έπρεπε να γίνουν και ενθάρρυνε τον ίδιο τον βασιλιά να διεξαγάγει πολέμους και να αποφεύγει με κάθε τρόπο την αδράνεια. Λένε ότι αφού είχε αποκτήσει τον θρόνο τής Σαμαρκάνδης, ο Τιμούρ αντιμετώπισε τον Μίρζα με τον ακόλουθο τρόπο. Όταν ο Τιμούρ πήγαινε ακόμη μαζί τους ως ληστής και είχε καθιερωθεί και πλουτίσει, οι σύντροφοί του άρχισαν να συζητούν την καλή του τύχη και επαινούσαν τον Τιμούρ, λέγοντας ότι σύντομα θα αποκτούσε το παλάτι τής Σαμαρκάνδης. Αλλά ο Μίρζα απάντησε λέγοντας:

«Καλοί φίλοι, το παλάτι τής Σαμαρκάνδης είναι τέτοιο, που δεν θα μπορούσε να το καταλάβει εύκολα ο Τιμούρ, ένας απλός άνθρωπος και ληστής. Αν τού συνέβαινε ποτέ αυτό, αν δηλαδή γινόταν ηγεμόνας τής Σαμαρκάνδης, τότε ας μην ζούσα περισσότερο, αλλά ας πέθαινα αμέσως ως ψεύτης».

Φαινόταν να το λέει αυτό απερίσκεπτα, αλλά από κάποια κακή τύχη η πρόβλεψή του έγινε πραγματικότητα γι’ αυτόν.

Όταν πέρασε κάποιος χρόνος και ο Τιμούρ έγινε ηγεμόνας τής πόλης, τίμησε τον Μίρζα για την ανδρεία του περισσότερο από τον Χαϊντάρ. Όμως ο Χαϊντάρ τού είπε ότι έπρεπε να παρακολουθήσει αυτά που είχαν ειπωθεί ενώπιον άλλων μαρτύρων. Υποστήριξε ότι ο Μίρζα είχε συναινέσει σε θανατική ποινή, υπενθυμίζοντας ότι είχε πει, ότι αν [ο Τιμούρ] έφτανε στο παλάτι τής Σαμαρκάνδης και επομένως αποδεικνυόταν ότι η κρίση του [τού Μίρζα] ήταν λανθασμένη, τότε να θανατωνόταν από τον Τιμούρ. Και ο Τιμούρ αναρωτήθηκε πώς άραγε μπορούσε ακόμη να υπηρετείται από τον Μίρζα, έναν άνθρωπο που είχε δώσει το δεξί του χέρι στον βασιλιά ως υπόσχεση, όταν ήταν ακόμη απλός άνθρωπος, για να μην παραβιάσει τη συμφωνία. Ο Τιμούρ είπε τότε τα ακόλουθα στον Μίρζα:

«Μίρζα, πιστεύω ότι εσύ, καθώς και όλοι οι άλλοι που μάς επιτρέψατε να φτάσουμε σε αυτή τη θέση εξουσίας, γνωρίζετε ότι έχουμε αποκτήσει τη θέση τού βασιλιά τηρώντας ιδιαίτερα αυτές τις δύο αρχές: επιδιώκοντας τούς στόχους μας με τον μεγαλύτερο δυνατό ενθουσιασμό και τηρώντας σταθερά τις συμφωνίες που συνάπτουμε με τούς φίλους και τούς εχθρούς μας. Τις τηρούμε επικυρώνοντας όχι με όρκους αλλά από τον λόγο μας, καθώς κανένα φρούριο ή όπλο δεν είναι πιο ασφαλές ή ισχυρό σε αυτή τη ζωή, από το να είναι ένας άνθρωπος συνεπής σε όλα τα πράγματα και να μην αλλάζει συνεχώς τη γνώμη του. Συχνά έχουμε πει, ότι σε ένα μόνο μοιάζουμε με τον Θεό. Αν ένας άνθρωπος δεν λέει τίποτε υγιές, πώς μπορούν ποτέ οι πράξεις του να τον οδηγήσουν να ευημερήσει; Θυμάσαι πώς κάποτε πήρες το δεξί μου χέρι και υποσχέθηκες, ότι θα ήσουν έτοιμος να πεθάνεις αν κερδίζαμε το παλάτι; Το είπες αυτό ενώπιον μαρτύρων. Τώρα είναι η ώρα να κάνεις αυτό που υποσχέθηκες και να τηρήσεις την υπόσχεσή σου».

Ο Μίρζα απάντησε με τα ακόλουθα λόγια:

«Όμως, βασιλιά, γνωρίζεις, ενώ γνωρίζουν και όλοι εκείνοι που είναι παρόντες, πώς έχω ξεπεράσει τούς πιο ακραίους κινδύνους, ώστε να μπορέσεις να φτάσεις σε αυτή τη θέση εξουσίας, στην πραγματικότητα για να ευημερήσεις με οποιονδήποτε τρόπο. Μπορείς να δεις τα τραύματα που έχω υποστεί, αφού δεν σκέφτηκα ποτέ τον κίνδυνο, προκειμένου να σε ευχαριστήσω. Κι αν υπάρχει κάτι που είπα σε μιαν άτυχη στιγμή, δεν θα έπρεπε άραγε να συγχωρείς τούς φίλους σου, μέσω των οποίων έχεις γίνει τόσο δυνατός; Όσον αφορά το άλλο θέμα, βασιλιά, η υπόσχεση ενός απλού ανθρώπου δεν είναι δεσμευτική για όλη του τη ζωή, αν και τώρα που είσαι ηγεμόνας δεν θα ήταν σωστό να παραβιάσεις μια συμφωνία που έχεις κάνει. Και ο Θεός προσφέρει πολλές ανταμοιβές, όταν συγχωρούμε εκείνους που μάς αδικούν με οποιονδήποτε τρόπο. Αν μού συγχωρήσεις αυτό το αδίκημα, όπως σού ζητώ, πολλά άλλα καλά θα έρθουν σε σένα».

Δεν τον έπεισε όμως με αυτά τα λόγια, γιατί ο Τιμούρ είπε ότι συγχώρεση δίνεται σε εκείνους των οποίων οι παραβάσεις δεν έγιναν με τη θέλησή τους. Πώς θα μπορούσε να διατηρήσει την τύχη του, αν δεν αντέκρουε τον αντίπαλό του; Λέγοντας αυτό, σκότωσε τον Μίρζα, αλλά θρηνούσε για αυτόν δημόσια για μεγάλο χρονικό διάστημα και τον έθαψε βασιλικά.

Ο Τιμούρ εναντίον των Υρκανίων

Ύστερα από αυτό εκστράτευσε εναντίον των Υρκανίων και των περιoxών δίπλα στη θάλασσά τους. Κατάκτησε πολλούς λαούς που ζούσαν στις ακτές αυτής τής Υρκανίας Θάλασσας.¹³¹ Αυτή ονομάζεται και Κασπία, από το όνομα τού αντίστοιχου έθνους. Εκτείνεται προς νότο για 30.000 στάδια, προς τούς Σάκες και τούς Καδούσιους. Προς τα ανατολικά και τα βόρεια συνορεύει επί 20.000 στάδια με τούς Μασσαγέτες, έθνος γνωστό για τη δύναμή του και τα πολεμικά του προτερήματα. Λέγεται ότι το έθνος αυτό εισέβαλε στη χώρα των Περσών, κατέστρεψε κάποιες πόλεις και τις κατέλαβε. Επίσης ότι ο Τιμούρ καταγόταν από αυτό το έθνος, και ότι με τούς Μασσαγέτες επιτέθηκε στο βασίλειο τής Σαμαρκάνδης και κατέκτησε τη γη των Ασσυρίων.¹³²

Αυτή η θάλασσα είναι πολύ μεγάλη επειδή πολλά ποτάμια χύνονται σε αυτήν και εκτείνεται σε πολλά στάδια. Λέγεται ότι δεν ενώνεται πουθενά με τον εξωτερικό Ωκεανό. Έμαθα όμως ότι μια διώρυγα εκτείνεται από αυτή τη θάλασσα μέχρι τον Ινδικό Ωκεανό. Πολλές και ισχυρές φυλές ζουν κοντά σε αυτή τη θάλασσα, η οποία παράγει πολλά και ωραία ψάρια, ενώ παράγει και όστρακα που έχουν μέσα τους μαργαριτάρια, όπως ακριβώς και ο Ινδικός Ωκεανός. Πολλά σκάφη ταξιδεύουν σε αυτή τη θάλασσα, μεταφέροντας εμπορεύματα από τον ένα λαό στον άλλο. Αυτή η θάλασσα βρίσκεται στα ανατολικά τής [Μικράς] Ασίας, ενώ εκβάλλει σε αυτήν ο μεγάλος Αράξης ποταμός, ο Χοάσπης που ρέει προς τα ανατολικά και πολλοί άλλοι ποταμοί.¹³³ Αναφέρθηκε νωρίτερα ότι τούς λαούς που ζουν κοντά σε αυτή τη θάλασσα τούς κυβερνούν οι Καδούσιοι και ότι πληρώνουν ετήσιο φόρο σε αυτούς, στην πόλη των Καδουσίων.

Ο Τιμούρ εναντίον των Καδουσίων

Μόλις ο Τιμούρ υπέταξε τούς Υρκάνιους και σκότωσε τον βασιλιά τους, εκστράτευσε εναντίον των Καδουσίων. Εκείνοι συγκέντρωσαν μεγάλο στρατό και ετοιμάζονταν να αντισταθούν, αν επιτίθετο ο Τιμούρ. Όταν ο Τιμούρ κατάλαβε ότι επρόκειτο να πολεμήσουν, έστειλε τον Χαϊντάρ εναντίον τής πόλης τους, για να την πολιορκήσει και να την καταλάβει όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Αλλά ο Χαϊντάρ έμεινε στρατοπεδευμένος πολύ κοντά στους Καδούσιους. Όταν οι Καδούσιοι έμαθαν ότι ο εχθρός ερχόταν εναντίον τής πόλης τους, στράφηκαν και υποχώρησαν προς την πόλη τους μέσα σε αναταραχή. Τότε ο Τιμούρ τούς επιτέθηκε με τον στρατό του καθώς έτρεχαν προς την πόλη τους. Τούς χτύπησε όταν βρίσκονταν σε τέτοια αναταραχή, τούς κατατρόπωσε και τούς καταδίωκε προς την πόλη τους. Αφού την πολιόρκησε για λίγο, την κατέλαβε.

Ο Τιμούρ εναντίον τής Αραβίας

Ύστερα από αυτό ο Τιμούρ βάδισε εναντίον τής Αραβίας.¹³⁴ Η φυλή των Αράβων είναι πολυπληθής και πλούσια και δεν υστερεί σε ευημερία απέναντι σε κανέναν από τούς λαούς τής Ασίας. Είναι αρχαία και έχει εξαπλωθεί σε μεγάλο μέρος τής Ασίας, χρησιμοποιώντας τη λεγόμενη Ερυθρά Θάλασσα. Αυτή η χώρα είναι εκτεταμένη και πιο ευχάριστη για να ζει κανείς από όλες τις χώρες που βρίσκονται στην Ασία. Κατοικείται από άνδρες που είναι οι πιο δίκαιοι και εξαιρετικά σοφοί σε θέματα τής θρησκείας τους. Έχουν κατ’ έθιμο έναν βασιλιά, που δεν είναι τύραννος αλλά διορίζεται από αυτούς με βάση την ισότητα και τα ίσα δικαιώματα. Η βασιλική τους πρωτεύουσα βρίσκεται σε πόλη δίπλα στη θάλασσα που ονομάζεται […], η οποία είναι μεγάλη και ξεπερνά άλλες σε πλούτο.¹³⁵ Συνορεύει με την Αίγυπτο, τη χώρα των Περσών και εκείνη των Ασσυρίων. Από την Κολχίδα και τη χώρα τής Φάσιδος μέχρι τη θάλασσα στην Κοίλη Συρία, στην πόλη που ονομάζεται Λαοδίκεια, θα ήταν πορεία […] ημερών για έναν δραστήριο άνδρα που προχωράει πεζή, ενώ από εκεί θα μπορούσε να φτάσει στη Μικρά Ασία, που είναι σαν χερσόνησος, και την Αραβία, που βρίσκεται έξω από τη Μικρά Ασία. Η χώρα είναι εύφορη, γεμάτη δέντρα και φοίνικες. Βρίσκεται ανάμεσα σε δύο ποταμούς, αρδεύεται από όλες τις πλευρές και παράγει φρούτα τεράστια σε μέγεθος και σε πολύ μεγάλη ποσότητα και γι’ αυτό η χώρα ονομάστηκε Ευδαίμων από τούς αρχαίους.

Έτσι ο Τιμούρ βάδιζε εναντίον τής Αραβίας, κατηγορώντας τούς Άραβες ότι είχαν συμμαχήσει με τούς Καδούσιους, όταν εκείνοι βρίσκονταν σε πόλεμο μαζί του.¹³⁶ Δύο φορές πολέμησε εναντίον τού στρατού των Αράβων και δεν μπόρεσε να τούς κατατροπώσει. Στη συνέχεια έστειλε πρέσβη και ζήτησε να τού δώσουν στρατό και να πληρώνουν ετήσιο φόρο υποτέλειας, ό,τι ποσό όριζε για αυτούς. Έκανε συνθήκη και ύστερα ήρθαν σε αυτόν οι πρέσβεις των Αράβων. Όταν έφτασαν, τού ζήτησαν να μην λεηλατεί τη χώρα τού ήρωα και παρακαλούσαν λέγοντας, ότι ανήκαν στη φυλή τού νομοθέτη και ότι ήσαν οι πατέρες όλων εκείνων που λάτρευαν σύμφωνα με τη θρησκεία τού ήρωα. Αυτή η φυλή θεωρείται ιερή και άγια, καθώς ο Μωάμεθ ο νομοθέτης προερχόταν από τη χώρα τους και μαζί με τον Ομάρ, ο οποίος παρέλαβε τον νόμο,¹³⁷ ανέλαβαν το βασίλειο τής Ασίας, κάνοντας μεγάλα κατορθώματα.

Η θρησκεία τού Μωάμεθ

Ο Μωάμεθ, ο νομοθέτης τους, λέγεται ότι ήταν ο γιος τού Αλή,¹³⁸ από την Ευδαίμονα Αραβία. Όταν εξέθεσε για πρώτη φορά τη νομοθεσία του, δεν υποχρέωσε κανέναν με τη βία, αλλά χρησιμοποίησε την πειθώ με τούς Άραβες και αργότερα με τούς Σύρους. Ύστερα από αυτό, με τη βοήθεια τού Αλή, τού αρχηγού αυτής τής χώρας και φίλου του, βγήκε μαζί του και διέδωσε τη νομοθεσία του όσο το δυνατόν ευρύτερα μεταξύ των κατοίκων κάθε χώρας που επισκεπτόταν. Αυτή η νομοθεσία προάγει την νωχελική ηπιότητα αλλά και τον ενθουσιασμό για τον Θεό και ιδιαίτερα τη συνεχή μελέτη. Το έθιμό τους είναι να προσεύχονται στον Θεό τέσσερις φορές¹³⁹ την ημέρα και δεν αφήνουν να τούς εμποδίσει τίποτε από την προσευχή. Την ημέρα τής Αφροδίτης [Παρασκευή] πηγαίνουν όλοι μαζί στα ιερά για να προσευχηθούν.¹⁴⁰ Τα έθιμά τους απαγορεύουν να εισάγουν ο,τιδήποτε στους ναούς τους κατά την προσευχή τους, είτε άγαλμα είτε εικόνα. Έχουν ιερείς που ανεβαίνουν σε εμφανή θέση πάνω σε πύργο που είναι χτισμένος μπροστά στον ναό και εκεί προσεύχονται στον Θεό με δυνατή φωνή και πάντοτε απαγγέλλουν τις συνήθεις προσευχές, φωνάζοντας προκειμένου να ακουστούν. Γνωρίζουμε ότι αυτή η φυλή είναι ιδιαίτερα αφοσιωμένη στην προσευχή και για κανένα λόγο δεν συμφωνούν να την παραμελήσουν.

Σε άλλα ζητήματα στον τρόπο ζωής τους και στη γενική συμπεριφορά τίποτε δεν θεωρείται τόσο κατακριτέο ώστε να τούς εμποδίζει να ζουν ευχάριστα. Έτσι, δεν καταπιέζουν τη φύση με κανέναν τρόπο. Γιατί παντρεύονται περισσότερες από μία συζύγους και έχουν παλλακίδες από τις δούλες, όσες μπορεί καθένας να συντηρήσει. Έχουν μέχρι πέντε νόμιμες συζύγους, ενώ δεν θεωρούνται νόθα τα παιδιά που γεννιούνται από γυναίκες σκλάβες. Αλλά αν γεννηθούν παιδιά από ελεύθερες παλλακίδες, αυτά θεωρούνται νόθα και δεν αποκτούν δικαιώματα επί τής πατρικής περιουσίας. Αγοράζουν επίσης τις νόμιμες συζύγους τους, σε οποιαδήποτε τιμή είναι οι πατέρες τους πρόθυμοι να πουλήσουν τα κορίτσια τους. Οι γυναίκες οδηγούνται σε πομπή σε γαμήλιες τελετές, ενώ προηγούνται αναμμένα κεριά. Αν ένας άνδρας δεν μπορεί πια να αντέξει τη σύζυγό του και διακηρύξει ότι στο εξής χωρίζει από αυτήν για «τρεις σπλήνες», η γυναίκα είναι πια επίσημα διαζευγμένη από τον άνδρα. Θεωρείται μεγάλη ντροπή να ξαναπαντρευτεί κάποιος μια γυναίκα την οποία έχει διώξει κάποιος άλλος. Δεν επιτρέπεται να την ξαναπάρει πίσω [εκείνος που τη χώρισε], εκτός αν εκείνη έχει πρώτα διαπράξει μοιχεία με άλλον άνδρα.¹⁴¹

Είναι απολύτως απαράδεκτο να πίνουν κρασί οι άνθρωποι αυτής τής φυλής και αν δεν έχουν πλυθεί, δεν τούς επιτρέπεται να πηγαίνουν σε προσευχές. Προσφέρουν ετήσιο δέκατο στον Θεό και η νηστεία τους διαρκεί τριάντα ημέρες και περισσότερο [Ραμαζάνι]. Κατά τη διάρκεια ολόκληρης τής ημέρας δεν τούς επιτρέπεται να αγγίζουν φαγητό ή ποτό, αλλά το βράδυ, όταν βγαίνουν τα αστέρια, μπορούν να τρώνε. Από όλες τις εποχές τού χρόνου, ιδιαίτερα τότε δεν επιτρέπεται να πίνουν καθόλου κρασί. Η περιτομή των γεννητικών οργάνων είναι υποχρεωτική για όλους. Θεωρούν τον Ιησού απόστολο τού Θεού, απόγονο τού αγγέλου Γαβριήλ και τής Μαρίας, που ήταν παρθένος και δεν είχε συνευρεθεί με κανέναν άνθρωπο. Γέννησε τον Ιησού, ο οποίος ήταν είδος ημίθεου, μεγαλύτερος από άνθρωπο. Λένε ότι στο τέλος τού κόσμου, όταν οι άνθρωποι θα δικαστούν για να κριθούν για τα πράγματα που έχουν κάνει στη ζωή τους, ο Ιησούς θα οριστεί ως δικαστής τού κόσμου. Τρώνε όλα τα ζώα που σφάζονται, αλλά δεν θεωρούν σωστό να αγγίζουν το χοιρινό. Ένας Θεός κυβερνά όλους, και ως υπηρέτες του χρησιμοποιεί αυτά που αποκαλούν «φλογερά μυαλά».¹⁴² Ο Μωάμεθ είχε σταλεί για να ολοκληρώσει το έργο των άλλων νομοθετών που είχε στείλει προηγουμένως ο Θεός στον κόσμο. Πιστεύουν ότι η περιτομή τούς καθαρίζει περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, και τη συνδυάζουν με γάμους. Είναι έθιμό τους να τοποθετούν τάφους δίπλα στους δρόμους και δεν επιτρέπεται να θάβουν τούς νεκρούς τους οπουδήποτε αλλού. Πλένουν και ξυρίζουν το σώμα πριν το θάψουν.

Οι κατακτήσεις των Αράβων

Πιστεύουν επίσης, ότι όποιος δεν υπακούει στον νόμο πρέπει να σκοτώνεται από το σπαθί. Από τούς άλλους λαούς που διαφέρουν από εκείνους στη θρησκεία, οι Αρμένιοι είναι οι μόνοι τούς οποίους δεν υποδουλώνουν, γιατί ένας Αρμένιος είχε πει ότι η δόξα τού Μωάμεθ θα επικρατούσε σε ολη την οικουμένη. Για αυτόν τον λόγο, δεν επιτρέπουν σε κανέναν να υποδουλώνει Αρμένιους.¹⁴³ Υποστηρίζοντας αυτά τα πράγματα στη νομοθεσία, κατέλαβαν γι’ αυτόν το μεγαλύτερο μέρος τού κόσμου και έφτασαν σε μεγαλείο στην Ασία, τη Βόρεια Αφρική, και σε αρκετά μεγάλο μέρος τής Ευρώπης, εκείνο που βρίσκεται κοντά στη γη των Σκυθών και των Τούρκων σήμερα, καθώς και σε εκείνο των Βορειοαφρικανών στην Ιβηρία. Λέγεται ότι ο Μωάμεθ πέθανε όταν ο γιος του Αλή ήταν βασιλιάς τής Αραβίας. Ο Μωάμεθ ανακηρύχθηκε νομοθέτης και τον υπάκουαν όπου τούς οδηγούσε. Τού εμπιστεύονταν τις υποθέσεις τους και τού επέτρεπαν να τούς κυβερνά με όποιον τρόπο θεωρούσε καλύτερο. Ύστερα από αυτό, συγκέντρωσε τον μεγαλύτερο στρατό που μπορούσε και τον έστειλε εναντίον τής Αιγύπτου και τής υπόλοιπης Αραβίας, με πρόθεση να τις κατακτήσει. Διέσχισε την έρημο τής Αραβίας και υπέταξε τούς εκεί λαούς. Αφού βασίλευσε για δέκα χρόνια,¹⁴⁴ πέθανε σε μέρος που ονομάζεται Μέκκα.¹⁴⁵ Ο στρατός και οι κάτοικοι αυτής τής χώρας τον έθαψαν με μεγαλοπρέπεια και τον πένθησαν βαθιά. Οι Άραβες διοργανώνουν τελετές κάθε χρόνο, που τον τιμούν ως ήρωα και ως άγιο άνθρωπο, τον οποίο τούς όρισε ο Θεός για να φέρει τη νομοθεσία. Η νομοθεσία του δείχνει ότι ήταν δίκαιος άνδρας, όχι κάποιος που έγινε τύραννος.

Όταν πέθανε ο Μωάμεθ, ο Ομάρ, ο πιο αξιοσέβαστος μεταξύ των μαθητών του,¹⁴⁶ πήρε εξουσία από τον γιο τού Μωάμεθ και οδήγησε τον στρατό πρώτα εναντίον τής χώρας τής Συρίας, την οποία υπέταξε εν μέρει με μάχη και εν μέρει με προσηλυτισμό,¹⁴⁷ κάνοντας συνθήκες με συγκεκριμένους όρους. Ύστερα από αυτό κατέκτησε τούς Κίλικες, τούς Φρύγες, τούς Μυσούς και τούς Ίωνες, ενώ επιτέθηκε επίσης στην ευρύτερη Ασία και την κατέλαβε, επιβάλλοντας σταθερά τη νομοθεσία μεταξύ των βαρβαρικών λαών σε όλη την Ασία. Έστειλε τούς συμμαθητές του σε διάφορα διασκορπισμένα μέρη, σε προσπάθεια να προσηλυτίσει και άλλους.

Ο Ομάρ έχτισε έναν υπέροχο τάφο για τον Μωάμεθ όταν τον διαδέχθηκε και θεσμοθέτησε μεγάλες εκδηλώσεις προς τιμήν του, που γίνονται κάθε χρόνο. Έπεισε τούς άλλους να προσεύχονται σε αυτόν και να γίνονται δίκαιοι, επισκεπτόμενοι τακτικά τον τάφο του. Ακόμη και τώρα πολλοί άνθρωποι από την Ασία, τη Βόρεια Αφρική και την Ευρώπη έρχονται στο μνήμα τού Μωάμεθ, με την πεποίθηση ότι αυτό θα συμβάλει σημαντικά στην ευημερία τους.¹⁴⁸ Κάποιοι ταξιδεύουν αυτοπροσώπως, ενώ άλλοι πληρώνουν χρήματα σε όσους είναι πρόθυμοι να πάνε για λογαριασμό τους. Το ταξίδι μέσω τής ερήμου είναι πολύ δύσκολο. Το φαγητό και το νερό μεταφέρονται από καμήλες και δεν είναι δυνατόν να καταναλώνονται μεγάλες ποσότητες από αυτά. Μόλις συσκευάσουν τα αναγκαία τους, ανεβαίνουν στις καμήλες και ακολουθούν τις οδηγίες τής πυξίδας για να κάνουν το ταξίδι. Παίρνουν τη θέση τους από τον βορρά, έτσι ώστε, όπου στον κόσμο κι αν πρέπει να πάνε, τον χρησιμοποιούν για να καθορίσουν από ποιον δρόμο να πάνε. Κάθε φορά που έρχονται σε μέρος όπου υπάρχει νερό, αναπληρώνουν τις προμήθειές τους πριν αναχωρήσουν. Φτάνουν στον τάφο τού Μωάμεθ ύστερα από σαράντα ημέρες ταξιδιού μέσα από την έρημο. Αυτός ο τάφος λέγεται ότι είναι κατασκευασμένος από πολύτιμους λίθους, και ο ίδιος ο τάφος αιωρείται στον αέρα στο κέντρο τού ναού, αλλά αυτό μού φαίνεται απίθανο.¹⁴⁹ Η απόσταση από αυτό το μέρος, όπου βρίσκεται ο τάφος, μέχρι […] είναι ενενήντα περίπου στάδια και όταν φεύγουν από εκεί πηγαίνουν σε αυτό το μέρος. Οι νόμοι τού Μωάμεθ και το Κοράνι εκτίθενται¹⁵⁰ δημόσια. Πιστεύουν στην αθανασία τής ψυχής και πιστεύουν ότι ο Θεός δεν μπορεί να είναι αγνώμων. Αυτά λοιπόν είναι τα μόνα που θέλω να πω για τη νομοθεσία τού Μωάμεθ.

Όταν ο Τιμούρ λεηλάτησε αυτή την περιοχή και κατέλαβε μερικές πόλεις, επέστρεψε στη Σαμαρκάνδη. Έμαθε ότι οι Σκύθες είχαν ξεκινήσει από τον ποταμό Ντον, είχαν εισβάλει στη χώρα του και τη λεηλατούσαν εκτεταμένα. Αυτό τον εξόργισε. Αλλά τότε άρχιζε να ασχολείται με τούς Χαταΐδες.¹⁵¹ Λέγεται ότι στην αρχαιότητα ήσαν Μασσαγέτες, που διέσχισαν τον Αράξη και απλώθηκαν σε μεγάλη έκταση γης κατά μήκος αυτής τής πλευράς τού ποταμού. Την υπέταξαν και εγκαταστάθηκαν εκεί. Ο Τιμούρ είχε προετοιμαστεί να τούς νικήσει συγκεντρώνοντας στρατό δύναμης οκτακοσίων χιλιάδων και βαδίζοντας εναντίον τους. Έδωσε μάχη με τούς Χαταΐδες και τούς νίκησε, πριν προχωρήσει εναντίον τής συνέλευσης και τής βασιλικής αυλής τους, η οποία παραδόθηκε σε αυτόν με όρους. Μίσθωσε μεγάλο αριθμό από τούς καλύτερους πολεμιστές τους και έφυγε παίρνοντάς τους μαζί του. Πήρε επίσης ως ομήρους τούς γιους των προκρίτων και τούς επέβαλε ετήσιο φόρο υποτέλειας που θα τού πλήρωναν. Ύστερα αναχώρησε. Η μεγάλη και ευημερούσα πόλη Χατάια βρίσκεται στα ανατολικά τής Υρκανίας. Ξεπερνά όλες τις πόλεις τής Ασίας σε αριθμό κατοίκων, πλούτο και γενική ευημερία, εκτός από τη Σαμαρκάνδη και το Κάιρο. Στην αρχαιότητα ήταν καλοδιοικούμενη από τούς Μασσαγέτες.

Προσέλαβε ως μισθοφόρους ως επί το πλείστον εκείνους τούς Πέρσες που είχαν μεγάλη εμπειρία με τούς Σκύθες και που δεν είχαν γίνει ακόμη μαλακοί στη συμπεριφορά τους,¹⁵² επειδή σκόπευε να ξεκινήσει εκστρατεία εναντίον των Σκυθών, εναντίον τού τόπου συνάντησής τους που ονομάζεται Ορδή. Είχε μάθει ότι αυτή η φυλή είναι η αρχαιότερη μεταξύ όλων των λαών στον κόσμο και ότι κανένας βασιλιάς πριν από αυτόν δεν είχε καταφέρει να τούς κατακτήσει. Είχαν προκαλέσει μεγάλη ζημιά τόσο στην Ασία όσο και στην Ευρώπη, συγκεντρώνοντας έσοδα κυρίως από επιδρομές στην περιοχή. Αυτή ήταν η πρόθεσή του, δεδομένου ότι ο Δαρείος, ο γιος τού Υστάσπη, έκανε εκστρατεία εναντίον τους όταν έγινε βασιλιάς των Περσών, αλλά δεν πέτυχε τίποτε. Αυτό έκανε τον Τιμούρ ακόμη πιο πρόθυμο να εξασφαλίσει τη φήμη που θα ερχόταν με μια τέτοια επιτυχία.

Για να υλοποιήσει το έργο του, πλησίασε πιο κοντά τους και αποίκισε την πόλη Χεσίη¹⁵³ με άνδρες από τη Σαμαρκάνδη, στέλνοντας σε αυτήν στρατιώτες και πρόκριτους. Έτσι αποίκισε αυτήν την πόλη που ονομάζεται Χεσίη, που έγινε μεγάλη και ευημερούσα, επειδή ο βασιλιάς και οι ηγέτες του ζούσαν σε αυτήν και οι στρατοί τής Ασίας συγκεντρώνονταν εκεί. Σε σύντομο χρονικό διάστημα η Χεσίη έγινε σπουδαία και κυβερνιόταν καλά, τόσο τότε όσο και σε μεταγενέστερους χρόνους, αλλά κυρίως όταν ζούσε ο βασιλιάς Τιμούρ. Αλλά δεν έχω στοιχεία για το πού βρισκόταν αυτή η πόλη στην Ασία,¹⁵⁴ αν βρισκόταν στη γη τής Ασσυρίας ή σε εκείνη των Μήδων. Μερικοί λένε ότι η Χεσίη ήταν η αρχαία Νινευή και ανήκε στη χώρα των Ασσυρίων και αναφέρουν ως απόδειξη τη Βαγδάτη κοντά στη Βαβυλώνα. Αφού αποίκισε την πόλη τής Χεσίης και θέσπισε τη βασιλική του αυλή σε αυτήν, ο Τιμούρ σχεδίαζε να προχωρήσει εναντίον τής Αιγύπτου¹⁵⁵ και εναντίον των Σκυθών και τής συνέλευσής τους που ονομάζεται Ορδή. Αφού συγκέντρωσε μεγάλο στρατό, παίρνοντας και τούς Χαταΐδες μαζί του προχώρησε κατευθείαν προς τον ποταμό Ντον. Όταν οι Σκύθες έμαθαν ότι ο βασιλιάς Τιμούρ ερχόταν εναντίον τους με μεγάλη δύναμη, έστειλαν στρατό για να καταλάβουν πρώτοι το πέρασμα που οδηγούσε στα βουνά, από το οποίο επρόκειτο να περάσει ο Τιμούρ με τον στρατό του.

Αυτοί οι Σκύθες, στην αρχαιότητα χωρίστηκαν σε διαφορετικούς κλάδους και περιφέρονταν στην περιοχή μεταξύ τού Δούναβη και των λαών που βρίσκονται κάτω από τον Καύκασο. Μια φυλή αυτού τού λαού σήμερα, η οποία βρίσκεται στην Ασία, εγκαταστάθηκε στην περιοχή που βρίσκεται στα ανατολικά σε αυτή την πλευρά τής Ασίας και στη συνέχεια έφυγε προς πολλές κατευθύνσεις. Ονομάζονταν Τσαγκατάι και βρίσκονταν πάνω από τη γη των Περσών, προς τούς Σάκες και τούς Καδούσιους. Μερικοί πιστεύουν ότι ο ίδιος ο Τιμούρ ήταν ένας από αυτούς. Η φυλή αυτή είναι ισχυρή και η πιο φιλοπόλεμη από όλες τις φυλές στην Ασία. Λέγεται ότι με τη βοήθειά τους ο Τιμούρ είχε αποκτήσει κυριαρχία επί όλων των λαών τής Ασίας, εκτός από τούς Ινδούς.¹⁵⁶

Οι υπόλοιποι Σκύθες είναι ενωμένοι και κυβερνώνται από έναν βασιλιά. Έχουν την αυλή τους στη λεγόμενη συνέλευση τής Ορδής και ορίζουν ως βασιλιά τους ένα μέλος τής αρχαιότερης βασιλικής οικογένειας.¹⁵⁷ Υπάρχουν επίσης και αλλού στην Ευρώπη. Ένα μεγάλο μέρος από αυτούς πήγε στον [Κιμμέριο] Βόσπορο και διασκορπίστηκε σε ολόκληρη εκείνη την περιοχή. Βρίσκονται υπό τη διοίκηση ενός βασιλιά, από οίκο βασιλέων, και το όνομά του είναι Χατζή Γκιράι.¹⁵⁸ Υποτάχθηκαν στην εξουσία αυτού τού βασιλιά, προχωρώντας σε αυτή την περιοχή και συνεχίζοντας και πιο πέρα, μέχρι τον Δούναβη. Πέρασαν τον Δούναβη, επέδραμαν σε σημαντικό τμήμα τής Θράκης και το λεηλάτησαν. Στη συνέχεια αποσύρθηκαν από τη Ρωσία καθ’ οδόν προς τον ποταμό Ντoν. Αλλά μεγάλος αριθμός αυτής τής φυλής έμεινε πίσω από τον Δούναβη. Κατά τη διάρκεια τής βασιλείας τού Βαγιαζήτ, οι περισσότεροι διέσχισαν τον Δούναβη και έπειτα κάθε τμήμα αυτής τής φυλής εγκαταστάθηκε χωριστά.¹⁵⁹ Το υπόλοιπο, που έμεινε στην άλλη πλευρά τού Δούναβη, είναι υπήκοο στον Κάζιμιρ, τον βασιλιά των Λιθουανών.¹⁶⁰ Έχουν τον δικό τους τρόπο ζωής, φροντίζουν τη γη ακόμη και σήμερα και τού προσφέρουν ισχυρή βοήθεια στους πολέμους του εναντίον των γειτόνων του. Όπου υπάρχει αυτή η φυλή, φαίνονται φιλοπόλεμοι και είναι πολύ ισχυροί. Εκείνοι που ζουν γύρω από τον [Κιμμέριο] Βόσπορο και το λεγόμενο νησί τού Ταύρου [χερσόνησος Ταυρίδας, Κριμαία], που χωρίζει τη Μαιώτιδα λίμνη [Αζοφική θάλασσα] και τον Εύξεινο Πόντο, βρίσκονται υπό την εξουσία τού βασιλιά Χατζή Γκιράι. Κάνουν επιδρομές στους λαούς σε εκείνη την περιοχή [στην Ουκρανία] και τούς έχουν υποτάξει για να τούς αποσπούν φόρο υποτέλειας, δηλαδή τούς λεγόμενους Γότθους και τούς Γενουάτες που κατοικούν στην πόλη τού Καφφά.

Οι Ρώσοι

Μέρος τής Ρωσίας πληρώνει επίσης φόρο υποτέλειας σε αυτόν τον βασιλιά. Οι Ρώσοι στον Εύξεινο Πόντο και εκείνοι κοντά στον εξωτερικό Ωκεανό πληρώνουν φόρο υποτέλειας στον Μεγάλο Βασιλιά των Σκυθών τής Ορδής. Το κάνουν από τότε που ο τελευταίος εισέβαλε στη Ρωσία και υποδούλωσε μέρος της, ενώ λεηλάτησε την υπόλοιπη και την κατείχε για κάποιο χρονικό διάστημα.¹⁶¹ Από τότε υπολογίστηκε ένας φόρος υποτέλειας των Ρώσων προς τον Μεγάλο Βασιλιά, τον οποίο πληρώνουν κάθε χρόνο. Η Ρωσία εκτείνεται από τούς νομαδικούς Σκύθες μέχρι τούς Βλάχους και τούς Λιθουανούς. Οι Ρώσοι είναι φυλή που ως επί το πλείστον μιλάει τη γλώσσα των Ιλλυριών [δηλαδή των Σλάβων]. Στα έθιμα και τον τρόπο ζωής τους ακολουθούν τους νόμους τού Ιησού και είναι στραμμένοι περισσότερο προς τούς Έλληνες και δεν ακολουθούν τον ποντίφηκα των Ρωμαίων. Έχουν Έλληνα επίσκοπο και τον υπακούουν σε ζητήματα θρησκείας και στον τρόπο ζωής τους. Χρησιμοποιούν επίσης τα έθιμα των Ελλήνων, αλλά η ενδυμασία τους είναι παρόμοια με εκείνη των Σκυθών. Οι ρωσικές φυλές στον Εύξεινο Πόντο, ξεκινώντας από τη λεγόμενη Λευκοπολίχνη,¹⁶² χωρίζονται σε ηγεμονίες, συγκεκριμένα τη Μόσχα, το Κίεβο, το Τβερ και το Χόροβ,¹⁶³ πόλεις που κυβερνούν τύραννοι και οι οποίες βρίσονται σε εκείνη που οι ίδιοι αποκαλούν Μαύρη Ρωσία. Ονομάζουν Λευκή Ρωσία τις φυλές που ζουν δίπλα στον Ωκεανό, κάτω από τον Αρκτικό κύκλο.

Η πόλη Νόβγκοροντ, η οποία είναι προς την κατεύθυνση τού Ωκεανού, έχει καθεστώς αριστοκρατίας και είναι πλουσιότερη και πιο ευημερούσα από τις άλλες πόλεις τής Ρωσίας, είτε τής Λευκής είτε τής λεγόμενης Μαύρης Ρωσίας. Η χώρα που ονομάζεται Ινφλάντη¹⁶⁴ εκτείνεται μέχρι τον Ωκεανό. Πλοία από τη Δανία και τη Γερμανία αγκυροβολούν εκεί, φέρνοντας βρετανικά και γαλλικά φορτία σε αυτή τη χώρα. Το ταξίδι από τον ποταμό Ντον μέχρι τον Βρετανικό Ωκεανό και τη γη των Γάλλων, μέσα από την κατοικημένη περιοχή, θα διαρκούσε το πολύ τριανταπέντε ημέρες, ενώ το πλάτος τής γης πάνω από τον Ντον είναι τεράστιο, από τη Ρωσία μέχρι τη χώρα των Ασσυρίων. Εδώ περιφέρονται οι Σκύθες. Μού φαίνεται ότι η περιοχή πάνω από τον Ντον είναι η μεγαλύτερη στην Ευρώπη σε σχέση και με τις δύο διαστάσεις της, εκτεινόμενη στις μεγαλύτερες αποστάσεις τόσο σε μήκος όσο και σε πλάτος. Οι Πέρμιοι ζουν στον βορρά, πέρα από τούς Ρώσους. Είναι γείτονες των Ρώσων, ενώ οι Ρώσοι μιλούν την ίδια γλώσσα με τους Πέρμιους. Λέγεται για τους Πέρμιους ότι είναι φυλή που ζει κυρίως από το κυνήγι και […].

Οι Πρώσοι

Το τμήμα τής Ρωσίας που εκτείνεται προς τον Ωκεανό φτάνει μέχρι την περιοχή που ονομάζεται Πρωσία, προς τούς λευκοντυμένους μοναχούς εκεί και το θρησκευτικό τους τάγμα σε εκείνη τη χώρα.¹⁶⁵ Τα μέλη αυτής τής φυλής φαίνεται ότι είναι Γερμανοί, μιλούν την ίδια γλώσσα με τούς Γερμανούς και έχουν τον ίδιο τρόπο ζωής. Ζουν σε όμορφες πόλεις που είναι καλοδιοικούμενες και επομένως είναι πολύ ισχυρές. Έχουν εκεί ένα θρησκευτικό τάγμα, που σχετίζεται με το θρησκευτικό τάγμα στην Καστίλλη και με το τάγμα των μοναχών που ζουν στη Ρόδο.¹⁶⁶ Είναι σαφές ότι αυτά τα τρία θρησκευτικά τάγματα δημιουργήθηκαν σε όλο τον κόσμο για να υπερασπιστούν τη θρησκεία τού Ιησού εναντίον των βαρβάρων. Το τάγμα στην Καστίλλη εναντίον των Βορειοαφρικανών που πέρασαν εκεί. Εκείνο των Πρώσων εναντίον των Σαμογετών¹⁶⁷ και των νομαδικών Σκυθών, που στο παρελθόν ζούσαν στην περιοχή. Και αυτό των Ροδίων εναντίον εκείνων στην Αίγυπτο και την Παλαιστίνη, για λογαριασμό τού τάφου τού Ιησού και εναντίον των βαρβάρων στην Ασία.

Οι Σαμογέτες και οι Βοημοί

Δίπλα στους Πρώσους βρίσκονται οι Σαμογέτες, δυνατή φυλή τής οποίας ο τρόπος ζωής δεν έχει τίποτε κοινό με αυτόν των γειτόνων της, ούτε η γλώσσα της. Αυτή η φυλή πιστεύει στους θεούς Απόλλωνα και Άρτεμη.¹⁶⁸ Ακολουθούν αρχαιοελληνικό τρόπο ζωής και έθιμα, αλλά η ενδυμασία τους είναι παρόμοια με εκείνη των Πρώσων. Δίπλα τους βρίσκονται οι Βοημοί, που έχουν ίδιες πεποιθήσεις με τούς Σαμογέτες, καθώς και οι Γερμανοί που ζουν σε αυτήν την περιοχή, αλλά η ενδυμασία τους είναι παρόμοια με εκείνη των Ούγγρων. Έχουν πρωτεύουσα που είναι ευημερούσα και πολυάνθρωπη. Ονομάζεται Πράγα, και δεν έχει περάσει πολύς καιρός από τότε που πολλοί από τούς κατοίκους αυτής τής πόλης σταμάτησαν να λατρεύουν τη φωτιά και τον ήλιο.¹⁶⁹ Αυτή είναι η μόνη φυλή στην Ευρώπη, που δεν ακολουθεί μία από τις θρησκείες που αναγνωρίζονται από εμάς αυτές τις ημέρες, εννοώ εκείνες τού Ιησού, τού Μωάμεθ και τού Μωυσή. Γιατί γνωρίζουμε ότι η πλειοψηφία τού γνωστού κόσμου πιστεύει σε αυτές. Υπάρχει όμως, όπως μαθαίνω, μια ινδική φυλή πέρα από την Κασπία Θάλασσα και τούς Μασσαγέτες, που ασκεί την ίδια λατρεία τού Απόλλωνα. Αυτή η φυλή πιστεύει και σε άλλους θεούς, τον Δία και την Ήρα, όπως θα καταστεί σαφές αργότερα στην αφήγηση.¹⁷⁰ Ας αρκεστούμαστε λοιπόν σε αυτά για τούτα τα θέματα.

Οι Πολωνοί και οι Λιθουανοί

Οι Πολωνοί γειτονεύουν με τούς Ρώσους και χρησιμοποιούν γλώσσα συγγενική με τη δική τους, ενώ έχουν τρόπο ζωής και έθιμα παρόμοια με εκείνα των Ρωμαίων. Με τούς Πολωνούς γειτονεύουν οι Λιθουανοί, που εκτείνονται επίσης μέχρι τον Εύξεινο Πόντο και τη Ρωσία. Η Μαύρη Μπογδανία [Moλδαβία], έχει ως πρωτεύουσά της τη Λευκοπολίχνη [Ασπρόκαστρο]¹⁷¹ και εκτείνεται από τούς Βλάχους τού Δούναβη μέχρι τούς Λιθουανούς και τούς Ρώσους. Πρόκειται για αξιοθαύμαστη φυλή, στον βαθμό που μπορεί κανείς να διαπιστώσει, και ενώ μιλάει την ίδια γλώσσα που έχει από την αρχαιότητα, χωρίζεται μεταξύ δύο τυραννιών και ηγεμόνων.¹⁷² Όμως οι Λιθουανοί δεν έχουν την ίδια γλώσσα ούτε με τούς Σαρμάτες, ούτε με τούς Παίονες, ούτε με τούς Γερμανούς, αλλά ούτε και με τούς Βλάχους, αλλά χρησιμοποιούν δική τους γλώσσα. Η πρωτεύουσά τους είναι μεγάλη, πυκνοκατοικημένη και ευημερούσα.¹⁷³ Μού φαίνεται ότι αυτό ο λαός είναι ο μεγαλύτερος από όλους τούς λαούς στην περιοχή και πολύ γενναίος. Βρίσκονται σε πόλεμο με τούς Πρώσους, τούς Γερμανούς και τούς Πολωνούς για τα σύνορα τής χώρας τους. Αυτός ο λαός τείνει προς τα έθιμα και τον τρόπο ζωής των Ρωμαίων. Φορούν σχεδόν την ίδια ενδυμασία με τούς Σαρμάτες και καθώς έχουν επί μεγάλου μήκους κοινά σύνορα με τη Μαύρη Μπογδανία, βρίσκονται σε εχθροπραξίες με αυτούς.

Οι Ρώσοι μιλούν γλώσσα σχεδόν ίδια με εκείνη των Ιλλυριών, που ζουν στην Αδριατική δίπλα στους Ενετούς. Δεν έχω μάθει από την εργασία κάποιου παλαιότερου, αλλά ούτε μπορώ να διατυπώσω με βεβαιότητα ποιοι από αυτούς είναι οι παλαιότεροι και ποιοι από τούς δύο εγκαταστάθηκαν στην περιοχή των άλλων, δηλαδή αν οι Ιλλυριοί διέσχισαν την Ευρώπη και εγκαταστάθηκαν στην Πολωνία και τη Ρωσία ή αν οι Ρώσοι, ερχόμενοι σε αυτή την πλευρά τού Δούναβη, εγκαταστάθηκαν στη Βουλγαρία, στη γη των Σέρβων και στις ακτές τής Αδριατικής μέχρι τούς Ενετούς (Βενετία).

Οι Σκύθες τής Ορδής

Επιστρέφω τώρα στους νομαδικούς Σκύθες, που είναι η μεγαλύτερη, πιο δυνατή και πιο γενναία φυλή. Θα ήταν αδύνατο να τούς συγκρίνουμε με οποιονδήποτε άλλον λαό στον κόσμο, αν δεν είχαν διασκορπιστεί σε ολόκληρο τον κόσμο, σε πολλά μέρη τής Ευρώπης και τής Ασίας, και επιβάλει την εξουσία τους αλλού, μέσω τής πρακτικής των εκτεταμένων επιδρομών. Όταν εύρισκαν μια γη που τούς άρεσε, άφηναν πίσω την άλλη και εγκαθίσταντο εκεί. Αν είχαν ενωθεί, αν ζούσαν στην ίδια χώρα και αν είχαν έναν βασιλιά, κανένας από τούς λαούς σε αυτόν τον κόσμο δεν θα μπορούσε να αντισταθεί στον δρόμο τους ή να αρνηθεί να αποδεχτεί τούς όρους τους. Τώρα περιπλανιούνται παντού στην Ασία και την Ευρώπη, ζουν στη Θράκη και δίπλα στον [Κιμμέριο] Βόσπορο, και έχουν εγκατασταθεί μακριά από το βασίλειό τους στην Ορδή. Εκείνοι από τον Βόσπορο¹⁷⁴ περιφέρονται σε αυτή τη χώρα και λεηλατούν τη γειτονική περιοχή, δηλαδή τη γη των Κιρκασίων, των Μινγκρελίων¹⁷⁵ και των Ρώσων. Παίρνουν όσους σκλάβους μπορούν πίσω στον Βόσπορο, μεταφέροντάς τους στην πόλη Καφφάς και την Αζοφική Θάλασσα, όπου τούς πωλούν φθηνά σε Ενετούς και Γενουάτες εμπόρους και έτσι βγάζουν τα προς το ζην.

Οι Σκύθες τής Ορδής περνούν τη ζωή τους πάνω σε άμαξες και υποζύγια, καταναλώνοντας συνήθως το γάλα και το κρέας των αλόγων. Δεν φαίνεται να καταναλώνουν σιτάρι ή κριθάρι αλλά μάλλον κεχρί ως επί το πλείστον και σίκαλη. Φορούν λινά ρούχα και θεωρούνται οι πιο πλούσιοι και ευημερούντες όσον αφορά τον πλούτο που προέρχεται από πολύτιμους λίθους. Σε γενικές γραμμές χρησιμοποιούν τόξα, βαρβαρικά ξίφη και ασπίδες όπως εκείνες των Βλάχων. Συνήθως φορούν καπέλα, αλλά όχι σαν εκείνους που ζουν γύρω από τη Ρωσία, ούτε ρούχα από μαλλί επειδή δεν χρησιμοποιούν λινό.¹⁷⁶ Η Ορδή αυτών των Σκυθών και τού Μεγάλου Βασιλιά εκτείνεται σε ταξίδι δεκαπέντε ημερών, έτσι ώστε να είναι πολύ έμπειροι στη διανομή τής γης μεταξύ τους, παρόλο που είναι διασκορπισμένοι σε μικρές ομάδες, και έρχονται σε ένα σημείο από διαφορετικές κατευθύνσεις. Εκτείνουν την Ορδή τους στη μεγαλύτερη απόσταση, διανέμουν τη γη, παρέχουν άφθονη νομή για τα υποζύγιά τους και έτσι τακτοποιούν τα πράγματα για τον εαυτό τους με τον καλύτερο τρόπο που ταιριάζει στα έθιμά τους. Κατασκευάζουν κυκλικά οχυρά μόνο για τον ίδιο τον βασιλιά και τούς προκρίτους και φτιάχνουν κυκλικά τείχη, παρέχοντας στον βασιλιά τους αυλή κατασκευασμένη από ξύλο. Χωρίζουν ολόκληρη την Ορδή σε τμήματα, διορίζουν άρχοντες σε αυτά και κάθε φορά που προστάζει ο βασιλιάς τους, αναχωρούν για ό,τι είναι απαραίτητο.

Ο Τιμούρ εναντίον των Σκυθών

Εκείνη την εποχή λοιπόν, όταν ο Τιμούρ ξεκίνησε οδηγώντας τον στρατό τής Ασίας και οι Σκύθες έμαθαν ότι βάδιζε εναντίον τους, ο βασιλιάς τους μετέτρεψε ολόκληρη την Ορδή σε στρατό και στρατοπέδευσε. Αυτός ο στρατός είχε σημαντικό βάθος.¹⁷⁷ Ο ίδιος τον συνέταξε εκεί και ξεκίνησε εναντίον τού εχθρού, στέλνοντας μπροστά ένα σώμα, για να κρατήσει το πέρασμα από το οποίο θα ερχόταν ο βασιλιάς Τιμούρ. Τούς διέταξε να εμποδίσουν τον Τιμούρ, όπως μπορούσαν, πολεμώντας σθεναρά εναντίον του. Εκείνος ανέλαβε τη διοίκηση τής μοίρας που ήταν μαζί του. Ο Τιμούρ οδήγησε τον στρατό του και προχώρησε κατευθείαν στον ποταμό Ντον, κρατώντας τον Καύκασο στα δεξιά του. Αλλά όταν εισέβαλε στη Σκυθία, βρήκε τούς Σκύθες στρατοπεδευμένους. Όταν κατάλαβαν ότι πλησίαζε, αναπτύχθηκαν για μάχη. Αναπτύχθηκε κι εκείνος αντιπαρατασσόμενος και διεξήχθη μάχη στο πέρασμα, στην οποία ο Τιμούρ δεν μπόρεσε να πετύχει τίποτε. Ύστερα από αυτό στρατοπέδευσε και αναπτύχθηκε ξανά για μάχη την επόμενη μέρα. Πολέμησαν και τον απέκρουσαν, κι έτσι ήταν αδύνατο να περάσει και να εισβάλει στη χώρα. Ένα μεγάλο μέρος τού στρατού του καταστράφηκε εκεί από τούς Σκύθες. Στη συνέχεια, καθώς δεν μπορούσε να περάσει επειδή εμποδιζόταν, απομακρύνθηκε με τον στρατό του και αναχώρησε για την πατρίδα του.

Το επόμενο καλοκαίρι συγκέντρωσε τεράστιο στρατό με σκοπό την εισβολή στην Αίγυπτο. Ύστερα όμως στράφηκε και προχώρησε κατευθείαν εναντίον των Σκυθών, καλύπτοντας τις μεγαλύτερες αποστάσεις στη διάρκεια τής πορείας κάθε ημέρας. Έφτασε νωρίτερα από το αναμενόμενο, εισέβαλε στη Σκυθία και συνεπλάκη με ένα σώμα που είχε σπεύσει να αντιμετωπίσει την επίθεσή του. Τούς αντιμετώπισε σε μάχη και τούς κατατρόπωσε. Όμως δεν κέρδισε πολλά από αυτή τη μάχη, γιατί οι Σκύθες έχουν αυτό το εξαιρετικό πλεονέκτημα: όταν κατατροπώνονται, περιστρέφονται και επιτίθενται ξανά στον εχθρό, και έτσι δεν υφίστανται σοβαρές ζημιές κατά τη διάρκεια κατατροπώσεων. Ύστερα από αυτό, όταν προχώρησε εναντίον τού βασιλιά των Σκυθών, αναπτύχθηκε για μάχη, αλλά οι Σκύθες αποσύρθηκαν τη νύχτα σε απόσταση εκατόν είκοσι περίπου σταδίων. Ο Τιμούρ ήρθε εναντίον τους, προχωρώντας κατά τη διάρκεια τής ημέρας, αλλά οι Σκύθες πάλι αποσύρθηκαν κατά τη διάρκεια τής νύχτας, έτσι ώστε κάνοντας αυτό, ο στρατός τού Τιμούρ είχε εξαντληθεί.¹⁷⁸ Άρχισε λοιπόν να προκαλεί τον βασιλιά των Σκυθών σε μάχη.

Ύστερα από αυτό στρατοπέδευσε και την επόμενη μέρα παρέταξε τον στρατό του κατά ίλες. Ο Τιμούρ παρατάχθηκε στο βάθος, έχοντας τον Χαϊντάρ στα δεξιά με τούς Μασσαγέτες και στα αριστερά τον γιο του, τον Σαχ Ρουχ,¹⁷⁹ με όσους Πέρσες, Ασσύριους και Χαταΐδες ήσαν με τον στρατό. Όταν τα στρατεύματα συνεπλάκησαν και πολεμούσαν, η μάχη ήταν δυνατή και οι Σκύθες δεν μπορούσαν να κερδίσουν τίποτε. Ύστερα όμως, καθώς οι Σκύθες άρχισαν να ωθούνται προς τα πίσω, πολεμούσαν πιο σθεναρά, αλλά δεν μπορούσαν να κατατροπώσουν τον στρατό τού Τιμούρ. Αντίθετα, κατατροπώθηκαν και έχασαν πολλούς άνδρες σε αυτή τη μάχη. Σκοτώθηκαν επίσης πολλοί άνδρες από τον περσικό στρατό. Αργότερα, καθώς οι Σκύθες δεν μπορούσαν να πετύχουν τίποτε πολεμώντας εναντίον τού στρατού τού Τιμούρ, οπισθοχώρησαν κι άλλο, για να αντιμετωπίσουν τον εχθρό στο εσωτερικό τής χώρας. Αλλά ο Τιμούρ στράφηκε πίσω και αποσύρθηκε επίσης, φτάνοντας στον ποταμό Ντον όσο πιο γρήγορα μπορούσε.

Ύστερα από αυτό, έφυγε και πήγε στην Ιβηρία, εκείνη στην Ασία,¹⁸⁰ μέσω Κολχίδας, διασχίζοντας τον ποταμό Φάσι εκεί, εκείνον που ρέει από τον Καύκασο στον Εύξεινο Πόντο.¹⁸¹ Αφού εισέβαλε στη γη των Αρμενίων, βάδισε πίσω στη Χεσίη.¹⁸² Αυτό έκανε λοιπόν ο στρατός του σε εκείνη την επίθεση εναντίον των Σκυθών. Τον τρίτο χρόνο οι Σκύθες ετοιμάστηκαν να πολεμήσουν εναντίον τού βασιλιά Τιμούρ. Προχώρησαν και κατέλαβαν την περιοχή πάνω από τούς Ασσύριους.¹⁸³ Αλλά αργότερα εκείνος έστειλε πρέσβεις στον βασιλιά τής Ορδής και σε ολόκληρη την Ορδή για να συνάψει συνθήκη, προσφέροντας γαμήλια συμμαχία. Και έκαναν συνθήκη, συμφωνώντας να είναι ο ένας φίλος και σύμμαχος τού άλλου.

Ο Τιμούρ εναντίον τής Συρίας

Έχοντας διευθετήσει τις σχέσεις του με τούς Σκύθες, ο Τιμούρ ξεκίνησε εναντίον τής Κοίλης Συρίας. Προχώρησε εναντίον τής πόλης τής Δαμασκού και την πολιόρκησε. Φέρνοντας πολιορκητικές μηχανές στα τείχη, κατέλαβε την πόλη βίαια και την υποδούλωσε.¹⁸⁴ Εκείνη την εποχή ήταν τεράστια πόλη και πολύ πλούσια. Πήρε από εκεί συνολικά οκτώ χιλιάδες καμήλες. Λεηλατώντας τεράστιο πλούτο σε αυτήν την πόλη, επέστρεψε στην πατρίδα του παίρνοντας μαζί του πολλά πολύτιμα λάφυρα. Είχε στείλει πρέσβη στον βασιλιά τού Καΐρου, ο οποίος φέρει τον υπέροχο τίτλο τού σουλτάνου,¹⁸⁵ και πρότεινε να αποσυρθεί εκείνος [ο σουλτάνος] από την Κοίλη Συρία, ώστε να μπορέσει να συνάψει συνθήκη μαζί του και να εδραιώσει την ειρήνη σε αυτή τη βάση. Όταν απέτυχαν οι προσκλήσεις του σε αυτό το ζήτημα, όντας ήδη προετοιμασμένος, κατέλαβε και υποδούλωσε την ευημερούσα πόλη τής Δαμασκού, αλλά αποχώρησε για έναν λόγο που θα αποκαλύψω πιο κάτω στην αφήγησή μου.¹⁸⁶

Το σουλτανάτο τού Καΐρου

Ο σουλτάνος τού Καΐρου κυβερνά μεγάλη και ευημερούσα χώρα. Ξεκινώντας από τη χώρα των Αράβων, ελέγχει την Κοίλη Συρία, την Παλαιστίνη και ολόκληρη την Αίγυπτο. Ο σουλτάνος τού Καΐρου και γενικά αυτού τού σουλτανάτου διορίζεται με τον ακόλουθο τρόπο. Όλοι οι σκλάβοι που επιδεικνύουν ανδρεία σε εκείνη τη χώρα, διορίζονται από τον σουλτάνο στις τάξεις των στρατιωτών. Αυτοί οι στρατιώτες αποτελούν τη φρουρά τού σουλτάνου, δύναμης είκοσι περίπου χιλιάδων, και ονομάζονται Μαμελούκοι. Ανάμεσά τους, εκείνοι που διακρίνονται κατά την εκτέλεση οποιασδήποτε εντολής τού σουλτάνου σύντομα προωθούνται σε υψηλότερες τάξεις, προχωρούν σε καλύτερη τύχη στην ακολουθία τού σουλτάνου και διεκδικούν την ανώτατη τιμή των Μελίκ αμίρ, όπως ονομάζονται, ή «βασιλικών εμίρηδων». Από αυτή τη θέση προχωρούν προς την πραγματική θέση τού σουλτάνου και τού σουλτανάτου τού Καΐρου και ολόκληρης τής Αιγύπτου, τής Αραβίας, τής Παλαιστίνης και όλων των άλλων εδαφών που ανήκουν σε αυτόν τον σουλτάνο. Γιατί οι βασιλικοί εμίρηδες είναι οι αρχές που είναι υπεύθυνες για τις διακεκριμένες πόλεις αυτού τού σουλτανάτου και είναι άρχοντες που διορίζονται από τον σουλτάνο.

Αυτή η πόλη τού Καΐρου είναι η μεγαλύτερη από όλες τις πόλεις τού κόσμου από την άποψη τού μεγέθους τού πληθυσμού της και τής γενικής ευημερίας της. Η περίμετρος τής επικράτειάς της είναι επτακόσια περίπου στάδια. Είναι η πιο καλοδιοικούμενη πόλη από όλες όσες γνωρίζουμε. Λέγεται ότι έχει τα καλύτερα σπίτια, σχεδόν πεντακόσιες χιλιάδες από αυτά.¹⁸⁷ Ο Νείλος ποταμός ρέει μέσα από την πόλη, παρέχοντας το καλύτερο νερό, ενώ πηγάζει από το Αργυρό Όρος.¹⁸⁸ Αρδεύει όλη την Αίγυπτο με τον καλύτερο τρόπο μέσω των καναλιών που είναι κατασκευασμένα σε κάθε περιοχή, έτσι ώστε να μπορεί να αρδεύει αποτελεσματικά το έδαφος. Σε αυτήν τη χώρα ζουν Μονοθελητές, Ιακωβίτες και πολλές άλλες ομάδες, των οποίων τα θρησκευτικά έθιμα και δόγματα ανήκουν σε εκείνες τις ομάδες που ασκούν και λατρεύουν τη θρησκεία τού Θεού Ιησού με άλλους τρόπους, δηλαδή όχι σύμφωνα με τούς τρόπους των Ρωμαίων ή των Ελλήνων. Όμως οι Αρμένιοι είναι πάρα πολλοί σε αυτήν τη χώρα και υπάρχουν αμέτρητοι Μονοθελητές, Ιακωβίτες και Μανιχαίοι.¹⁸⁹

Η επικράτεια τού σουλτάνου τού Καΐρου εκτείνεται από τη Βόρεια Αφρική μέχρι την πόλη που ονομάζεται Χαλέπι στην Ασία. Αυτός ο σουλτάνος θεωρείται από τούς λαούς τής Ασίας, τής Βόρειας Αφρικής, ακόμη και τής Ευρώπης, ως ο ανώτερος κληρικός τής θρησκείας τους και των νόμων του Μωάμεθ. Αμέτρητοι άνθρωποι έχουν διδαχθεί τούς νόμους του από αυτόν εκεί, και θεωρείται θρησκευτικὀς ηγέτης τους από παλιά, εξηγώντας τον νόμο τού Μωάμεθ με μεγάλη ακρίβεια στη γραφή τους.¹⁹⁰ Κατέχουν τον τάφο τού Ιησού στην Παλαιστίνη και αποκομίζουν μεγάλο κέρδος από αυτό. Οι μεγαλύτεροι άρχοντες τού βασιλικού οίκου διορίζονται φρουροί αυτού τού τάφου. Η Αίγυπτος εκτείνεται από τον Φάρο τής Αλεξάνδρειας¹⁹¹ μέχρι τη χώρα των Ιτουραίων,¹⁹² σε απόσταση […] περίπου σταδίων. Ο Νείλος, ο ποταμός τής Αιγύπτου, ρέει προς βορρά και χύνεται στη θάλασσα στην Αλεξάνδρεια τής Αιγύπτου. Εδώ αρχίζει η Παλαιστίνη, η οποία εκτείνεται μέχρι την Κοίλη Συρία. Ο τάφος τού Κυρίου Ιησού είναι εκεί, στην πόλη τής Ιερουσαλήμ που έχει κατασκαφεί μέχρι το έδαφος.¹⁹³ Και αυτά είναι τα παράκτια εδάφη. Η Κοίλη Συρία εκτείνεται μέχρι την Αραβία και την Ερυθρά Θάλασσα για έναν που ταξιδεύει ανατολικά. Καθώς διασχίζει κανείς τη θάλασσα, η άμμος εκεί υποδέχεται αυτούς που ταξιδεύουν στον τάφο τού Μωάμεθ.¹⁹⁴ Αυτή είναι η γη τού σουλτάνου τού Καΐρου, καθώς και η Φοινίκη.

Αυτός ο σουλτάνος διαθέτει σημαντική ναυτική δύναμη σε ιστιοφόρα πλοία και γαλέρες, επί των οποίων προεδρεύει η Σάμος.¹⁹⁵ Υπέταξε την Κύπρο και έστειλε τον στρατό του με πλοία εναντίον τής Ρόδου και τής Κύπρου. Διασχίζοντας τη θάλασσα, πολιόρκησε την πόλη, λεηλάτησε το νησί και επιτίθετο στα τείχη για πολλές ημέρες. Αλλά καθώς δεν σημείωνε πρόοδο στην κατάκτηση τής πόλης, έφυγε στην πατρίδα του. Τελικά όμως υπέταξε την Κύπρο και συνέλαβε τον βασιλιά της πριν φύγει. Από τότε η Κύπρος πληρώνει φόρο υποτέλειας σε αυτόν τον σουλτάνο.¹⁹⁶ Φαίνεται όμως ότι αυτό το νησί είχε βρεθεί κάτω από την εξουσία αυτού τού σουλτάνου εδώ και πολύ καιρό. Όταν οι Γάλλοι ήρθαν στον τάφο τού Θεού Ιησού, υποδούλωσαν αυτό το νησί και το υπέταξαν, φέρνοντας τον στόλο τους και σημαντικές δυνάμεις.¹⁹⁷ Οι Ενετοί κατέλαβαν την ευημερούσα πόλη τής Λεμεσού και την κατείχαν για μεγάλο χρονικό διάστημα, κάνοντάς την βάση τους για εμπόριο με την Αίγυπτο. Τότε σε αυτό το νησί βασίλευαν οι βασιλείς των Γάλλων. Όμως οι Άραβες κατέχουν επίσης μέρος αυτού τού νησιού και την πόλη που ονομάζεται Αμμόχωστος. Ο σουλτάνος τού Καΐρου και τής Αιγύπτου έχει πολεμήσει εναντίον εκείνων στην Αραβία και τη Βόρεια Αφρική, για διαφορές τους σχετικές με σύνορα. Έχει πολεμήσει και για άλλα μέρη, αλλά ιδιαίτερα για το Χαλέπι. Το Χαλέπι είναι η μεγάλη και ευημερούσα πόλη του στην Ασία και εμπορικό κέντρο για την Ασία, την Αίγυπτο και την Αραβία. Στην περιοχή αυτή εκτρέφονται ευγενή άλογα. Η Αίγυπτος και η περιοχή προς τη Βόρεια Αφρική φαίνεται επίσης ότι παράγει καλά άλογα και καμήλες.

Ο Τιμούρ υπέταξε την πόλη Χαλέπι όταν βάδιζε εναντίον τής Δαμασκού¹⁹⁸ και κατέκτησε μεγάλο μέρος των εδαφών τής Κοίλης Συρίας, αλλά στη συνέχεια αναχώρησε για τον ακόλουθο λόγο. Ο βασιλιάς τής Χατάια, ο οποίος είναι γνωστός ως «βασιλιάς των εννέα» και είναι επίσης ο βασιλιάς τής Ινδίας, διέσχισε τον Αράξη και εισέβαλε στη χώρα τού Τιμούρ. Συνέλαβε όσο περισσότερους αιχμαλώτους μπορούσε και αναχώρησε, επιστρέφοντας στην πατρίδα του.¹⁹⁹ Όπως λέγεται, ήταν επικεφαλής στρατού εκατόν σαράντα μυριάδων [1.400.000 ανδρών]. Ο Τιμούρ προχωρούσε όσο πιο γρήγορα μπορούσε, φεύγοντας από αυτή τη χώρα και σπεύδοντας να υπερασπιστεί τα εδάφη του που συνόρευαν με τη γη των Χαταΐδων. Φτάνοντας στα βασίλεια των Περσών και των Καδουσίων, δεν πρόλαβε να πιάσει τον βασιλιά. Τότε έστειλε πρέσβη και έκανε συνθήκη, γιατί σκόπευε να βαδίσει εναντίον τού Βαγιαζήτ, τού γιου τού Μουράτ. Έκανε λοιπόν συνθήκη, τής οποίας όροι ήσαν ότι θα πληρωνόταν σημαντικός φόρος υποτέλειας για τη γη των Μασσαγετών, την οποία είχε κατακτήσει.

Έχοντας συνάψει συνθήκη και ειρήνη με αυτόν τον βασιλιά, ασχολήθηκε με το ζήτημα που αφορούσε τούς εμίρηδες των Τούρκων από τη Μικρά Ασία, που είχαν έρθει σε αυτόν, καθώς και με την επιχείρηση τής Μελιτηνής, η οποία είχε πολιορκηθεί από τον Βαγιαζήτ.²⁰⁰ Ετοίμασε τεράστιο στρατό και προχώρησε προς τη Σεβάστεια, ευημερούσα πόλη στην Καππαδοκία. Φαίνεται ότι αυτή η πόλη ήταν η βασιλική πρωτεύουσα τού προηγούμενου σουλτάνου των Τούρκων και από αυτήν την πόλη είχαν ξεκινήσει οι Τούρκοι στο παρελθόν, για να υποτάξουν μεγάλο μέρος τής Ασίας.²⁰¹ Με μεγάλες δυνάμεις, είχαν κάνει επιδρομές στην Ασία μέχρι τον Ελλήσποντο και μέχρι την περιοχή απέναντι από το Βυζάντιο. Όταν έφτασε ο Τιμούρ, πολιόρκησε την πόλη. Ο Βαγιαζήτ απουσίαζε εκείνη την εποχή, έχοντας εκστρατεύσει εναντίον τής Λεβαδειάς στη Βοιωτία και εναντίον τής Πελοποννήσου και τής Θεσσαλίας. Είχε αφήσει τον στρατό τής Ασίας στη Σεβάστεια με τον γιο του Ερτογρούλ. Έχοντας κάνει αυτή τη ρύθμιση, ο ίδιος εκστράτευε στην Πελοπόννησο.²⁰² Όταν ο Βαγιαζήτ έμαθε ότι ο Τιμούρ είχε προχωρήσει στη Σεβάστεια και την πολιορκούσε, έτρεξε πίσω και έτσι δεν μπόρεσε να εισβάλει στην Πελοπόννησο.

Ο Τιμούρ κατακτά τη Σεβάστεια

Καθώς ο Βαγιαζήτ έσπευδε στην Ασία, έμαθε ότι η πόλη είχε καταληφθεί και ότι ο Τιμούρ είχε πάρει αιχμαλώτους και είχε φύγει ξανά, για να επιστρέψει στη Χεσίη. Ο Τιμούρ τής επιτίθετο για πολλές ημέρες, αλλά οι άνθρωποι τής πόλης είχαν απωθήσει τον στρατό του. Είχε μαζί του οκτώ περίπου χιλιάδες σκαπανείς, που έσκαψαν υπόγειες σήραγγες οι οποίες οδηγούσαν στα τείχη τής πόλης από όλες τις πλευρές. Κάποιοι από τούς ανθρώπους μέσα στην πόλη το κατάλαβαν και έσκαβαν κι εκείνοι σήραγγες για να απωθήσουν τον εχθρό, αλλά ο Τιμούρ είχε φτιάξει περισσότερες, αφού είχε περισσότερους να δουλεύουν. Έτσι, όταν τα τείχη υπονομεύτηκαν και στηρίζονταν πάνω σε ξύλινα δοκάρια, έβαλαν φωτιά σε αυτά και τα τείχη κατέρρευσαν από μόνα τους. Τότε οι στρατιώτες τού Τιμούρ επιτέθηκαν στην πόλη, εισέβαλαν και έτσι την κατέλαβαν.²⁰³

Με εντολή τού βασιλιά Τιμούρ, οι άνδρες σκοτώθηκαν μόλις καταλήφθηκε η πόλη. Οι γυναίκες και τα παιδιά τής πόλης συγκεντρώθηκαν σε ένα μέρος και το ιππικό αφέθηκε ελεύθερο να τούς σφάξει, έτσι ώστε να μην επιζήσει κανένας άνθρωπος από αυτή την πόλη, ούτε άνδρας, ούτε γυναίκα, ούτε παιδί. Όλοι σε αυτή την πόλη πέθαναν με τον πιο οικτρό τρόπο. Λέγεται ότι ο πληθυσμός της ήταν περίπου εκατόν είκοσι χιλιάδες. Λέγεται επίσης ότι βρήκε [ο Τιμούρ] σε αυτήν την πόλη πλήθος ανθρώπων που έπασχαν από λέπρα και διέταξε να τούς σκοτώσουν. Στην πραγματικότητα, όπου εύρισκε τέτοια άτομα, δεν τούς επέτρεπε να συνεχίσουν να ζουν. Μόλις τούς ανακάλυπτε, τούς έπαιρνε τη ζωή, λέγοντας ότι δεν ήταν σωστό, άνθρωποι που είχαν περιπέσει σε τέτοιες συνθήκες, να προκαλούν τον θάνατο ακόμη περισσότερων ανθρώπων, και ότι αυτοί είχαν χάσει το μυαλό τους, ως επί το πλείστον. Λέγεται ότι η συμφορά την οποία υπέστη αυτή η πόλη ξεπερνούσε κάθε συμφορά που έχει υποστεί οποιαδήποτε πόλη.

Ο Τιμούρ συνέλαβε ζωντανό τον Ερτογρούλ, τον γιο τού Βαγιαζήτ, και τον περιέφερε για μερικές ημέρες, αλλά ύστερα διέταξε την εκτέλεσή του.²⁰⁴ Όταν ο Βαγιαζήτ, λίγο αργότερα, έμαθε για κάθε ένα από αυτά τα γεγονότα —ότι η πόλη είχε καταληφθεί και καταστραφεί και ότι ο γιος του είχε σκοτωθεί λίγο αργότερα με εντολή τού βασιλιά Τιμούρ— τα θεώρησε ως τη μεγαλύτερη καταστροφή και έπεσε σε πένθος. Πέρασε στην Ασία και εκεί είδε κάποιον βοσκό να παίζει τη φλογέρα του. Λέγεται ότι είπε κάτι τέτοιο που αποκάλυπτε τη θλίψη του:

«Παίζει φλογέρα, χωρίς να έχει χάσει ούτε τη Σεβάστεια ούτε τον γιο του τον Ερτογρούλ».

Γιατί λέγεται ότι ο Ερτογρούλ ήταν ο πιο δυνατός μεταξύ των συνομηλίκων του και ικανός να διεξάγει πολέμους. Γι’ αυτό ο Βαγιαζήτ τον είχε αφήσει στην Ασία και τού είχε εμπιστευτεί το βασίλειό του, γιατί πίστευε ότι θα τα κατάφερνε με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο Αυτά λοιπόν συνέβησαν κατά την επίθεση τού Τιμούρ στη Σεβάστεια.

Τελεσίγραφο τού Τιμούρ στον Βαγιαζήτ

Λίγο αργότερα ήρθε και η πρεσβεία στον Βαγιαζήτ τον Κεραυνό, λέγοντάς του να επιστρέψει τη γη στους εμίρηδες, να προμηθεύσει βούτυρο σε ποσότητα δύο χιλιάδων φορτίων καμήλας, να προμηθεύσει τις δύο χιλιάδες σκηνές τού είδους που χρησιμοποιούν συνήθως οι νομάδες στην Ασία, να μνημονεύεται ο Τιμούρ ως βασιλιάς στους ναούς που βρίσκονταν υπό την εξουσία τού Βαγιαζήτ και να χρησιμοποιούνται τα νομίσματα τού βασιλιά Τιμούρ σε όλο το βασίλειό του, καταργώντας τα δικά του νομίσματα.²⁰⁵ Επιπλέον, οι πρέσβεις ζήτησαν να παρευρίσκεται στην Πύλη τού Τιμούρ ένας από τούς γιους τού Βαγιαζήτ. Αν έκανε αυτά τα πράγματα, θα ήταν φίλος και σύμμαχος τού βασιλιά Τιμούρ, αλλά αν δεν τα έκανε, τότε ο βασιλιάς Τιμούρ θα τον αντιμετώπιζε ως εχθρό. Λένε ότι σε αυτό το σημείο θύμωσε πολύ ο Βαγιαζήτ και είπε τα λόγια που ανέφερα νωρίτερα,²⁰⁶ ότι αν δεν ερχόταν να τού επιτεθεί, έπρεπε να αποκηρύξει τη γυναίκα του τρεις φορές και στη συνέχεια να την πάρει ξανά. Αυτά τα λόγια θα προκαλούσαν μεγάλη ντροπή σε οποιονδήποτε τα έλεγαν.

Έχοντας μπροστά του τα λόγια τού Βαγιαζήτ που τού ανέφεραν οι πρέσβεις του, ο Τιμούρ δεν καθυστερούσε πια την προέλασή του και ετοίμασε αμέσως στρατό από τούς νομαδικούς Σκύθες που βρίσκονταν μαζί του και τούς Τσαγκατάι, συνολικά, λένε, οκτακόσιες χιλιάδες άνδρες. Προχώρησε εναντίον τού Βαγιαζήτ περνώντας από τη Φρυγία και τη Λυδία. Καθώς ο Βαγιαζήτ είχε δεσμεύσει τον Τιμούρ με όρκο να έρθει εναντίον του όσο καλύτερα προετοιμασμένος,²⁰⁷ ο ίδιος συγκέντρωσε τον μεγαλύτερο δυνατό στρατό, συμπεριλαμβανομένων των Σέρβων σωματοφυλάκων του, που ήσαν δέκα περίπου χιλιάδες. Ήταν πολύ περήφανους γι’ αυτούς, γιατί ήσαν γενναίοι σε οποιεσδήποτε καταστάσεις βρίσκονταν. Αναφέρθηκε στον Αλέξανδρο, τον γιο τού Φιλίππου, ο οποίος πήρε μαζί του τούς Μακεδόνες και πέρασε στην Ασία, κατηγορώντας τον Δαρείο [Γ’] για τον πόλεμο τού Ξέρξη εναντίον των Ελλήνων. Ο Αλέξανδρος τον νίκησε σε επίθεση με μικρότερο στρατό, υπέταξε την Ασία και έφτασε ακόμη και στον Ύφασι ποταμό στην Ασία. Έτσι πίστευε και ο Βαγιαζήτ, ότι επιτιθέμενος με τον δικό του στρατό θα κατέστρεφε γρήγορα το βασίλειο τού Τιμούρ και θα έφτανε μέχρι τούς Ινδούς.

Ο Βαγιαζήτ βαδίζει εναντίον τού Τιμούρ

Παίρνοντας λοιπόν τον στρατό τής Ασίας και τής Ευρώπης, ο οποίος είχε δύναμη εκατόν είκοσι χιλιάδων ανδρών, ο Βαγιαζήτ βάδισε εναντίον τού Τιμούρ, θέλοντας να τον βρει στρατοπεδευμένο στην περιοχή δίπλα στον Ευφράτη και σκοπεύοντας να αντιμετωπίσει τον βασιλιά Τιμούρ σε μάχη. Αλλά ο Τιμούρ βάδιζε εναντίον του προχωρώντας μέσω Φρυγίας. Στο μεταξύ ο Βαγιαζήτ έσπευδε μέσω Καππαδοκίας, θέλοντας να τον φτάσει κοντά στον Ευφράτη, στη χώρα των Αρμενίων. Όταν έφτασε στη χώρα των Αρμενίων, έμαθε ότι ο Τιμούρ είχε ήδη εισέλθει στα δικά του εδάφη, προχωρώντας μέσω Φρυγίας, και έτσι στράφηκε πίσω και προχώρησε κατευθείαν προς τη Φρυγία, μόλις έμαθε ότι ο Τιμούρ βρισκόταν τώρα εκεί. Καθώς ο Βαγιαζήτ επιτάχυνε, ο ρυθμός ήταν γρήγορος και οι στρατοί του κάλυψαν μεγάλη απόσταση σε σύντομο χρονικό διάστημα, με αποτέλεσμα να εξαντληθούν και να δυσαρεστηθούν μαζί του. Τούς δυσαρεστούσε το γεγονός ότι έκανε κακή χρήση τής διάσημης τόλμης του. Οι στρατοί του ήσαν επίσης θυμωμένοι και έχαναν την υπομονή τους, γιατί δεν είχε επιτρέψει σε κανέναν στον στρατό να πάρει σιτάρι και κριθάρι στην Προύσα, παρόλο που ήταν η ώρα να ταΐσουν τα άλογα. Γιατί δεν επέτρεπαν σε κανένα να πάει στην πόλη για σιτάρι. Όποιον συλλάμβανε να πηγαίνει, τον τιμωρούσε.

Λέγεται ότι ενώ ο Βαγιαζήτ ήταν στρατοπεδευμένος στην Καππαδοκία, φύσηξε ένας πολύ βίαιος άνεμος πάνω στον στρατό του και έσχισε τις σκηνές, τις σήκωσε ψηλά στον αέρα και τις έσυρε σε μεγάλη απόσταση. Αυτό ερμηνεύτηκε από τον στρατό ως κακός οιωνός για αυτόν. Ύστερα από αυτό, όταν βάδιζε στη Φρυγία στρατοπέδευσε, αλλά η σκηνή του κατέρρευσε από μόνη της πάνω σε τρία αγόρια, που αποτελούσαν μέλη τής ακολουθίας του. Και αυτό συνέβη είτε επειδή το έδαφος δεν μπόρεσε να συγκρατήσει τα σχοινιά τής σκηνής ή για κάποιον άλλο λόγο. Κάποιοι Έλληνες που ήσαν εκεί μαζί του, ή κάποιοι Σέρβοι, το θεώρησαν αυτό ως οιωνό, ότι η ίδια η γη τον εμπόδιζε να πατήσει στη Φρυγία. Λέγεται επίσης ότι, πριν περάσει απέναντι στην Ασία, ο Αλή, ο γιος τού Χαϊρεντίν, ένας άνδρας που σε σύνεση δεν υστερούσε απέναντι σε κανέναν τής ακολουθίας του,²⁰⁸ προσπάθησε να τον πείσει να μην βαδίσει εναντίον τού Τιμούρ και να βρει τον ασφαλέστερο τρόπο που μπορούσε για να διευθετήσει τις διαφορές του με τον Τιμούρ. Ο Αλή ζήτησε να σταλεί ο ίδιος και υποσχέθηκε να τον συμφιλιώσει με τον βασιλιά Τιμούρ με οποιουσδήποτε όρους ήθελε. Αλλά ο Βαγιαζήτ απάντησε λέγοντας ότι είχε φτάσει σε τόσο μεγάλη ευημερία και είχε κατακτήσει τόσους πολλούς ηγεμόνες όχι στηριζόμενος στη σύνεση τού Αλή, αλλά μάλλον μέσω τής δικής του τόλμης και γενναιότητας. Είπε ότι πολλοί από τούς βασιλείς που είχαν εμπιστευτεί τον εαυτό τους στην τύχη και την τόλμη, είχαν να επιδείξουν επιτεύγματα γι’ αυτό, ακόμη και όταν δεν είχαν μεγάλη σύνεση. Όσοι όμως εμπιστεύονταν τα πάντα στη σύνεση, είχαν καταστραφεί ντροπιαστικά.

Ύστερα από αυτό, όταν βρισκόταν στο έδαφος τής Αρμενίας κατά την πορεία του εναντίον τού Τιμούρ, ο Βαγιαζήτ σκεφτόταν ποιος ήταν ο καλύτερος τρόπος να δώσει τη μάχη. Κάλεσε τούς επικεφαλής του και συγκάλεσε συμβούλιο. Μερικοί από αυτούς είχαν διαφορετικές απόψεις, ενώ λέγεται ότι ο Ιμπραήμ, ο γιος τού Αλή και άνδρας που είχε μεγάλη επιρροή επί τού Βαγιαζήτ,²⁰⁹ έδωσε την ακόλουθη συμβουλή:

«Σουλτάνε, ετοιμάζεσαι να βαδίσεις εναντίον ανδρών που είναι έμπειροι σε στρατιωτικά θέματα, όπως λένε όλοι όσοι έχουν σίγουρα δοκιμάσει την αποφασιστικότητά τους και την ανδρεία τους. Εγώ ο ίδιος έχω μιλήσει μαζί τους πολλές φορές και έχω διαπιστώσει ότι η ανδρεία τους είναι πολύ αξιόλογη. Επιπλέον, έχουμε ενημερωθεί ότι ο στρατός τού Τιμούρ είναι πολλές φορές μεγαλύτερος από τον δικό μας. Έτσι, και για τους δύο αυτούς λόγους, δεν θα συμβούλευα να τοποθετήσουμε τις ελπίδες μας στην επίθεση τού στρατού μας στο στρατόπεδο τού Τιμούρ. Ακόμη κι αν κερδίσουμε τη μάχη, δεν θα αποκομίσουμε κανένα όφελος. Αν επρόκειτο να πολεμήσουμε έχοντας εισβάλει στη γη τους, τότε θα υπήρχε κάθε λόγος να το κάνουμε, καθώς θα αμφισβητούσαμε το βασίλειό του και τη δύναμή του. Αλλά τώρα, ακόμη κι αν πρόκειται για μάχη, δεν υπάρχει σε αυτήν τίποτε για εμάς. Ας υποθέσουμε ότι —και προσεύχομαι να μη συμβεί αυτό— τα πράγματα έρχονται ανάποδα για εμάς. Σκέψου, σουλτάνε, ποιο θα είναι το αποτέλεσμα αυτού για σένα, όταν χάσεις τη δύναμή σου μαζί με τον θρόνο σου. Μάλιστα συμβαίνει να μην τον πολεμάς ούτε με ίσους όρους. Είμαι σίγουρος ότι ο βασιλιάς Τιμούρ, αν είναι λογικός, δεν θα δεσμεύσει ολόκληρο τον στρατό του στη μάχη, αλλά θα δοκιμάσει τη δύναμή μας χωρίζοντας τούς στρατούς του σε μεγάλες μοίρες. Τότε, ακόμη και αν καταφέρουμε να κατανικήσουμε τη μοίρα που θα έρθει εναντίον μας, θα αναπτύξει γρήγορα την επόμενη, και με αυτόν τον τρόπο θα μάς φθείρει, καθώς θα κουραστούμε να τούς πολεμάμε. Γιατί ο στρατός του δεν είναι από εκείνους που κατατροπώνονται και τρέπονται σε φυγή μόλις δεχτούν χτυπήματα. Ακόμη και κατά τη φυγή είναι καλύτερος από τον δικό μας, γιατί έμαθα ότι μπορούν να ανασυγκροτούνται, να ανακάμπτουν και να πολεμούν ξανά για να πετύχουν σπουδαία κατορθώματα. Εν ολίγοις, πιστεύω ότι δεν πρέπει να επιτεθούμε στον στρατό τού Τιμούρ αλλά να τον ακολουθούμε προχωρώντας στα βουνά, να τούς πλησιάζουμε όσο πιο κοντά μπορούμε, και στη συνέχεια, όταν προχωρά, μπορούμε να κάνουμε ζημιά σε μέρος τού στρατού του. Είναι σαφές, ότι αν λειτουργήσουμε με αυτόν τον τρόπο, ο Τιμούρ δεν θα είναι πια σε θέση να κάνει ξαφνική επίθεση, καθώς θα παρακολουθούμε και θα ακολουθούμε από κοντά, ούτε θα μπορεί να μαζεύει άφθονα εφόδια στο μέλλον, ώστε να έχει επαρκείς προμήθειες. Και μετά, όταν μπούμε στην επικράτεια τού Τιμούρ καταδιώκοντας τον στρατό του και εκείνος βιάζεται να οδηγήσει τον στρατό του πίσω στην έδρα του, ακολουθώντας τον δρόμο που οδηγεί εκεί, μπορούμε να τον σταματήσουμε και να πολεμήσουμε σε αντίποινα».

Όταν ο Ιμπραήμ είπε αυτά τα λόγια, οι υπόλοιποι επηρεάστηκαν από τη γνώμη του και τού έδωσαν την υποστήριξή τους. Όμως ο σουλτάνος Βαγιαζήτ είπε τα εξής:

«Άνδρες, μού φαίνεται σαν να φοβάστε τον αριθμό τους. Έτσι το ερμηνεύω. Αλλά πρέπει να γνωρίζετε και αυτό, ότι δεν υπάρχει ασφάλεια σε μεγάλους αριθμούς όπου μπορεί να βρεθεί η ανδρεία. Ξέρετε πώς ο Ξέρξης, ο γιος τού Δαρείου [Α’], ο βασιλιάς των Περσών, οδήγησε τεράστια πλήθη και διέσχισε την Ευρώπη, αλλά γρήγορα θα πέθαινε σε αυτή την επίθεση, αν ο Μαρδόνιος δεν τον υποστήριζε και τον προστάτευε από αυτήν την καταστροφή καθώς επέστρεφε στα Σούσα.²¹⁰ Ξέρετε επίσης τον Αλέξανδρο, ο οποίος πολέμησε εναντίον του Δαρείου [Γ’] και τού αφαίρεσε τον θρόνο του, ενώ τον σκότωσε επίσης. Νομίζω ότι μπορεί επίσης να μάθει κανείς για πολλούς από τούς Τούρκους μας, που έχουν πετύχει υπέροχα κατορθώματα με μικρούς μόνο αριθμούς. Κι εμείς στην Ευρώπη έχουμε πάει συχνά σε μάχη και έχουμε κατατροπώσει τις πιο θαρραλέες φυλές στον κόσμο, τούς Γάλλους και τούς Ούγγρους. Επομένως μην υποτιμάτε τη γενναιότητά μας ή μη δηλώνετε ότι είμαστε χειρότεροι και λιγότερο σημαντικοί από τούς Σκύθες και τούς Τσαγκατάι, που δεν έχουν χρησιμοποιήσει ποτέ σπαθιά αλλά βάλλουν μόνο με τόξο και βέλη, καθώς σίγουρα δεν θέλουν να έρθουν στα χέρια».

Όταν ο σουλτάνος είπε αυτά τα λόγια, λέγεται ότι ο άρχοντας Ινέ πρόσθεσε τα εξής:

«Σουλτάνε, εφόσον αποφάσισες ότι πρέπει να πάμε να συναντήσουμε τον εχθρό, έλα, να με εμπιστευτείς σε αυτό. Άνοιξε τα θησαυροφυλάκιά σου και δώσε τα στον στρατό, ο οποίος έχει εργαστεί σκληρά και είναι κουρασμένος, έτσι ώστε, όπως κι αν έλθουν τα πράγματα, να επωφεληθούμε, έχοντας δώσει τούς θησαυρούς σου στον στρατό. Δεν θα τούς έχουμε χάσει, γιατί αν τα πράγματα πάνε καλά για εμάς, θα έχουμε βγάλει πολλαπλάσιο κέρδος. Αλλά αν πάνε καλά για τους Πέρσες, θα ήταν καλύτερο να συμβεί με αυτόν τον τρόπο».

Δεν έπεισε όμως τον Βαγιαζήτ λέγοντας αυτό, καθώς εκείνος δήλωσε την άποψή του, ότι τα χρήματα τού Βαγιαζήτ ήσαν σφραγισμένα με τη σφραγίδα τού Τιμούρ και για αυτόν τον λόγο δεν τολμούσε να τα μοιράσει στους στρατιώτες. Αυτό λοιπόν ήταν το περιεχόμενο των συζητήσεων τού Βαγιαζήτ.

Ο Βαγιαζήτ φτάνει στην Άγκυρα

Ύστερα από αυτό ο Βαγιαζήτ δεν σταμάτησε την προέλασή του και έφτασε στην Άγκυρα, πόλη τής Φρυγίας, όπου είχε στρατοπεδεύσει ο Τιμούρ.²¹¹ Πρόθεση τού Τιμούρ ήταν να πορευτεί εναντίον τής Μυσίας, συγκεκριμένα τής Προύσας, τής βασιλικής αυλής τού Βαγιαζήτ. Όταν ο τελευταίος βρέθηκε κοντά στον στρατό τού Τιμούρ, στρατοπέδευσε επίσης, σε απόσταση δεκαπέντε σταδίων από το στρατόπεδο τού Τιμούρ. Λέγεται ότι τότε, όταν ο Τιμούρ έμαθε ότι ο Βαγιαζήτ είχε κινηθεί εναντίον του και είχε στρατοπεδεύσει, θαύμαζε την τόλμη του, την ταχύτητα με την οποία τον είχε φτάσει από το έδαφος τής Αρμενίας και ότι ετοιμαζόταν να τού προσφέρει ανοιχτή μάχη, ενώ είχε προελάσει με τον στρατό του με τόσο μεγάλη ταχύτητα. Λέγεται ότι ο Τιμούρ ανέβηκε στο άλογό του και ίππευσε όσο πιο κοντά μπορούσε στο στρατόπεδο τού Βαγιαζήτ, παρατηρώντας τις σκοπιές και τον τρόπο με τον οποίο ήσαν στημένες οι σκηνές στο στρατόπεδο, ενώ γέλασε λέγοντας:

«Νομίζω ότι είναι σωστό να συγκρίνουμε την τόλμη του με λαίλαπα, αλλά δεν θα τα πάει καλά εδώ λόγω τής ανδρείας του. Φαίνεται να τον οδηγεί ένας δαίμονας τού πολέμου. Αυτός ο κακότυχος άνδρας είναι γεμάτος χολή και δεν ενεργεί πια λογικά».

Λέγοντας αυτό, γύρισε πίσω στο δικό του στρατόπεδο.

Η Μάχη τής Αγκύρας

Την επόμενη μέρα ο Τιμούρ πήρε τούς επικεφαλής άνδρες του και έχοντας περίπου […] έστειλε τον γιο του, τον Σαχ Ρουχ, εναντίον τού Βαγιαζήτ. Όταν εκείνος κατάλαβε ότι ο στρατός τού Τιμούρ ερχόταν εναντίον του, αναπτύχθηκε και αυτός σε έναν λόφο εκεί, για να δώσει μάχη. Την αριστερή πτέρυγα τού στρατού του διοικούσε ο στρατηγός τής ανατολής [τής Ασίας], ενώ τη δεξιά πτέρυγα διοικούσε ο ηγεμόνας τής Ευρώπης.²¹² Στη μέση, πάνω στον λόφο, ανέλαβε τη θέση του ο Βαγιαζήτ με τούς γενίτσαρους και την ακολουθία του. Ο Σαχ Ρουχ κινήθηκε εναντίον τού Βαγιαζήτ με τούς Τσαγκατάι και τούς επικεφαλής Πέρσες, διατηρώντας τον στρατό του σε διάταξη. Δεν τούς περικύκλωσε, αλλά τούς έδωσε χώρο να υποχωρήσουν, αν ήθελαν, έτσι ώστε να μη γίνουν πιο δυνατοί από τον εχθρό όντας περικυκλωμένοι, οπότε θα πολεμούσαν για την ίδια τους τη ζωή. Συγκρούστηκε με τον στρατό τής Ευρώπης και μαχόταν. Πολεμούσαν κατά το μεγαλύτερο μέρος τής ημέρας κι έτσι ο στρατός τού Βαγιαζήτ δεν μπόρεσε να ξεκουραστεί. Οι Σέρβοι απέδειξαν το θάρρος τους εκεί και πολέμησαν άψογα. Έπεσαν πάνω στούς Τσαγκατάι, έσπασαν τα δόρατά τους, και πολέμησαν σκληρά, κάνοντας το καθήκον τους με αποφασιστικό τρόπο.

Όταν ο Βαγιαζήτ είδε τον στρατό τής Ευρώπης να κινείται προς τα εμπρός στη μάχη, κάλεσε πίσω τον στρατηγό τής Ευρώπης, στο αποκορύφωμα τής μάχης, φοβούμενος μην παρασυρθεί, περικυκλωθεί και κινδυνεύσει να καταστραφεί. Τον έστειλε πίσω στη θέση την οποία τού είχε αρχικά αναθέσει. Στην αρχή [ο στρατηγός] δεν υπάκουσε, καθώς φοβόταν να το κάνει. Αλλά όταν ο σουλτάνος τον επέπληξε και άρχισε να τον καταριέται, σάλπισε οπισθοχώρηση. Στη συνέχεια οι Τσαγκατάι επιτέθηκαν στους Τούρκους και τούς κατέβαλαν, σκοτώνοντας πολλούς, με αποτέλεσμα να τούς κατατροπώσουν και να τούς τρέψουν σε φυγή. Και όταν τράπηκαν σε φυγή με τον εχθρό να τούς καταδιώκει, αμέσως ο στρατός τής Ασίας στράφηκε επίσης και έφευγε. Όταν ο Βαγιαζήτ το είδε, δεν καθυστέρησε, αλλά ανέβηκε στη φοράδα του και τράπηκε σε φυγή όσο πιο γρήγορα μπορούσε.

Σύμφωνα με τις οδηγίες που είχε δώσει εκ των προτέρων ο βασιλιάς Τιμούρ, δεν εκτέλεσαν κανέναν στρατιώτη τού Βαγιαζήτ, αλλά τούς ξεγύμνωσαν μόνο και τούς άφησαν να φύγουν. Γιατί δεν επιτρέπεται να υποδουλώνουν άνδρες τής ίδιας φυλής. Αλλά ο Βαγιαζήτ είχε διακηρύξει το ακριβώς αντίθετο στο στρατόπεδό του, δηλαδή ότι θα σκότωναν όλους όσους συλλάμβαναν από τον στρατό τού Τιμούρ. Όταν ο Σαχ Ρουχ κατατρόπωσε τον Βαγιαζήτ, τα στρατεύματα τού Τιμούρ, τόσο εκείνα που είχαν πολεμήσει όσο και εκείνα που βρίσκονταν στο στρατόπεδο, επιτέθηκαν εναντίον τού στρατού τού Βαγιαζήτ προσπαθώντας να φτάσουν πρώτα. Στράφηκαν επίσης στη λεηλασία τής υπαίθρου κάνοντας επιδρομές μέχρι την Ιωνία και τον Ελλήσποντο. Πολλά χωριά πάρθηκαν εκεί και εγκαταλείφθηκε πλήθος πόλεων καθώς οι ιππείς τού Τιμούρ ξεχύνονταν παντού μέσα στην επικράτεια τού Βαγιαζήτ.

Σύλληψη τού Βαγιαζήτ

Όσο για τον ίδιο τον Βαγιαζήτ, τού συνέβησαν τα ακόλουθα. Ίππευε με όλη του τη δύναμη και οι Τσαγκατάι έτρεχαν πίσω του και τον κυνηγούσαν, ανταγωνιζόμενοι ο ένας τον άλλο, για να τον πιάσουν. Προπορευόταν πολύ, καθώς ίππευε πολύ γρήγορο άλογο. Όμως αργότερα, όταν έφτασε στον ποταμό, λένε ότι το άλογο διψούσε και ήθελε απεγνωσμένα να πιει. Τα χέρια και τα πόδια τού Βαγιαζήτ πονούσαν λόγω τής ποδάγρας και δεν μπορούσε να συγκρατήσει το άλογο. Έτσι το άλογο χαλάρωσε λόγω τού νερού και επιβράδυνε, με αποτέλεσμα να συλλάβουν τον Βαγιαζήτ οι στρατιώτες τού Τιμούρ και να τον φέρουν στον βασιλιά Τιμούρ. Σε αυτή τη μάχη ο Μούσα συνελήφθη μαζί με όλους σχεδόν τούς αξιωματικούς τού Βαγιαζήτ,²¹³ αλλά δεν υπέστησαν κακό, πέρα από το να χάσουν τα ρούχα τους. Ο Μούσα φαινόταν να είναι πιο ισχυρός από τούς υπόλοιπους και γι’ αυτό τον περιέφεραν στο στρατόπεδο και τον εφοδίαζαν με τα απαραίτητα. Η γυναίκα τού Βαγιαζήτ συνελήφθη επίσης στην Προύσα, γιατί επιτέθηκαν και στην Προύσα και πήραν μαζί τους το χαρέμι. Συνέλαβαν επίσης την κόρη τού Λάζαρου, που ήταν μια από τις συζύγους τού Βαγιαζήτ, και την πήγαν στον βασιλιά.²¹⁴ Τον Σουλεϊμάν, τον Ισά, τον Μεχμέτ και τούς υπόλοιπους γιους τού Βαγιαζήτ τούς άφησαν εκεί που ήσαν. Κάποιοι βρήκαν ασφάλεια στην Ευρώπη, άλλοι στην Ασία, καθένας με όποιον τρόπο μπορούσε.

Λέγεται ότι όταν ο Βαγιαζήτ κλήθηκε ενώπιον τού βασιλιά Τιμούρ, ο τελευταίος τού είπε:

«Κακόμοιρε, γιατί ανάγκασες έτσι το χέρι τής μοίρας, προκαλώντας εμάς να πολεμήσουμε; Δεν έχεις μάθει ότι μόνο παιδιά δυστυχισμένων γονέων αντιστέκονται στον στρατό μου;»²¹⁵

Λέγεται ότι ο Βαγιαζήτ τού απάντησε:

«Δεν θα είχα πέσει σε τέτοια ατυχία, αν ο Τιμούρ δεν μού είχε δώσει αφορμή εκείνος, ο οποίος, μεταξύ άλλων, καλούνταν τόσο συχνά για να βοηθήσει ανθρώπους που ήσαν εχθροί τού ήρωα Μωάμεθ».

Και ο Τιμούρ είπε:

«Αλλά αν δεν ήσουν τόσο αλαζονικός και δεν είχες τόσο μεγάλη ιδέα για τον εαυτό σου, πιστεύω ότι δεν θα είχες φτάσει σε τέτοια βάθη κακοτυχίας. Γιατί ο Θεός συνηθίζει να μικραίνει και να αφαιρεί από εκείνους που έχουν μεγάλη και φουσκωμένη ιδέα για τον εαυτό τους».

Λέγεται ότι σε αυτό το σημείο ο βασιλιάς Τιμούρ τον κατηγόρησε για το πάθος του για κυνηγόσκυλα και γεράκια, γεγονός που τον έκανε να μοιάζει με άνδρα που ήταν επαγγελματίας κυνηγός, όχι άρχοντας και στρατιωτικός ηγέτης. Γιατί λέγεται ότι ο Βαγιαζήτ είχε επτά περίπου χιλιάδες γερακοφόρους και έξι χιλιάδες κυνηγόσκυλα. Ο Βαγιαζήτ απάντησε λέγοντας:

«Για σένα, έναν Σκύθη που εξακολουθεί να είναι ληστής και ασκεί την τέχνη, το κυνήγι με κυνηγόσκυλα και καταδίωξη δεν θα ήταν κατάλληλο. Όμως το πάθος για κυνηγόσκυλα και γεράκια ταιριάζει σε μένα, τον γιο του Μουράτ, εγγονό του Ορχάν, γιο σουλτάνου, ο οποίος γεννήθηκε και μεγάλωσε με αυτό».

Ο βασιλιάς Τιμούρ θύμωσε με αυτό και διέταξε να τον παρελάσουν μέσα από το στρατόπεδο πάνω σε μουλάρι, ενώ ο στρατός τον κορόιδευε και τον χλεύαζε όταν τον πήγαιναν γύρω-γύρω. Καθώς όμως τον περιέφεραν έτσι, λέγεται ότι ρώτησε αν αυτή η φυλή ασχολείται πραγματικά με τέτοια πράγματα, όπως γεράκια και κυνηγόσκυλα. Ύστερα από αυτό ο Τιμούρ τον φυλάκισε.

Ο Τιμούρ βαδίζει εναντίον τής Ιωνίας

Ο Τιμούρ έλυσε το στρατόπεδο και προχώρησε με τον στρατό του εναντίον τής Ιωνίας και των παράκτιων εδαφών της. Σκόπευε να μείνει τον χειμώνα εκεί και να περάσει απέναντι στην Ευρώπη την άνοιξη. Γιατί σχεδίαζε, όπως ανέφερα νωρίτερα, να περάσει στην Ευρώπη και να την υποτάξει όλη μέχρι να φτάσει στις Ηράκλειες Στήλες και από εκεί να περάσει στη Βόρεια Αφρική και να επιστρέψει στη δική του περιοχή, απέναντι από τη Βόρεια Αφρική, υποτάσσοντας με αυτόν τον τρόπο ολόκληρη εκείνη την ήπειρο τής οικουμένης.²¹⁶ Έστειλε πρέσβεις στον βασιλιά τού Βυζαντίου [Μανουήλ Β’], ζητώντας από αυτόν πλοία μεταφοράς και γαλέρες για τη διέλευση.

Λέγεται επίσης ότι ο βασιλιάς Τιμούρ έκανε τα ακόλουθα στον Βαγιαζήτ. Όταν η σύζυγος τού τελευταίου, η κόρη τού Λάζαρου, την οποία αγαπούσε περισσότερο από όλες τις άλλες, είχε συλληφθεί και ο Τιμούρ την περιέφερε μαζί του στο στρατόπεδο, την έκανε να χύσει το κρασί του μπροστά στον Βαγιαζήτ, τον σύζυγό της. Λέγεται ότι εκείνος θύμωσε πολύ και είπε [στον Τιμούρ]:

«Οι πράξεις σου δεν ταιριάζουν με την κοινωνική θέση τού πατέρα και τής μητέρας σου. Γιατί ήσαν απλοί άνθρωποι και φτωχοί και έτσι δεν είναι σωστό να κοροϊδεύεις εσύ τα παιδιά και τις γυναίκες βασιλέων και να προσβάλεις εκείνους που είναι ανώτεροί σου από τη φύση».

Αυτό είπε ο Βαγιαζήτ, αλλά ο Τιμούρ γέλασε με τα λόγια του, τον κορόιδεψε και τον γελοιοποίησε, λέγοντας ότι σκεφτόταν και έλεγε τρελά πράγματα. Λένε ότι οι άρχοντες τού Βαγιαζήτ πλησίασαν τούς σκαπανείς τού Τιμούρ και υποσχέθηκαν να τούς πληρώσουν τεράστιες ποσότητες σε ασήμι, αν μπορούσαν να βγάλουν έξω κρυφά τον Βαγιαζήτ, σκάβοντας σήραγγα. Εκείνοι έφτιαξαν μια σήραγγα κάτω από το στρατόπεδο, προς την σκηνή στην οποία ήταν κρατούμενος ο Βαγιαζήτ υπό φρούρηση, αλλά τούς είδαν εκεί οι φρουροί καθώς έβγαιναν και τούς συνέλαβαν. Γιατί δεν βγήκαν από τη σήραγγα μέσα στη σκηνή αλλά έξω, εκεί όπου στέκονταν και φρουρούσαν οι τοποθετημένοι από τον Τιμούρ άνδρες. Βγαίνοντας λοιπόν εκεί συνελήφθησαν και ο βασιλιάς τούς αποκεφάλισε.

Ο Τιμούρ ήρθε στη Σμύρνη και την κατέλαβε με τούς «μικρούς τροχούς» του.²¹⁷ Πήρε την ακρόπολη στην ακτή, την οποία κρατούσαν οι Ρωμαίοι,²¹⁸ σκάβοντας σήραγγες κάτω από αυτήν. Όταν την πήρε, κατέλαβε πολλές πόλεις σε εκείνη την περιοχή, βαδίζοντας εναντίον τους και επιτιθέμενος σε καθεμιά με τη σειρά, καθώς προχωρούσε. Λέγεται ότι ο Τιμούρ καταλάμβανε τις πόλεις με τρεις τρόπους με τούς τροχούς του. Αυτοί ήσαν κυκλικές συσκευές που είχαν σκάλες μέσα τους για την ανάβαση στα τείχη. Ανέθεταν κάθε τροχίσκο σε διακόσιους άνδρες, που τον έφερναν πάνω στην τάφρο και έκαναν την επίθεση. Κάθε άνδρας έμπαινε στην τάφρο μέσω τού τροχού και περνούσε στην άλλη πλευρά της, προστατευμένος από πάνω από τον τροχό. Όταν έφταναν στην άλλη πλευρά, ανέβαιναν τις σκάλες και έτσι καταλάμβαναν την πόλη. Είχε επίσης πολλούς άνδρες στο στρατόπεδό του που έριχναν χώμα γύρω από την πόλη, ώστε να μπορέσουν να ανέβουν από το ανάχωμα στα τείχη. Φτάνοντας λοιπόν στην κορυφή πάνω από το χωμάτινο ανάχωμα, μπορούσαν να καταλάβουν τα τείχη. Τέλος είχε επίσης δέκα περίπου χιλιάδες σκαπανείς που έσκαβαν σήραγγες κάτω από τα τείχη και τις στήριζαν με ξύλινα δοκάρια. Ύστερα έβαζαν φωτιά στα δοκάρια και όταν καιγόταν το ξύλο, τα τείχη απλώς κατέρρεαν κι εκείνοι έμπαιναν στην πόλη από εκείνο το σημείο. Με αυτούς τούς τρεις τρόπους καταλάμβανε ο Τιμούρ τις πόλεις.

Όμως με τον ερχομό τής άνοιξης έφτασαν σε αυτόν νέα, ότι πρέσβεις τού βασιλιά των Ινδών είχαν φτάσει στη Χεσίη με μεγάλη στρατιωτική συνοδεία και έκαναν μεγάλη ζημιά στην πόλη.²¹⁹ Εισήλθαν ακόμη και στο θησαυροφυλάκιο τού βασιλιά και πήραν τον φόρο υποτέλειας, ενώ απείλησαν επίσης ότι ο βασιλιάς των Ινδών δεν θα τηρούσε πια τη συνθήκη. Όταν το έμαθε, ο Τιμούρ φοβόταν ότι όταν οι πρέσβεις έφταναν στον βασιλιά των Ινδών, εκείνος θα ερχόταν εναντίον του και θα κατακτούσε την επικράτειά του, όσο ο ίδιος θα ήταν απασχολημένος με πολέμους σε γειτονικές χώρες. Ταυτόχρονα συνειδητοποίησε ότι οι ανθρώπινες υποθέσεις δεν είναι ποτέ ασφαλείς και στενοχωρήθηκε πολύ για τον τρόπο με τον οποίο οι πρέσβεις τής Ινδίας τον είχαν προσβάλει με τόση αναίδεια. Προχωρούσε λοιπόν προς τη Χεσίη όσο πιο γρήγορα μπορούσε, παίρνοντας μαζί του τον Βαγιαζήτ και τον γιο του. Ο Τιμούρ δεν έδειχνε προσοχή στον τελευταίο και έτσι εκείνος δραπέτευσε στην πατρίδα του.²²⁰

Λένε ότι ο Βαγιαζήτ πέθανε αφού αρρώστησε από θλίψη. Έτσι πέθανε ο Βαγιαζήτ [Α’], ο γιος τού Μουράτ [Α’], ένας άνδρας ο οποίος, όπου κι αν πήγε, έδειξε μεγάλο θάρρος και αξιοσημείωτη τόλμη. Επέδειξε μεγάλο θάρρος στα επιτεύγματά του στην Ασία και την Ευρώπη και βασίλευσε για εικοσιπέντε χρόνια.²²¹ Αλλά ήταν ορμητικός, δεν άκουγε κανέναν άλλο και προχωρούσε με αυτοπεποίθηση εναντίον τού εχθρού. Πέθανε στην Ιωνία, όπου ο Τιμούρ περνούσε τον χειμώνα με τον στρατό.²²²

Το βασίλειο των Ινδών

Αυτός ο βασιλιάς των Ινδών είναι εκείνος που ονομάζεται «των εννέα βασιλέων». Είναι ο βασιλιάς Τσαγκατάι. Όταν έγινε βασιλιάς επί των εννέα βασιλέων, έστειλε μεγάλο στρατό εναντίον τού Τιμούρ για λογαριασμό των Μασσαγετών. Λέγεται ότι διέσχισε τον Αράξη κατά την προέλασή του, κατέκτησε το μεγαλύτερο μέρος τής γης εκεί και μετά επέστρεψε στην έδρα του. Βασιλεύει επί τής Κίνας²²³ και όλης τής Ινδίας. Η γη του εκτείνεται μέχρι το νησί Ταπροβάνη [Σρι Λάνκα] στον Ινδικό Ωκεανό, στον οποίο χύνονται οι μεγαλύτεροι ποταμοί τής Ινδίας: ο Γάγγης, ο Ινδός, ο Ακεσίνης, ο Υδάσπης, ο Υδραώτης και ο Ύφασις, που είναι οι μεγαλύτεροι στη χώρα. Η Ινδία παράγει πολλά αγαθά και πολύ πλούτο, και ο βασιλιάς κυβερνά ολόκληρη τη χώρα.²²⁴ Ξεκινώντας από την περιοχή πάνω από τον Γάγγη, καθώς και από την παράκτια Ινδία, και την Ταπροβάνη, επιτέθηκε στον βασιλιά τής Χατάια, τής χώρας μεταξύ Γάγγη και Ινδού, κατέκτησε εκείνη τη χώρα και ίδρυσε τη δική του βασιλική αυλή σε εκείνη την πόλη. Τότε ήταν που όλη η χώρα τής Ινδίας βρέθηκε υπό τον έλεγχο ενός βασιλιά.

Οι κάτοικοι τής χώρας Χατάια²²⁵ πιστεύουν στους θεούς Απόλλωνα, Άρτεμη και Ήρα. Δεν μιλούν όλοι την ίδια γλώσσα, αλλά χωρίζονται σε πολλές φυλές. Είναι οι πιο καλοδιοικούμενοι μεταξύ όλων των ανθρώπων, οργανωμένοι σε πόλεις και χωριά. Θυσιάζουν άλογα στον Απόλλωνα και βόδια στην Ήρα. Στην Άρτεμη θυσιάζουν κάθε χρόνο παιδιά που έχουν μόλις φτάσει στην εφηβεία. Η περιοχή αυτή παράγει σιτάρι που, όπως λέγεται, μεγαλώνει σε ύψος δεκαπέντε πήχεων, καθώς και κριθάρι με τον ίδιο τρόπο και κεχρί στο ίδιο ύψος. Διασχίζουν το ποτάμι με πλοία φτιαγμένα από καλάμια. Όπως λένε, η Ινδία παράγει καλάμια τέτοιου μεγέθους, ώστε να φτιάχνονται από αυτά πλοία χωρητικότητας σαράντα ελληνικών μεδίμνων.²²⁶

Το γεγονός ότι αυτή η φυλή δεν είναι πολύ γνωστή σε εμάς, σημαίνει ότι λέγονται γι’ αυτούς πολλές απίστευτες ιστορίες, τις οποίες δεν πρέπει να πιστεύουμε, τουλάχιστον από όσα γνωρίζω. Η χώρα βρίσκεται πολύ μακρυά και έτσι δεν είναι εύκολο να μάθουμε πώς είναι κατοικημένη στο εσωτερικό της και ποια είναι τα έθιμα και ο τρόπος ζωής της. Αυτή η φυλή έγινε πολύ ισχυρή στο παρελθόν και οι βασιλείς των Περσών και των Ασσυρίων, οι ηγεμόνες τής Ασίας, υπηρετούσαν τούς βασιλείς των Ινδών, από τότε που η Σεμίραμις και ο Κύρος, ο γιος τού Καμβύση, διέσχισαν τον Αράξη και βρέθηκαν μπλεγμένοι σε μεγάλο πόλεμο. Γιατί η Σεμίραμις, η βασίλισσα των Ασσυρίων, ξεκίνησε μεγάλη εκστρατεία εναντίον τού βασιλιά των Ινδών και όμως, όταν διέσχισε τον ποταμό, πέρασε πολύ άσχημα και πέθανε εκεί. Ύστερα λέγεται ότι ο Κύρος, ο γιος τού Καμβύση και βασιλιάς των Περσών, διέσχισε τον Αράξη και πολέμησε με τούς Μασσαγέτες. Όμως και αυτός τα πήγε πολύ άσχημα και σκοτώθηκε εκεί από μια γυναίκα, την Τόμυρι, βασίλισσα των Μασσαγετών.²²⁷

Θάνατος τού Τιμούρ. Οι επίγονοι

Έτσι, όταν ο Τιμούρ έμαθε από τον αγγελιοφόρο για την πρεσβεία που έστειλε ο βασιλιάς τής Χατάια, προχώρησε όσο πιο γρήγορα μπορούσε προς τη Χεσίη. Όπως αναφέρθηκε, ο Βαγιαζήτ πέθανε καθ’ οδόν, έχοντας καταβληθεί από την κατάθλιψη και τη λύπη. Ο γιος του Μούσα απελευθερώθηκε από τον βασιλιά Τιμούρ και επέστρεψε στην πατρίδα του.²²⁸ Όταν ο βασιλιάς Τιμούρ έφτασε στο παλάτι του, οργάνωσε τις υποθέσεις τού βασιλείου του με τον τρόπο που τού φαινόταν καλύτερος και διεξήγαγε πόλεμο εναντίον τού βασιλιά των Ινδών λόγω των διαφορών τους. Ύστερα από αυτό έκανε ειρήνη, με την προϋπόθεση ότι θα ήσαν φίλοι και σύμμαχοι μεταξύ τους.²²⁹ Οι γιοι που γεννήθηκαν από αυτόν ήσαν ο Σαχ Ρουχ, ο Μπαϊσουνγκούρ και ο Αμπντ-αλ-Λατίφ.²³⁰ Όρισε τον μεγαλύτερο γιο, τον Σαχ Ρουχ, να είναι βασιλιάς ύστερα από αυτόν,²³¹ ενώ ο ίδιος εντρυφούσε στα ερωτικά και πέθανε απασχολούμενος με αυτά.²³² Λέγεται μάλιστα ότι ο Τιμούρ βασανιζόταν από τη φύση του περισσότερο από κάθε άλλον άνθρωπο, σε βαθμό που διέταζε νεαρούς άνδρες να συνουσιάζονται με γυναίκες μπροστά του, ώστε να ερεθίζεται ο ίδιος αρκετά για να προχωρήσει στην πράξη. Αλλά όταν άφηνε τα ερωτικά στην άκρη, στρεφόταν αμέσως σε πόλεμο εναντίον των εχθρών του, με αποτέλεσμα να μην ξεκουράζεται ποτέ. Λέγεται ότι διέπραξε αδικήματα κατά τής φύσης του με τις ερωτικές του συνήθειες.

Όταν πέθανε ο Τιμούρ, ο Σαχ Ρουχ πήρε τον θρόνο. Ήταν γενικά λογικός άνθρωπος και ως επί το πλείστον συνήψε συνθήκες με τούς γείτονές του και διατηρούσε την ειρήνη. Όταν πέθανε λίγο αργότερα ο Σαχ Ρουχ, ο γιος τού Τιμούρ, τον θρόνο πήρε ο Μπαϊσουνγκούρ, ο μικρότερος γιος, και συγκρούστηκε με τούς αδελφούς του.²³³ Γιατί ο Ουλούγκ-Μπεγκ κατείχε τη χώρα των Καδουσίων και την Υρκανία και πολέμησε εναντίον τού αδελφού του Αμπντ-αλ-Λατίφ όταν συγκρούστηκε μαζί του.²³⁴ Αλλά ο Μπαϊσουνγκούρ βάδισε εναντίον του, τού αφαίρεσε τα εδάφη του, τον συνέλαβε ζωντανό και τον φυλάκισε. Ύστερα από αυτό, όταν πέθανε ο Μπαϊσουνγκούρ, τον θρόνο κατέλαβε ο Τζούκι.²³⁵ Ο Μπαμπούρ «από τους εννέα βασιλείς» έκανε γαμήλια συμμαχία μαζί του και έτσι πήρε τον θρόνο όταν τον κληρονόμησε.²³⁶ Ανέλαβε επίσης τις υποθέσεις τής Σαμαρκάνδης, έκανε συμμαχία με τούς Ινδούς και πολέμησε εναντίον τού Τζούκι, τού γιου τού Μπαϊσουνγκούρ. Ο Τζούκι έφερε τούς Σκύθες, βασίλευσε στη χώρα των Ασσυρίων και συγκρούστηκε σε πόλεμο με τον αδελφό του Μπαϊσουνγκούρ. Βάδισε εναντίον του, τον νίκησε στη μάχη και ανέλαβε τη Σαμαρκάνδη.²³⁷

Λίγο αργότερα, βασιζόμενος στον βασιλιά των εννέα ως σύμμαχό του και χρησιμοποιώντας την Ταμπρίζ, ευημερούσα πόλη των Ασσυρίων, ως βασιλική του πρωτεύουσα, ο Τζούκι διεξήγαγε πόλεμο εναντίον των Ακ Κογιουνλού και πολιόρκησε την πόλη Σέμαχα, το παλάτι τού Καρά Γιουλούκ.²³⁸ Η Ταμπρίζ είναι μεγάλη πόλη, ευημερούσα και μετά τη Σαμαρκάνδη είναι πρώτη μεταξύ όλων των πόλεων στην Ασία με το εισόδημα και τον άλλο πλούτο της. Στην περιοχή εκτρέφονται μεταξοσκώληκες και παράγεται το καλύτερο μετάξι, καλύτερo από εκείνο της Σέμαχα. Παράγεται επίσης πορφυρός μεταξοσκώληκας που ονομάζεται «κρεμεζί», που αναδεικνύει τα ενδύματα, μάλλινα και μεταξωτά, με αξιόλογη βαφή. Τα περισσότερα πράγματα σε αυτή τη χώρα παράγονται από Πέρσες που ονομάζονται Ατζέμ. Γιατί όσοι μιλούν τη γλώσσα των Ατζέμ είναι Πέρσες και μπορούν να μιλούν στην περσική γλώσσα.²³⁹ Κατοικούν στην Ταμπρίζ, την Καγινός και τη Νιγετίη, ευημερούσες πόλεις της γης των Μήδων και των Ασσυρίων. Η Σέμαχα βρίσκεται προς τη γη των Αρμενίων, και είναι ευημερούσα και πυκνοκατοικημένη πόλη.

Ο Τζάχαν Σαχ,²⁴⁰ γιος τού Καρά Γιουσούφ και εγγονός τού Τζούκι, γεννήθηκε από την κόρη τού Τζούκι, τη σύζυγο τού Καρά Γιουσούφ.²⁴¹ Κυβερνούσε τη Βαγδάτη κοντά στη Βαβυλώνα και κατέκτησε τη γη των Ασσυρίων, υποτάσσοντας την Ταμπρίζ και πολεμώντας εναντίον τού γιου του Μπαμπούρ. Προχώρησε στο Έρζιντζαν, το πολιόρκησε και το πήρε, υποτάσσοντας όλη τη γη των Αρμενίων που οριοθετείται από τον Ευφράτη.²⁴² Όταν ο γιος του Τζούκι ξεκίνησε από τη Σαμαρκάνδη, πολιόρκησε τη Βαβυλώνα και, όταν ο Τζάχαν Σαχ βάδισε εναντίον του, τον νίκησε σε μάχη.²⁴³ Πήρε τη Βαβυλώνα και προχώρησε στην Ταμπρίζ και εξακολουθεί να διεξάγει αυτόν τον πόλεμο. Στο μεταξύ ο Ουζούν Χασάν, ο οποίος ήταν απόγονος τού Ισκεντέρ που κάποτε κατείχε τo Έρζιντζαν και ανήκε στη φυλή τού Καρά Γιουλούκ, ανέλαβε την εξουσία επί των Αρμενίων και οι γιοι τού Καρά Γιουλούκ βάδισαν μαζί του.²⁴⁴ Γιατί όταν πολιορκήθηκαν στη Σέμαχα²⁴⁵ από τον βασιλιά Τζάχαν Σαχ, τον γιο τού Καρά Γιουσούφ, δεν ήξεραν τι να κάνουν και έτσι παρακάλεσαν τον Μπαμπούρ να εισβάλει στη Μηδία. Συμφώνησε και εισέβαλε, οπότε ο Τζάχαν Σαχ σηκώθηκε και προχώρησε εναντίον του, εν μέρει συγκρουόμενος μαζί του άμεσα και εν μέρει λεηλατώντας τα εδάφη του.²⁴⁶ Στο μεταξύ οι άλλοι ηγεμόνες [τής Μικράς Ασίας], ο Μεντεσέ, ο Αϊντίν και ο Σαρουχάν, μετά τη σύλληψη τού Βαγιαζήτ ανακατέλαβαν τα εδάφη τους με εντολή τού Τιμούρ, οπότε καθένας από αυτούς αποκαταστάθηκε στη δική του χώρα.²⁴⁷ Όταν ο Χασάν είδε ότι τού επιτίθετο σημαντική δύναμη, υπέταξε τη γη των Αρμενίων και των Τζάνων και συμφιλιώθηκε με τούς βασιλείς τής Κολχίδας μέσω γαμήλιας συμμαχίας.²⁴⁸