Μόλις φτάσαμε στο λιμάνι τής Ρόδου, στείλαμε άνθρωπο στην πόλη, για να μάθει αν ο μεγάλος μάγιστρος βρισκόταν εκεί. Ήρθε η απάντηση ότι ο μάγιστρος, με ορισμένες γαλέρες και μεγάλο μέρος των στρατιωτών του, μαζί με ορισμένες καραβέλες και γαλέρες τής Γένουας υπό την ηγεσία τού διοικητή Μπουσικώ, είχαν αναχωρήσει όλοι μαζί από τη Ρόδο¹ για εκστρατεία εναντίον τής Αλεξανδρέττας.² Συνεπώς την επόμενη μέρα, το Σάββατο, αποβιβαζόμενοι προχωρήσαμε ανεβαίνοντας προς το μεγάλο παλάτι στη Ρόδο, για να δούμε τον αναπληρωτή τον οποίο ο Μεγάλος Μάγιστρος είχε αφήσει στη θέση του και να συζητήσουμε μαζί του. Γνωρίζοντας την άφιξή μας, ο αναπληρωτής, μαζί με τούς αδελφούς που βρίσκονταν τότε εκεί, ήρθαν να μάς συναντήσουν, λέγοντας ότι αν και ο κύριός τους ο μεγάλος μάγιστρος απουσίαζε, ωστόσο, για να δείξουν τιμή στην υψηλότητά του τον βασιλιά τής Καστίλλης, θα έκαναν ό,τι μπορούσαν για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες μας. Εξηγήσαμε ότι είχαμε αποβιβαστεί αναζητώντας νέα για το πού θα μπορούσε να βρίσκεται τότε ο Τιμούρ μπέης και για να πάρουμε συμβουλές για το τι έπρεπε να κάνουμε. Ο αναπληρωτής έδινε τώρα εντολές να εγκατασταθούμε στο κατάλυμα ενός ιππότη τού Τάγματος, που βρισκόταν κοντά στην εκκλησία που ήταν αφιερωμένη στην ευλογημένη Αγία Αικατερίνη.

Φτάσαμε λοιπόν την Κυριακή, που ήταν 5 Αυγούστου, παραμένοντας εκεί μέχρι την Πέμπτη 30 Αυγούστου. Όμως όλη αυτή την περίοδο δεν μπορούσαμε να έχουμε σίγουρα νέα. Λεπτομέρειες για εκείνα που συνέβαιναν μάς είχαν πει κάποιοι που είχαν επιστρέψει από τον στόλο, που τώρα βρισκόταν στα ανοιχτά των ακτών τής Συρίας, ενώ είχαν φέρει μια περιγραφή και κάποιοι προσκυνητές από την Ιερουσαλήμ. Σύμφωνα με όλους αυτούς, ο Τιμούρ, έλεγαν, είχε κατά νου να επιστρέψει εναντίον τής Συρίας και να υποτάξει τον σουλτάνο τού Καΐρου,³ στον οποίο είχε στείλει τούς απεσταλμένους του. Αυτοί οι απεσταλμένοι, όπως αναφερόταν, είχαν ήδη φτάσει και ενημερώσει τον σουλτάνο τού Καΐρου, ότι έπρεπε τώρα να κόβει στο νομισματοκοπείο του νομίσματα με το οικόσημο και την επιγραφή τού Τιμούρ και να τού καταβάλει ετήσιο φόρο υποτέλειας. Σε περίπτωση που ο σουλτάνος δεν ήταν πρόθυμος να το κάνει αυτό, τότε, όταν περνούσε η καλοκαιρινή ξηρασία και δεν υπήρχε πια έλλειψη βροχής,⁴ ο Τιμούρ ‒που δεν τον ενδιέφερε καθόλου εκείνος ο σουλτάνος‒ θα επέστρεφε στη Συρία.⁵ Αυτό λεγόταν ότι ήταν το μήνυμα που είχε έρθει από τον Τιμούρ στον κυβερνήτη τής Ιερουσαλήμ για διακήρυξη προς τον λαό τής Αιγύπτου. Όλες όμως οι αφηγήσεις δεν ήσαν παρά διαδόσεις και γι’ αυτό δεν μπορούσαμε να τις πιστέψουμε με βεβαιότητα.

Ο Τιμούρ απειλεί τη Συρία και την Αίγυπτο

Ενώ βρισκόμασταν στη Ρόδο περιμένοντας για πληροφορίες, επέστρεψαν από τον στόλο τέσσερις μεγάλες γενουάτικες καραβέλες και δύο άλλα πλοία, φέρνοντας νέα. Ανέφεραν ότι ο στόλος, με τούς ιππότες πάνω του, είχε κατευθυνθεί προς ένα κάστρο στην ακτή τής Συρίας που ονομάζεται Καντελόρ,⁶ το οποίο πολιορκούσαν επί δώδεκα μέρες. Όμως ο διοικητής αυτού τού φρουρίου είχε κάνει εξόρμηση και είχε επιτεθεί εναντίον των πολιορκητών, με αποτέλεσμα να συλληφθούν δεκαπέντε από τα πολεμικά τους άλογα και να σκοτωθεί αριθμός Γάλλων και Γενουατών ιπποτών. Ύστερα από αυτή την αποτυχία ο στόλος είχε αποπλεύσει και φτάνοντας στην Τρίπολη⁷ τής Συρίας ετοιμαζόταν για επίθεση. Οι άνθρωποι αυτής τής πόλης, για να υπερασπιστούν τούς εαυτούς τους, είχαν φράξει μια κοντινή νεροσυρμή. Μόλις είδαν τούς άνδρες μας ν΄ αποβιβάζονται από τα πλοία τους, άνοιξαν το φράγμα, προκαλώντας ξαφνική καταστροφή στους ανθρώπους μας, που έσπευσαν πάλι με βιασύνη στα πλοία τους. Στη συνέχεια οι κυβερνήτες τού στόλου συγκάλεσαν πολεμικό συμβούλιο για να εξετάσουν τι έπρεπε να γίνει και αποφασίστηκε το εξής. Καθώς οι καραβέλες και τα άλλα ιστιοφόρα πλοία τού στόλου ήσαν ταχύτερα από τις γαλέρες, αυτές, οι πρώτες, έπρεπε ν΄ αποπλεύσουν για να φτάσουν στην Αλεξανδρέττα, όπου θα παρέμεναν εννέα μέρες. Οι άλλες, δηλαδή οι γαλέρες, έπρεπε να προχωρήσουν προς νότο υπό τη διοίκηση των Ιπποτών και να επιτεθούν στη Βηρυτό,⁸ πόλη στην ακτή τής Συρίας, που είναι το λιμάνι τής Δαμασκού, από την οποία απέχει χερσαίο ταξίδι διάρκειας δύο ημερών.

Οι καραβέλες λοιπόν είχαν πλεύσει προς την Αλεξανδρέττα, ενώ οι γαλέρες με τούς διοικητές τού στόλου είχαν κατέβει προς τη Βηρυτό, πόλη την οποία είχαν καταλάβει με επίθεση και πυρπολήσει. Οι καραβέλες, φτάνοντας στην Αλεξανδρέττα, περίμεναν εκεί εννέα μέρες, όπως είχε συμφωνηθεί, αλλά κατά τη διάρκεια αυτής τής περιόδου οι καπετάνιοι τους δεν είχαν λάβει νέα από τις γαλέρες. Στο μεταξύ έχαναν καθημερινά αριθμό αλόγων που είχαν ανεβάσει στις καραβέλες, επειδή αυτά τα ζώα πέθαιναν καθώς δεν υπήρχε νερό να πιούν. Επίσης και οι άνθρωποι δυσκολεύονταν ολοένα και περισσότερο λόγω τής έλλειψης τροφίμων. Έτσι τώρα αναφερόταν, ότι όλα αυτά τα πλοία επέστρεφαν αμέσως στη Ρόδο. Συνέβη λοιπόν, πριν εμείς αναχωρήσουμε ξανά από τη Ρόδο, να έχουν επιστρέψει όλες οι καραβέλες. Όμως, στη διάρκεια όλης αυτής τής παραμονής μας, δεν μπορέσαμε ν΄ αποκτήσουμε ακριβείς πληροφορίες όσον αφορά τις κινήσεις τού άρχοντα Τιμούρ και για το πού βρισκόταν τώρα στρατοπεδευμένος. Καταλήξαμε λοιπόν στο συμπέρασμα, ότι έπρεπε να ταξιδέψουμε στο Καραμπάχ,⁹ απομακρυσμένη επαρχία τής Περσίας, όπου, όπως ήταν γνωστό, ο Τιμούρ συνήθιζε να ξεχειμωνιάζει και όπου, αν δεν τον βρίσκαμε, θα μαθαίναμε αναμφίβολα κάποιες ακριβείς πληροφορίες.

Η Ρόδος δεν είναι πολύ μεγάλη πόλη. Βρίσκεται σε πεδιάδα κοντά στη θάλασσα, καταλαμβάνοντας χερσόνησο. Υπάρχει εδώ μεγάλο κάστρο που στέκεται μόνο του χωριστά, ενώ η πόλη, περιτειχισμένη γύρω-γύρω, μοιάζει με φρούριο, έχοντας ένα προάστιο μέσα κι ένα έξω από τα τείχη. Η ίδια η πόλη έχει πύργους σε όλο το μήκος των τειχών της, μέσα από τα οποία βρίσκεται το παλάτι τού μεγάλου μάγιστρου και τα καταλύματα των Ιπποτών. Υπάρχει επίσης εδώ μοναστήρι, πολύ όμορφη εκκλησία και μεγάλο νοσοκομείο¹⁰ όπου φροντίζουν τούς αρρώστους. Οι Ιππότες δεν επιτρέπεται κατά κανόνα να εγκαταλείπουν το φρούριο και δεν μπορούν να πάνε πουθενά έξω, εκτός αν αυτό γίνεται με ειδική άδεια τού μεγάλου μάγιστρου. Το λιμάνι τής Ρόδου είναι πολύ μεγάλο και καλά προστατευμένο, περικλειόμενο μέσα στα τείχη τής πόλης. Έχει δύο κυματοθραύστες, μώλους τεράστιας δομής, που υψώνονται καθένας πάνω στο δικό του θεμέλιο. Εκτείνονται στη θάλασσα και μεταξύ των δύο είναι το λιμάνι, όπου τα πλοία μπορούν να δένουν με ασφάλεια. Σε έναν από τούς κυματοθραύστες έχουν χτίσει δεκατέσσερις ανεμόμυλους. Έξω από το φρούριο τής πόλης υπάρχουν πολλοί ωραίοι οπωρώνες με εξοχικές κατοικίες. Εδώ γύρω έχουν φυτευτεί κιτριές, λεμονιές και πολλά άλλα δέντρα που βγάζουν φρούτα. Ο πληθυσμός τού νησιού τής Ρόδου και τής πόλης είναι ελληνικής καταγωγής και ως επί το πλείστον ανήκουν στην ελληνική εκκλησία. Η Ρόδος είναι μεγάλο λιμάνι για τα εμπορικά πλοία. Έρχονται εδώ από όλα τα μέρη. Πλοία που ταξιδεύουν για την Αλεξάνδρεια ή με εμπορεύματα που προορίζονται για την Ιερουσαλήμ και άλλα μέρη στη Συρία, θα πιάσουν σε αυτό το λιμάνι ή τουλάχιστον θα περάσουν στα ανοιχτά του. Η τουρκική ηπειρωτική χώρα τής Μικράς Ασίας βρίσκεται τόσο κοντά στη Ρόδο, που την διακρίνει κανείς εύκολα από εκεί. Σε όλο το νησί υπάρχουν πολλές άλλες κωμοπόλεις και κάστρα εκτός από την πρωτεύουσα, η οποία φέρει το όνομα τής Ρόδου, όπως είπαμε.

Ταξίδι στη Χίο

Την Παρασκευή 31 Αυγούστου μισθώσαμε πλοίο για να μάς μεταφέρει στο νησί τής Χίου. Το πλοίο, που βρισκόταν στην κατοχή Γενουάτη ονομαζόμενου Λεονάρντο Τζεντίλ, άνοιξε πανιά και φύγαμε από τη Ρόδο, αλλά οι άνεμοι αποδείχθηκαν αντίθετοι. Το ταξίδι από τη Ρόδο προς τη Χίο αποτελεί μάλιστα επικίνδυνο πέρασμα, γιατί από τη μια πλευρά, στα δεξιά, πρέπει ν΄ αποφευχθεί η τουρκική ενδοχώρα, κοντά στην οποία βρίσκεται η πορεία μας, ενώ από την άλλη, στα αριστερά, υπάρχουν κίνδυνοι ναυαγίου από τα πολυάριθμα νησιά, ορισμένα πολύ καλά κατοικημένα, άλλα ακατοίκητα. Τη νύχτα λοιπόν ο κίνδυνος είναι μεγάλος όταν ταξιδεύει κανείς, ενώ με άσχημο καιρό ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος. Εκείνη την Παρασκευή, φεύγοντας από τη Ρόδο, αλλά και Σάββατο, Κυριακή, Δευτέρα και Τρίτη, όλες αυτές τις ημέρες είχαμε αντίθετους ανέμους. Έτσι η πορεία μας ήταν με συνεχείς αλλαγές κατεύθυνσης. Μάλιστα περισσότερες από μία φορά αποτύχαμε να κυκλώσουμε ένα ακρωτήριο εδώ, που βρισκόταν στην ακτή τής ηπειρωτικής Τουρκίας. Την Τετάρτη, που ήταν 5 Σεπτεμβρίου, βρισκόμασταν στα ανοιχτά τού νησιού Κως¹¹ και καθώς δεν μπορούσαμε να προχωρήσουμε λόγω των αντιθέτων ανέμων, το πλοίο αγκυροβόλησε στο λιμάνι τής πρωτεύουσας αυτού τού νησιού. Εδώ παραμείναμε ολόκληρη εκείνη την ημέρα, προμηθευόμενοι νερό και κρέας. Η Κως βρίσκεται υπό την κυριαρχία τής Ρόδου. Η κύρια πόλη της, που είναι πολύ πυκνοκατοικημένη, βρίσκεται σε πεδιάδα που δεν απέχει πολύ από τη θάλασσα. Διαθέτει μικρό κάστρο, ενώ ανάμεσα στο κάστρο και την πόλη υπάρχει μεγάλη λιμνοθάλασσα θαλασσινού νερού. Στο κάστρο μπαίνει κανείς περνώντας με γέφυρα πάνω από τάφρο γεμάτη με θαλασσινό νερό. Σε ολόκληρη την πόλη υπάρχουν οπωρώνες, αμπελώνες και εξοχικές κατοικίες. Αυτό το νησί φρουρείται πάντοτε από εκατό ιππότες τού Τάγματος τού Αγίου Ιωάννη, κάτω από υποδιοικητή, που υπερασπίζονται σθεναρά το κάστρο και την πόλη.

Αποπλεύσαμε από την Κω την Πέμπτη 6 Σεπτεμβρίου, αλλά προχωρήσαμε λίγο εκείνη την ημέρα λόγω αντίθετου ανέμου. Την Παρασκευή επίσης προχωρήσαμε λίγο, για τον ίδιο λόγο. Μάλιστα ήταν αδύνατο ν΄ ακολουθούμε μεγάλου μήκους ευθύγραμμη πορεία, λόγω των πολυάριθμων νησιών που υπήρχαν και στις δύο πλευρές, αλλά και λόγω τής ηπειρωτικής Τουρκίας που ήταν απέναντι και κοντά μας. Όλη εκείνη τη μέρα το πλοίο άλλαζε κατεύθυνση ξανά και ξανά σημειώνοντας μικρή πρόοδο, ενώ το μεσημέρι, όταν πλησιάζαμε σε νησί γνωστό ως Ίζλα ντε λας Μπέστιας,¹² ο αντίθετος άνεμος ξέσπασε σε μανία που οδηγούσε το πλοίο μας προς την ακτή. Φοβούμασταν λοιπόν ότι θα καταστραφεί. Με δυσκολία καταφέραμε να ρίξουμε άγκυρα και παραμείναμε έτσι σταματημένοι όλη εκείνη την ημέρα καθώς και την επόμενη. Αυτό το νησί είναι εντελώς ακατοίκητο και επίπεδο, χωρίς λόφους. Ύστερα αποπλεύσαμε το μεσημέρι τής επόμενης Κυριακής, ενώ όλο εκείνο το απόγευμα περνούσαμε δίπλα από πολλά ακατοίκητα νησιά. Στη συνέχεια η πορεία μας περνούσε κοντά σε μεγάλο νησί που ήταν καλά κατοικημένο, ονομαζόταν Κάλυμνος¹³ και ανήκε στην ηγεμονία τής Ρόδου. Το πρωί τής Δευτέρας, το χάραμα, έχοντας μείνει όλη τη νύχτα ακίνητοι, βρισκόμασταν εκεί όπου είχαμε βρεθεί το δειλινό, αλλά το μεσημέρι ήμασταν κοντά σε πόλη στην ακτή τής Τουρκίας που ονομάζεται Νέα Παλάτια.¹⁴ Μάς είπαν ότι κοντά στην πόλη αυτή είχε στρατοπεδεύσει ο Τιμούρ,¹⁵ όταν κατανίκησε τον Τούρκο [σουλτάνο Βαγιαζήτ] και κυρίευσε όλα τα εδάφη του.

Το πρωί τής επόμενης Τρίτης βρισκόμασταν στα ανοιχτά κατοικημένου νησιού που ανήκε στη Ρόδο και ονομαζόταν Λέρος.¹⁶ Βλέποντας ότι φυσούσε αντίθετος άνεμος, για να μη χάσουμε ξανά την απόσταση που είχαμε διανύσει, οδηγούμενοι πίσω από τον άνεμο, αγκυροβολήσαμε στο λιμάνι αυτού τού νησιού, από το οποίο αργότερα πήραμε νερό. Σε αυτό το νησί τής Λέρου υπάρχει πόλη με πολύ ισχυρό και μεγαλοπρεπές κάστρο, χτισμένο ψηλά, περιβαλλόμενο από τα σπίτια τής πόλης, τα οποία όμως βρίσκονται σε κακή κατάσταση. Τη διοίκηση τού τόπου έχει Ιππότης από τη Ρόδο, ενώ οι κάτοικοι είναι Έλληνες. Tελευταία oι Τούρκοι, με επιδρομές από τα Νέα Παλάτια, έχουν προκαλέσει μεγάλες καταστροφές στο νησί. Πέρυσι αποβιβάστηκε το πλήρωμα τουρκικής γαλιότας και άρπαξε τα κοπάδια των κατοίκων. Απήγαγαν επίσης άνδρες που δούλευαν στα χωράφια, παίρνοντάς τους αιχμάλωτους στα Παλάτια. Αναχωρήσαμε από αυτό το νησί την Πέμπτη και το πρωί τής Παρασκευής βρισκόμασταν στα ανοιχτά ακατοίκητου νησιού που ονομάζεται Μάντρεα,¹⁷ όπου υπάρχουν λιβάδια για πρόβατα και πηγές πόσιμου νερού. Την ίδια μέρα περάσαμε στα ανοιχτά άλλου νησιού που ονομαζόταν Ελ Φόρνο,¹⁸ και συνεχίζοντας φτάσαμε στο νησί τής Πάτμου,¹⁹ το οποίο κατοικείται από Έλληνες. Την επόμενη μέρα βρεθήκαμε στα ανοιχτά πολύ μεγάλου νησιού που ονομάζεται Σάμος²⁰ και κατοικείται από Τούρκους. Μπροστά μας είχαμε το νησί τής Ικαρίας,²¹ που είναι πολύ πυκνοκατοικημένο και το οποίο κατέχει κυρία που έχει και γαλέρα για δική της χρήση. Είδαμε πάνω στο νησί πολλές καλά καλλιεργούμενες εκτάσεις. Την ίδια μέρα είδαμε και περάσαμε από πολλά άλλα νησιά, μεγάλα και μικρά.

Το επόμενο Σάββατο, που ήταν 15 Σεπτεμβρίου, καθώς και την επόμενη Κυριακή, βρισκόμασταν ακίνητοι λόγω νηνεμίας ανάμεσα στα νησιά και δεν μπορούσαμε να προχωρήσουμε. Όμως το βράδυ ξεφύτρωσε για λίγο ένα αεράκι κι έτσι το πρωί τής Δευτέρας βρεθήκαμε στα ανοιχτά ακρωτηρίου τής ηπειρωτικής Τουρκίας που ονομάζεται Ακρωτήριο Ξάντο,²² και από εκείνο το σημείο φαινόταν το νησί τής Χίου.²³ Έτσι την Τρίτη το πρωί, την ώρα τής λειτουργίας, μπήκαμε στο λιμάνι τής Χίου και την ίδια μέρα εμείς οι πρεσβευτές αποβιβαστήκαμε, ζητώντας να ξεφορτωθούν στην ακτή όλες οι αποσκευές μας στο πλοίο. Η πόλη τής Χίου είναι μικρός τόπος ενώ και το ίδιο το νησί δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλο και ανήκει στους Γενουάτες. Η πόλη τής Χίου είναι χτισμένη σε πεδιάδα δίπλα στη θάλασσα και διαθέτει δύο προάστια, ένα στη μία πλευρά και το άλλο απέναντι, ενώ γύρω υπάρχουν πολλά εδάφη με οπωροφόρα και αμπελώνες. Η ηπειρωτική Τουρκία βρίσκεται ακριβώς απέναντι από τη Χίο και φαίνεται καθαρά. Σε αυτό το νησί μπορεί να δει κανείς πολλές κωμοπόλεις και κάστρα, ενώ για το μέγεθος τής Χίου μπορούμε να πούμε ότι έχει περίμετρο εκατόν είκοσι μιλίων. Εδώ παράγεται η μαστίχα²⁴ από κάποια δέντρα που είναι γνωστά ως μαστιχόδεντρα.²⁵ Η πόλη τής Χίου έχει γύρω της ωραίο τείχος, ενισχυμένο από πολλούς πύργους. Βρίσκεται όμως στην πεδιάδα, όχι πάνω σε ψηλό λόφο.

Eνώ εμείς οι πρεσβευτές καθυστερούσαμε στη Χίο, ήρθαν νέα ότι ο μεγαλύτερος γιος τού εκλιπόντος σουλτάνου των Τούρκων,²⁶ τον οποίον είχε νικήσει ο Τιμούρ, είχε πρόσφατα πεθάνει. Ήταν εκείνος που είχε κληρονομήσει το σουλτανάτο. Τα μικρότερα αδέλφια του ξεκινούσαν τώρα εμφύλιο πόλεμο ο ένας εναντίον τού άλλου, για να κριθεί ποιος θα γινόταν κυρίαρχος τής χώρας αυτής, δηλαδή τής Τουρκίας. Θέλαμε ν΄ αναχωρήσουμε αμέσως από τη Χίο, αλλά δεν βρίσκαμε πλοίο έτοιμο ν΄ αποπλεύσει και συνεπώς έπρεπε να παραμείνουμε σε αναμονή εκείνη την Τρίτη τής άφιξής μας, καθώς και την Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή, μέχρι την επόμενη Κυριακή, που ήταν πια 30 Σεπτεμβρίου, όταν βρέθηκε επιτέλους ένα μικρό ισπανικό πλοίο έτοιμο ν΄ αποπλεύσει, πλοίαρχος τού οποίου ήταν ο Γενουάτης κύριος Μποκίρα ντε Μάρτα. Τα μεσάνυχτα λοιπόν τής προαναφερθείσας Κυριακής αποπλεύσαμε και βγήκαμε από το λιμάνι τής Χίου με ευνοϊκό άνεμο. Όταν ξημέρωσε, βρισκόμασταν κοντά σε κατοικημένο νησί στα δεξιά, το οποίο είναι κοντά στην ηπειρωτική Τουρκία και ονομάζεται Μυτιλήνη,²⁷ ενώ υπήρχαν δύο άλλα κατοικημένα νησιά που φαίνονταν στα αριστερά, γνωστά ως Ψαρά²⁸ και Αντίψαρα.²⁹ Το βράδυ είχαμε φτάσει στα ανοιχτά ακρωτηρίου τής τουρκικής ενδοχώρας που ονομάζεται ακρωτήριο Σάντα Μαρία.³⁰

Μυτιλήνη: O νεαρός αυτοκράτορας Ιωάννης και ο πεθερός του Γκατελούζο

Το σούρουπο ο άνεμος δυνάμωσε και τα πανιά σχίστηκαν και έπεσαν στη θάλασσα. Τα Στενά τής Ρωμανίας³¹ βρίσκονταν κοντά, αλλά ο άνεμος δυνάμωνε και η νύχτα ήταν πολύ σκοτεινή. Φοβόμασταν λοιπόν ότι θα χάναμε το στόμιο των στενών, οπότε ο καπετάνιος αποφάσισε να δέσει και να περιμένει να ξημερώσει. Όμως λίγο πριν από τα μεσάνυχτα μάς χτύπησε ξαφνικά μια θύελλα, λόγω τής οποίας, έχοντας σπρωχτεί προς τα πίσω, βρεθήκαμε την αυγή στα ανοιχτά τού νησιού Μέρντι,³² λίγο έξω από την ηπειρωτική Τουρκία. Τότε αποφασίστηκε να κατευθυνθούμε στο λιμάνι τής Μυτιλήνης,³³ για να μπορέσουμε ν΄ αντικαταστήσουμε τα πανιά τού πλοίου. Ανέβηκε στο πλοίο πιλότος που ήρθε από την ακτή, γιατί κανένας από το πλήρωμα δεν γνώριζε αυτά τα νερά. Λίγο πριν στρίψουμε για να κατευθυνθούμε στο λιμάνι τής Μυτιλήνης, είδαμε κάστρο σε εκείνο το νησί που ονομάζεται Μόλυβος³⁴ και έπειτα, πέρα από αυτό, εμφανίστηκε ένα άλλο κάστρο που ονομάζεται Κόρακας.³⁵ Ήταν μεσημέρι όταν το πλοίο αγκυροβόλησε τελικά στο λιμάνι [τού Κάστρου,] τής πρωτεύουσας τής Μυτιλήνης. Παραμείναμε εκεί την ημέρα τής άφιξής μας, που ήταν Τρίτη, καθώς και την Τετάρτη, Πέμπτη και Παρασκευή, μέχρι να ξαναφτιαχτούν τα πανιά τού πλοίου και να συμφωνήσουμε με πιλότο.

Η πόλη τής Μυτιλήνης είναι καλά κατοικημένη. Τα σπίτια στεφανώνουν την κορυφή τού λόφου μιας χερσονήσου που εισέρχεται στη θάλασσα, από τις δύο πλευρές τής οποίας υπάρχει λιμάνι. Ισχυρό τείχος με πολλούς πύργους περιβάλλει την πόλη, ενώ πέρα από αυτό βρίσκεται εκτεταμένο προάστιο. Αυτό το νησί τής Μυτιλήνης έχει περίμετρο 300 μίλια και εκτός από την πρωτεύουσα υπάρχουν πολλές άλλες κωμοπόλεις και κάστρα, με τούς οπωρώνες και τούς αμπελώνες τους. Είδαμε πολλά υπέροχα κτίρια κοντά στην πρωτεύουσα, καθώς και κάποιες εκκλησίες, ενώ μάς φάνηκε ότι σε παλαιότερες εποχές το νησί αυτό είχε πολύ μεγαλύτερο πληθυσμό από εκείνον που είχε τώρα. Σε πεδιάδα κοντά στην πόλη, με πολλές πηγές νερού ανάμεσα σε οπωρώνες, υπάρχουν πολλά ερείπια από παλιά παλάτια. Στη μέση ενός παλατιού, που στεκόταν ακόμη όρθιο, υπήρχαν σαράντα περίπου κίονες από λευκό μάρμαρο, σαν να ήσαν στημένοι γύρω από αίθουσα, ενώ λένε ότι αυτοί οι κίονες κάποτε στόλιζαν αίθουσα συμβουλίου, όπου συνήθιζαν οι πολίτες να συναντιώνται. Ο πληθυσμός τής Μυτιλήνης είναι ελληνικός και στο παρελθόν ήσαν υπήκοοι τού αυτοκράτορα στην Κωνσταντινούπολη, αλλά τώρα βρίσκονται κάτω από τη διοίκηση Γενουάτη άρχοντα, τού οποίου το όνομα είναι κύριος Χουάν ντε Καταλούς.³⁶ Ο πατέρας του³⁷ είχε παντρευτεί μια κόρη τού πρώην αυτοκράτορα,³⁸ γιος τής οποίας είναι ο σημερινός άρχοντας τού νησιού.

Αφηγούνται γι‘ αυτόν³⁹ μια θαυμάσια ιστορία. Λένε ότι μια νύχτα πριν από είκοσι περίπου χρόνια⁴⁰ το νησί υπέφερε από τρομερό σεισμό. Αυτός ο νεαρός πρίγκιπας,⁴¹ καθώς και ο πατέρας του,⁴² η μητέρα του⁴³ και οι δύο αδελφοί του,⁴⁴ κοιμούνταν όλοι στα δωμάτια τού κάστρου, το οποίο εκείνη τη νύχτα κατέρρευσε σε ερείπια. Όλοι σκοτώθηκαν από την κατάρρευση, εκτός από το παιδί, τον Χουάν,⁴⁵ που διασώθηκε προστατευόμενο από το λίκνο του.⁴⁶ Βρέθηκε το επόμενο πρωί σώο και αβλαβές, έχοντας πέσει μαζί με το λίκνο από τα υψώματα στα οποία στεκόταν το κάστρο, σε έναν αμπελώνα πολύ πιο κάτω. Ήταν πραγματικά θαυμάσια θεία πρόνοια.

Την ημέρα που είχαμε φτάσει στην ακτή στη Μυτιλήνη, μάς είπαν νέα σχετικά με τον νεαρό αυτοκράτορα τής Κωνσταντινούπολης,⁴⁷ ο οποίος είχε πρόσφατα στερηθεί τα δικαιώματά του στη διαδοχή,⁴⁸ όπως θα εξηγηθεί πληρέστερα αργότερα.⁴⁹ Αυτός ο νεαρός αυτοκράτορας Ιωάννης είχε παντρευτεί μια κόρη τού άρχοντα τής Μυτιλήνης,⁵⁰ και είχε ζήσει με τον πεθερό του τον τελευταίο καιρό σε αυτό το νησί. Μάθαμε επίσης ότι λίγο πριν από την άφιξή μας εδώ, ο νεαρός αυτοκράτορας Ιωάννης και ο πεθερός του⁵¹ είχαν αποπλεύσει με τις δύο γαλέρες τους, συνοδευόμενες από πέντε γαλιότες, με σκοπό την απόκτηση τής Θεσσαλονίκης, πόλης που ανήκει στον αυτοκράτορα τής Κωνσταντινούπολης.⁵² Η αιτία που τούς ώθησε ν΄ αναλάβουν αυτή την προσπάθεια ήταν η εξής. Αυτός ο νεαρός αυτοκράτορας ζούσε με τον Τούρκο Μουράτ.⁵³ Ενώ βρισκόταν στην τουρκική πόλη Σηλυμβρία,⁵⁴ ήρθε σε αυτόν τον τόπο⁵⁵ ο στρατάρχης Μπουσικώ,⁵⁶ ο [αργότερα] κυβερνήτης τής Γένουας, επικεφαλής δέκα γαλερών, τον πήρε μαζί του με τη βία στην Κωνσταντινούπολη και επέφερε συμφιλίωση μεταξύ τού νεαρού αυτοκράτορα και τού θείου του, τού αυτοκράτορα Μανουήλ. Ο όρος τής ειρήνης που συμφωνήθηκε τότε ήταν ότι ο Μανουήλ θα έδινε στον ανιψιό του τη Θεσσαλονίκη, πόλη στην οποία εκείνος θα βασίλευε. Όσο για την αιτία τής διαμάχης μεταξύ θείου και ανιψιού, οι λεπτομέρειές της θα εξηγηθούν στη σωστή τους θέση σε λίγο.

Ο στρατάρχης Μπουσικώ, έχοντας έτσι κάνει ειρήνη μεταξύ θείου και ανιψιού, παίρνοντας μαζί του τον αυτοκράτορα Μανουήλ, προχώρησε να επιστρέψει στη Γαλλία, όπου [ο αυτοκράτορας Μανουήλ] έκανε έκκληση για βοήθεια από τον Γάλλο βασιλιά.⁵⁷ Όπως είχε συμφωνηθεί, ο νεαρός αυτοκράτορας Ιωάννης είχε εγκατασταθεί ως κυβερνήτης στην Κωνσταντινούπολη στη θέση τού θείου του, μέχρι να επιστρέψει εκείνος από τη Γαλλία με στρατιωτική βοήθεια.

Αλλά ενώ ο Μανουήλ βρισκόταν έτσι μακριά στη Γαλλία, ο νεαρός αυτοκράτορας είχε επιδιώξει και καταλήξει σε συνεννόηση με τον σουλτάνο Βαγιαζήτ, ο οποίος ετοιμαζόταν τότε να δώσει τη μεγάλη του μάχη με τον Τιμούρ.⁵⁸ Η συμφωνία στην οποία είχαν καταλήξει προέβλεπε ότι αν ο Τούρκος σουλτάνος ήταν νικητής [στην Άγκυρα], τότε ο Ιωάννης θα παρέδιδε σε αυτόν την πόλη τής Κωνσταντινούπολης και θα γινόταν υποτελής του. Όταν λοιπόν αργότερα ο αυτοκράτορας Μανουήλ επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη⁵⁹ και έμαθε τις λεπτομέρειες αυτής τής προδοσίας που είχε σχεδιάσει ο ανιψιός του, οργίστηκε πολύ μαζί του και διέταξε να μην ξαναβρεθεί ποτέ μπροστά του. Έτσι, διωγμένος από την Κωνσταντινούπολη, πήγε στη συνέχεια να ζήσει στην εξορία στο νησί τής Λήμνου.⁶⁰ Επίσης ο αυτοκράτορας Μανουήλ στέρησε από τον Ιωάννη, τον νεαρό αυτοκράτορα, την κυριαρχία του επί τής Θεσσαλονίκης, την οποία, όπως προαναφέρθηκε, είχε υποσχεθεί και παραχωρήσει σε αυτόν. Η αφαίρεσή της λοιπόν ήταν ο λόγος για τον οποίο αυτός [ο Ιωάννης] και ο πεθερός του [ο Γκατελούζο] είχαν βάλει πρόσφατα πανιά, με την ελπίδα να επανακτήσουν την πόλη με τη δύναμη των όπλων.

Πολύ πριν από την αναχώρησή τους από τη Μυτιλήνη ο Γκατελούζο είχε στείλει απεσταλμένο του με γαλιότα στον φίλο του, τον στρατάρχη Μπουσικώ [στην Αλεξανδρέττα], με το ακόλουθο μήνυμα: ότι ο Μπουσικώ ήξερε καλά πώς ο αυτοκράτορας Μανουήλ είχε υποσχεθεί πριν από καιρό και παραχωρήσει την πόλη τής Θεσσαλονίκης στον νεαρό αυτοκράτορα Ιωάννη, για να ζει αυτός και να βασιλεύει εκεί, αλλά τώρα ο αυτοκράτορας αρνιόταν να τον αφήσει ν΄ αναλάβει την κατοχή της, εξορίζοντάς τον στη Λήμνο.⁶¹ Ο Γκατελούζο λοιπόν, μέσω τού αγγελιοφόρου του, απεύθυνε έκκληση στον Μπουσικώ να πλεύσει από την Αλεξανδρέττα και να προσφέρει τη βοήθειά του για την κατάληψη τής Θεσσαλονίκης. Ο Μπουσικώ, με ολόκληρο τον γενουάτικο στόλο υπό τις διαταγές του, έπρεπε να ενωθεί με τούς δύο φίλους του στο λιμάνι τής Μυτιλήνης, όπου θα τον περίμενε ο Γκατελούζο. Τώρα, ενώ καθυστερούσαμε στο λιμάνι τής Μυτιλήνης,⁶² μαθαίναμε ότι είχε επιστρέψει εκείνη η γαλιότα, που είχε σταλεί στον Μπουσικώ με τον απεσταλμένο. Δεν γνώριζε όμως κανείς ποια ήταν η απάντηση που είχε φέρει. Αργότερα έφτασαν νέα, ότι ο Μπουσικώ είχε επιστρέψει από την Αλεξανδρέττα με τον στόλο του, φτάνοντας στη Ρόδο, από όπου είχαν και πάλι αναχωρήσει, αν και κανένας δεν γνώριζε πού κατευθύνονταν.

Η Τροία και τα ερείπιά της

Ύστερα από αυτό, το πρωί τού Σαββάτου 6 Οκτωβρίου, ξεκινήσαμε το ξημέρωμα και φύγαμε από τη Μυτιλήνη, πηγαίνοντας πάλι από την ίδια διαδρομή από την οποία είχαμε φτάσει στην πόλη [Κάστρο], δηλαδή να περάσουμε από το στενό μεταξύ τής ηπειρωτικής Τουρκίας και τού νησιού, μέχρι να φτάσουμε και πάλι στο ακρωτήριο Σάντα Μαρία που βρίσκεται στην τουρκική ακτή. Την Κυριακή που ακολούθησε κυκλώσαμε το ακρωτήριο φτάνοντας σύντομα σε νησί στα αριστερά μας, το οποίο είναι πια ακατοίκητο και ονομάζεται Τένεδος.⁶³ Πιο πέρα, στα αριστερά και πίσω από την Τένεδο, μπορούσε κανείς να δει άλλο νησί, που φαινόταν καλά κατοικημένο. Ανήκει στον αυτοκράτορα τής Κωνσταντινούπολης και ονομάζεται Ίμβρος.⁶⁴ Ο άνεμος αρχικά δεν ήταν ευνοϊκός εκείνη την ημέρα ή μερικές φορές υπήρχε απόλυτη νηνεμία, αλλά αργότερα, όταν σκοτείνιαζε, άρχισε να φυσάει εντελώς αντίθετα και το πλοίο ελάχιστα μπορούσε να προχωρήσει ενάντια στη δύναμή του. Καθώς το νησί τής Τενέδου φαινόταν τώρα κοντά μας, με χαρά θα φτάναμε στο λιμάνι εκεί, αλλά ο αντίθετος άνεμος το εμπόδιζε, ενώ το ρεύμα που υπάρχει εδώ, μέσα στο στενό, μάς έσπρωχνε πίσω. Θεωρήθηκε λοιπόν σκόπιμο να ρίξουμε άγκυρα εκείνο το βράδυ στη μέση τού στενού που βρίσκεται ανάμεσα στην ηπειρωτική Τουρκία και τη νήσο Τένεδο. Μάλιστα αυτό το στενό είναι ο δρόμος από τον οποίο περνούν τα πλοία όταν πρόκειται να εισέλθουν στα Στενά τής Ρωμανίας.⁶⁵ Εδώ, στα δεξιά των Στενών, υπήρχε η ισχυρή και πυκνοκατοικημένη πόλη τής Τροίας.⁶⁶ Από το αγκυροβόλιό μας μπορούσαμε να δούμε τα κτίρια τής αρχαίας πόλης. Το τείχος τής πόλης φαίνεται τρυπημένο ανά διαστήματα από πύλες, ενώ τμήματα αυτού τού τείχους στέκονται με πυργίσκους που βρίσκονται τώρα σε ερείπια και στο εσωτερικό τους υπάρχουν τα ερείπια παλατιών και άλλων κτιρίων, που σηματοδοτούν τον τόπο όπου στεκόταν η πόλη κάποτε. Δίπλα του αρχίζει η πεδιάδα που εκτείνεται από την ακτή τής θάλασσας μέχρι τούς πρόποδες ψηλής οροσειράς στην ενδοχώρα. Το κύκλωμα των ερειπίων τής Τροίας φαινόταν να εκτείνεται σε πολλά μίλια υπαίθρου, ενώ στο σημείο πάνω από την αρχαία πόλη υψωνόταν ψηλός απότομος λόφος, στην κορυφή τού οποίου, όπως λέγεται, στεκόταν το κάστρο που ήταν γνωστό παλιά ως Ίλιον.

Το νησί τής Τενέδου, το οποίο, όπως εξηγήσαμε, βρίσκεται πάνω από αυτά τα ερείπια και κοντά στο οποίο ήμασταν τώρα αγκυροβολημένοι, ήταν παλιά το λιμάνι τής Τροίας, όπου τα ελληνικά πλοία, που έρχονταν εναντίον τής πόλης, τα τραβούσαν στη στεριά. Τότε ήταν που ο βασιλιάς Πρίαμος είχε εγκαταστήσει ανθρώπους σε αυτό το νησί, ιδρύοντας εκεί ισχυρό κάστρο που ονομάστηκε Τένεδος. Αργότερα εκείνο φρουρούσε τα ελληνικά πλοία που έρχονταν εναντίον τής πόλης και εκείνη την εποχή ασφαλώς το νησί θα είχε μεγάλο πληθυσμό, αν και τώρα παραμένει εντελώς ακατοίκητο. Μόλις αγκυροβόλησε το πλοίο μας, στάλθηκε σκάφος στην ακτή για να πάρει νερό και καυσόξυλα, αφού στο πλοίο υπήρχε ανάγκη και για τα δύο. Κάποιοι από τούς συνοδούς μας αποβιβάστηκαν επίσης με το σκάφος για να δουν το νησί. Περπατώντας γύρω, βρέθηκαν σε πολλούς αμπελώνες και οπωρώνες, με δέντρα κοντά στις πηγές τού νερού. Υπήρχαν πολύ εκτεταμένα σιτοχώραφα, ενώ το αμπέλι μεγάλωνε καλά και άφθονα. Συνάντησαν επίσης πολλά κυνηγετικά θηράματα, όπως πέρδικες και κουνέλια.⁶⁷ Οι άνθρωποί μας είδαν εδώ ένα μεγάλο κάστρο σε ερείπια, ενώ μάθαμε ότι ο λόγος για τον οποίο το νησί είναι πια εντελώς ακατοίκητο είναι ο εξής:

Πριν από εικοσιδύο χρόνια, ο αυτοκράτορας τής Κωνσταντινούπολης,⁶⁸ που ήταν κύριος εκείνου τού νησιού, είχε υποσχεθεί να το παραχωρήσει στους Γενουάτες, οι οποίοι σε αντάλλαγμα θα έρχονταν σε επικουρία του με τις γαλέρες τους, στον πόλεμο τον οποίο αυτός, ο αυτοκράτορας, διεξήγαγε εναντίον τού Τούρκου σουλτάνου Μουράτ. Αλλά αφού το υποσχέθηκε στους Γενουάτες, ο αυτοκράτορας το πώλησε στην πραγματικότητα στους Ενετούς. Αυτοί οι τελευταίοι αποβιβάστηκαν αμέσως εδώ καταλαμβάνοντας το νησί, το οποίο εκείνη την εποχή ήταν ακατοίκητο και προχώρησαν ν΄ αναπτύξουν την πόλη τους, να την ενισχύσουν και να οικοδομήσουν το παρακείμενο κάστρο. Μόλις οι Γενουάτες έμαθαν τι έκαναν οι Ενετοί, διακήρυξαν αμέσως δυνατά, ότι το νησί τούς ανήκε ήδη δικαιωματικά. Γιατί, όπως έλεγαν, τούς το είχαν υποσχεθεί ως δώρο και επιπλέον αυτοί, οι Γενουάτες, είχαν ήδη βοηθήσει τον αυτοκράτορα με τον τρόπο που είχε συμφωνηθεί. Έτσι λοιπόν δεν ήταν δίκαιο εκ μέρους του να πωλήσει ή να παραδώσει το νησί σε άλλους. Προέκυψε με αυτόν τον τρόπο διαφωνία μεταξύ Γένουας και Βενετίας. Οι δύο πόλεις εξόπλιζαν καθεμιά τον στόλο της από γαλέρες και πολεμικά πλοία, ενώ Ενετοί και Γενουάτες έρχονταν ταυτόχρονα στην Τένεδο και εν μέρει καταλάμβαναν το νησί, όπου προκλήθηκαν πολλές καταστροφές και χάθηκαν πολλές ζωές. Στο τέλος όμως έγιναν διαπραγματεύσεις για όρους ειρήνης στη Βενετία, όταν συμφωνήθηκε ότι τόσο το ενετικό κάστρο όσο και η νέα πόλη έπρεπε ν΄ απογυμνωθούν ή να καταστραφούν, μάλιστα ότι το νησί έπρεπε ν΄ απομείνει χωρίς πληθυσμό, ώστε ούτε το ένα μέρος ούτε το άλλο να μην έχουν την κατοχή ή ιδιοκτησία του. Αυτά λοιπόν έγιναν, με αποτέλεσμα να είναι η Τένεδος από τότε ακατοίκητη. Όμως αυτά τα πρόσφατα περιστατικά αποτελούν την κύρια αιτία τής τόσο μεγάλης δυσπιστίας και εχθρότητας που υπάρχει αυτή τη στιγμή μεταξύ τού ενετικού και τού γενουάτικου λαού.

Θέλαμε ν΄ αναχωρήσουμε την ερχόμενη Τετάρτη από την Τένεδο, αλλά μάς εμπόδισε ο αντίθετος άνεμος που φυσούσε εκείνη την ημέρα, καθώς και όλη την Πέμπτη, την Παρασκευή, το Σάββατο και την Κυριακή. Το βράδυ εκείνης τής Κυριακής έφτασε στο λιμάνι τής Τενέδου έναν εμπορικό σκάφος, που είχε αποπλεύσει από την Κωνσταντινούπολη, και στείλαμε σε αυτό για να μάθουμε ποιο ήταν το τελευταίο λιμάνι στο οποίο είχαν πιάσει. Ήρθε η απάντηση ότι είχαν μόλις αφιχθεί από την Καλλίπολη,⁶⁹ πόλη στην κατοχή των Τούρκων, στην ενδοχώρα τής Θράκης και ότι κατευθύνονταν τώρα προς τη Χίο με φορτίο σιταριού. Ανέφεραν επίσης ότι η πανούκλα μαινόταν στην Καλλίπολη με πολύ μεγάλη θνησιμότητα. Ο άνεμος εκείνη την Κυριακή εξακολουθούσε να είναι αντίθετος, δεν μπορέσαμε ν΄ αναχωρήσουμε και καθυστερήσαμε στην Τένεδο για τρεις ακόμη ημέρες.

Από τα υψώματα τού νησιού, κοιτάζοντας προς τα δυτικά, μπορούσαμε να διακρίνουμε στη μακρινή ενδοχώρα τής Ελλάδας μια ψηλή κορυφή βουνού, που είναι γνωστό ως Άγιον Όρος,⁷⁰ όπου, όπως μάς πληροφόρησαν, υπήρχε μοναστήρι Ελλήνων μοναχών. Όλοι οι κάτοικοι είναι πολύ άγιοι άνθρωποι και δεν επιτρέπεται σε καμία γυναίκα να πάει εκεί, μάλιστα ούτε σε θηλυκό ζώο, όπως γάτα, σκυλί ή άλλο οικόσιτο, μη τυχόν και κατά τύχη γίνει κάποιο τέτοιο ζώο μητέρα απογόνου. Οι μοναχοί δεν τρώνε κρέας, αν και ο τόπος είναι καλά εφοδιασμένος και πλούσια προικισμένος. Σύμφωνα με την περιγραφή που μάς έδωσαν, από το επίπεδο τής θάλασσας μέχρι πάνω, την κορυφή τού βουνού όπου είναι χτισμένο το μοναστήρι, είναι απόσταση ταξιδιού δύο ημερών. Υπάρχουν πενήντα έως εξήντα περίπου μικρά μοναστήρια στο όρος Άθως, πέρα από αυτό το κύριο μοναστήρι. Όλοι οι μοναχοί εκεί, μάς είπαν, φορούν ράσα φτιαγμένα από μαύρο μαλλί,⁷¹ δεν πίνουν κρασί, δεν τρώνε κρέας, μαγειρεύουν χωρίς λάδι και αποφεύγουν τα ψάρια με αίμα. Είχαμε αυτές τις λεπτομέρειες από κάποιους τού πληρώματος εκείνου τού ελληνικού πλοίου, με τούς οποίους είχαμε μιλήσει στην Τένεδο, γιατί είχαν ζήσει πολλοί από αυτούς στο ιερό εκείνο βουνό. Την περιγραφή τους επιβεβαίωσε ο πλοίαρχος τού πλοίου μας, καθώς και άλλοι που είχαν επίσης βρεθεί εκεί.

Δαρδανέλλια: η Καλλίπολη και ο τουρκικός στόλος

Τελικά την Τετάρτη το πρωί, που ήταν 17 Οκτωβρίου, με ευνοϊκό άνεμο, αν και ελαφρό, αναχωρήσαμε από την Τένεδο, όπου είχαμε αγκυροβολήσει για δέκα μέρες, κλεισμένοι από αντίθετο άνεμο στο στενό ανάμεσα σε εκείνο το νησί και την ηπειρωτική Τουρκία. Την ίδια εκείνη προαναφερθείσα Τετάρτη, το μεσημέρι είχαμε φτάσει απέναντι από ακατοίκητο νησί που ονομάζεται Μάμπρε.⁷² Ολόκληρη όμως την επόμενη Πέμπτη έπεσε κάλμα και δεν μπορούσαμε να προχωρήσουμε, για να περάσουμε εκείνο το νησί και να μπούμε στα στενά των Δαρδανελλίων, που ανοίγονταν τώρα μπροστά μας. Όμως την επόμενη μέρα, την Παρασκευή, ο άνεμος φύσηξε ευνοϊκά και την ώρα τού εσπερινού μπαίναμε στο κανάλι. Στο στόμιό του ο πορθμός των Δαρδανελλίων είναι τόσο στενός, που έχει πλάτος οκτώ μόνο μίλια,⁷³ ενώ στα δεξιά τού πορθμού βρίσκεται η χώρα των Τούρκων. Εδώ στο σημείο εισόδου, κοντά στην ακτή και στέφοντας την κορυφή ψηλού λόφου, βρίσκεται μεγάλο κάστρο, έχοντας από κάτω του χωριό σημαντικού μεγέθους. Τα τείχη τού κάστρου βρίσκονται σε ερείπια και οι πύλες του είναι ανοιχτές, γιατί, όπως μάς είπαν, πριν από ενάμιση περίπου χρόνο οκτώ γενουάτικες γαλέρες είχαν ταξιδέψει μέχρι εδώ και αποβιβαζόμενοι από αυτές είχαν πάρει το κάστρο [από τούς Τούρκους] με επίθεση, αλώνοντάς το. Αυτός ο τόπος είναι γνωστός ως Ακρωτήριο ή Τέλος των Δρόμων.⁷⁴ Παλαιότερα, όταν οι Έλληνες ήρθαν από απέναντι από τη θάλασσα για να πολιορκήσουν και να καταστρέψουν την Τροία, εδώ είχε στηθεί το στρατόπεδο των Ελλήνων. Εδώ είχαν επίσης σκάψει μεγάλες τάφρους ανάμεσα στους ίδιους και την Τροία, ώστε να μην έρθουν οι Τρώες επιτιθέμενοι και καταστρέψουν τα ελληνικά πλοία. Αυτές οι τάφροι φαίνονται να είναι τρεις και βρίσκονται η μία πίσω από την άλλη.

Στην αριστερή πλευρά τής εισόδου των Δαρδανελλίων και στην ενδοχώρα τής Ελλάδας —απέναντι λοιπόν από το κάστρο που μόλις κατονομάστηκε και στα δεξιά ενός άλλου που ανήκε στους Αρμένιους— φαίνεται ακόμη ένα κάστρο σε λόφο κοντά στη θάλασσα και αυτό το τελευταίο είναι γνωστό ως Κρέστα.⁷⁵ Όλα αυτά τα κάστρα υποτίθεται ότι κατασκευάστηκαν για να φρουρούν την είσοδο των στενών των Δαρδανελλίων. Στη συνέχεια, λίγο πιο πέρα, στην τουρκική πλευρά, εμφανίστηκαν δύο τεράστιοι πύργοι, με μερικά σπίτια να στέκονται γύρω από τις βάσεις τους και ο τόπος αυτός είναι γνωστός ως Ντουμπέκε.⁷⁶ Λέγεται ότι στην αρχαία εποχή οικισμοί τής πόλης τής Τροίας καταλάμβαναν ολόκληρο τον χώρο τής υπαίθρου μεταξύ αυτού τού σημείου και τής γης προς τα κάτω, ακόμη και μέχρι το ακρωτήριο Σάντα Μαρία, για το οποίο μιλήσαμε προηγουμένως, που είναι πεδιάδα έκτασης εξήντα περίπου μιλίων.⁷⁷ Εκείνο το απόγευμα, καθώς έπεφτε ο ήλιος, το πλοίο μας βρισκόταν στα ανοιχτά πύργου που στέκεται κοντά στην ακτή τής ελληνικής πλευράς των στενών και είναι γνωστός ως Πύργος τής Ύβρης.⁷⁸

Την επόμενη μέρα, το Σάββατο, φτάσαμε στην πόλη που ονομάζεται Καλλίπολη, όπου υπάρχει κάστρο. Αν και η πόλη στέκεται στην ελληνική όχθη των στενών, βρίσκεται όμως στα χέρια των Τούρκων και ανήκει τώρα στον μεγαλύτερο γιο τού εκλιπόντος σουλτάνου Βαγιαζήτ, ο οποίος είναι γνωστός ως Σουλεϊμάν Τσελεμπή.⁷⁹ Εδώ οι Τούρκοι σταθμεύουν τον στόλο των γαλερών τους και άλλα πλοία, ενώ έχουν επίσης φτιάξει μεγάλο ναύσταθμο και ναυπηγείο. Βρίσκονταν εδώ πάνω από σαράντα γαλέρες, ενώ το κάστρο τής Καλλίπολης φυλάσσεται πολύ προσεκτικά από στρατιώτες, που βρίσκονται σε εγρήγορση. Η Καλλίπολη ήταν ο πρώτος τόπος που κατέλαβαν οι Τούρκοι στην ευρωπαϊκή πλευρά των στενών και τη μέρα τής κατάληψής της βρισκόταν στα χέρια των Γενουατών. Από την Καλλίπολη η απέναντι από τη θάλασσα τουρκική ενδοχώρα απέχει μόλις δέκα μίλια, που είναι το ίδιο με τρεις λεύγες. Μέσω τής κατάληψης τής Καλλίπολης κατέκτησαν οι Τούρκοι στη συνέχεια όλα τα ελληνικά εδάφη που κατέχουν τώρα στη Θράκη. Αν συμβεί ποτέ να χάσουν την Καλλίπολη, θα χάσουν πράγματι όλα τα εδάφη που έχουν κατακτήσει στην Ελλάδα. Από τότε που κατέχουν αυτό το λιμάνι, όπου σταθμεύουν τον στόλο των γαλερών τους, αυτό είναι γι’ αυτούς το πέρασμα απέναντι, από τις τουρκικές πατρίδες, τόσο για τα στρατεύματά τους όσο και για προμήθειες. Αυτό το φρούριο τής Καλλίπολης είναι η βάση με την οποία οι Τούρκοι κρατούν την αυτοκρατορία των Ελλήνων υπό έλεγχο.

Θάλασσα τού Μαρμαρά

Το συνολικό μήκος τού στενού των Δαρδανελλίων, από την είσοδο τής θάλασσας μέχρι την Καλλίπολη είναι στην πραγματικότητα πολύ στενό πέρασμα, έχοντας τη γη των Ελλήνων στη μία πλευρά και τη γη των Τούρκων στην άλλη. Πέρα όμως από την Καλλίπολη το πέρασμα αυτό διευρύνεται σε θάλασσα.⁸⁰ Στα υψώματα πάνω από την Καλλίπολη υπάρχουν δύο κάστρα και ονομάζονται αντίστοιχα Σατοράντο και Εξαμίλλε.⁸¹ Από αυτά μπορείς να βλέπεις την τουρκική ενδοχώρα πέρα από τα στενά, η οποία εμφανίζεται όλο λόφους και κοιλάδες, ενώ η χώρα τής Θράκης στην ευρωπαϊκή πλευρά είναι όλο πεδιάδες, με σιτοχώραφα από κάθε πλευρά. Καθώς προχωρούσαμε, όταν νύχτωνε το πλοίο βρέθηκε στα ανοιχτά ακρωτηρίου στην τουρκική πλευρά, που τερματίζει τη χερσόνησο και ονομάζεται Κύζικος.⁸² Έλεγαν ότι όταν ο Τιμούρ είχε κατανικήσει τον σουλτάνο Βαγιαζήτ [στην Άγκυρα], κάποιοι Τούρκοι στρατιώτες, εγκαταλείποντας το πεδίο τής μάχης, κατάφεραν να φτάσουν σε αυτή τη χερσόνησο ελπίζοντας να ξεφύγουν από τη σφαγή. Είχαν προσπαθήσει, σκάβοντας μια τάφρο στον λαιμό τής στεριάς, να μετατρέψουν αυτή τη χερσόνησο σε νησί.⁸³ Την επόμενη μέρα, που ήταν Κυριακή, βρισκόμασταν στα ανοιχτά κατοικημένου νησιού που ονομαζόταν Mάρμαρα,⁸⁴ από τα λατομεία τού οποίου παίρνουν τις πλάκες από ίασπη και τις μαρμάρινες στήλες που κοσμούν τις εκκλησίες στην Κωνσταντινούπολη. Το ίδιο απόγευμα, την ώρα τού δειλινού, περνούσαμε δίπλα από την ακτή αγροκτήματος που ανήκε στον αυτοκράτορα και ονομαζόταν Ρέντεα,⁸⁵ ενώ εδώ κοντά βρίσκεται το νησί που δεν απέχει πολύ από την τουρκική ακτή και είναι γνωστό ως Kαλώνυμος.⁸⁶ Από αυτό το σημείο μπορεί να δει κανείς τον κόλπο τής Τριγλίας,⁸⁷ στον οποίο αποβιβάζονται εκείνοι που πηγαίνουν στη Μπούρσα,⁸⁸ μια από τις μεγάλες πόλεις των Τούρκων.

Άφιξη στην Κωνσταντινούπολη

Τη Δευτέρα το πρωί το πλοίο βρισκόταν ακόμη στο ίδιο σημείο, γιατί είχε πέσει μπουνάτσα. Όλη εκείνη την ημέρα, καθώς και την Τρίτη, αν φυσούσε λίγο, φυσούσε αντίθετα. Προχωρούσαμε λοιπόν αργά πλησιάζοντας την ακτή τής Θράκης. Αγκυροβολήσαμε τελικά δύο περίπου μίλια από την ακτή, για να διαπιστώσουμε ότι βρισκόμασταν ακόμη δεκαπέντε περίπου μίλια μακριά από την Κωνσταντινούπολη. Ύστερα στείλαμε από εδώ έναν αγγελιοφόρο στην πόλη τού Πέρα για να καπαρώσει καταλύματα και να ενημερωθεί ο αυτοκράτορας, ότι φτάνοντας η πρεσβεία μας, θα πήγαινε αμέσως να τον επισκεφτεί. Στη συνέχεια, την Τετάρτη 24 Οκτωβρίου, αναγκαστήκαμε να μεταφέρουμε όλες τις αποσκευές μας σε μεγάλη βάρκα. Ανεβαίνοντας και εμείς στην ίδια, φτάσαμε όλοι με ασφάλεια στο Πέρα, όπου είχαν ήδη κανονίσει πού θα καταλύσουμε εμείς και οι άνθρωποί μας. Είχαμε εγκαταλείψει το πλοίο με αυτόν τον τρόπο εξαιτίας τού αντίθετου άνεμου που συνέχιζε ασταμάτητα να φυσά, εμποδίζοντας το πλοίο για κάποιο διάστημα να μπει στο λιμάνι τής Κωνσταντινούπολης. Μόλις φτάσαμε, αρχίσαμε να συμβουλευόμαστε φίλους, ζητώντας τη γνώμη τους για τον καλύτερο τρόπο με τον οποίο έπρεπε να κανονιστεί το ταξίδι μας από εδώ και πέρα. Γιατί η εποχή ήταν προχωρημένη και ο χειμώνας ήδη ερχόταν κατά πάνω μας.

<-Κεφάλαιο 1: Από το Κάντιθ στη Ρόδο

Κεφάλαιο 3: Κωνσταντινούπολη->

Κεφάλαιο 02

Κεφάλαιο 2: Από τη Ρόδο στο Πέρα