<-Κεφάλαιο 2: Από τη Ρόδο στο Πέρα

Κεφάλαιο 4: Κωνσταντινούπολη ->

Κεφάλαιο 3: Κωνσταντινούπολη

Χάρτης 5: Κωνσταντινούπολη 1403

Ακρόαση από τον αυτοκράτορα Μανουήλ

Την Κυριακή 28 Οκτωβρίου ο αυτοκράτορας τής Κωνσταντινούπολης¹ έστειλε να καλέσουν εμάς τούς πρέσβεις και περάσαμε με σκάφος απέναντι,² από το Πέρα στην Κωνσταντινούπολη. Όταν αποβιβαστήκαμε, βρήκαμε πλήθος αξιωματούχων που μάς περίμεναν, καθώς και άλογα για να μάς μεταφέρουν πάνω, στο παλάτι.³ Φτάνοντας εκεί, μάθαμε ότι ο αυτοκράτορας με την ακολουθία του είχε μόλις επιστρέψει από τη λειτουργία και μάς υποδέχθηκε πολύ ωραία, σε ιδιωτικό δωμάτιο. Ο αυτοκράτορας καθόταν σε υπερυψωμένο βάθρο σκεπασμένο με μικρά χαλιά, πάνω σε ένα από τα οποία ήταν απλωμένη καφέ λεοντή, ενώ στο πίσω μέρος υπήρχε χρυσοκέντητο μαξιλάρι από μαύρο υλικό. Αφού συζήτησε για αρκετή ώρα μαζί μας, ο αυτοκράτορας τελικά μάς απάλλαξε και επιστρέψαμε στα καταλύματά μας, όπου αργότερα η υψηλότητά του μάς έστειλε ένα αρσενικό ελάφι, το οποίο οι κυνηγοί του είχαν μόλις φέρει στο παλάτι. Κατά την ακρόασή μας από τον αυτοκράτορα βρισκόταν μαζί του η αυτοκράτειρα, η σύζυγός του,⁴ καθώς και τρεις νεαροί πρίγκιπες, οι γιοι του,⁵ ο μεγαλύτερος από τούς οποίους θα ήταν οκτώ περίπου ετών.⁶ Τη Δευτέρα που ακολούθησε ο αυτοκράτορας έστειλε σε εμάς κάποιους κυρίους τού νοικοκυριού του, οι οποίοι έφεραν απαντήσεις στις διάφορες ερωτήσεις, τις σχετικές με τα θέματα που είχαμε συζητήσει μαζί του στην ακρόασή μας.

Εκκλησία τού Αγίου Ιωάννη τού Προδρόμου στην Πέτρα

Όταν έφτασε η Τρίτη 30 Οκτωβρίου, στείλαμε μήνυμα στον αυτοκράτορα, λέγοντας πόσο πολύ επιθυμούσαμε να επισκεφτούμε και να δούμε την πόλη, καθώς επίσης να βρεθούμε στις εκκλησίες και να δούμε τα λείψανα που φυλάσσονται εκεί. Με το μήνυμα αυτό ικετεύαμε τώρα την υψηλότητά του να επιτρέψει την επιθυμία μας. Ο αυτοκράτορας, ακούγοντας το μήνυμά μας, έστειλε ως συνοδό μας τον γαμπρό του, δηλαδή τον κύριο Ιλάριο τής Γένουας,⁷ που ήταν σύζυγος τής φυσικής κόρης τού αυτοκράτορα.⁸ Τώρα λοιπόν τού ανατέθηκε να μάς συνοδεύσει μαζί με ορισμένα άτομα τού αυτοκρατορικού νοικοκυριού και να μάς δείξει όλα όσα θέλαμε να δούμε. Το πρώτο αξιοθέατο που προχωρήσαμε αμέσως να επισκεφτούμε ήταν η εκκλησία τού Αγίου Ιωάννη τού Προδρόμου.

Είναι κοινώς γνωστή ως Άγιος Ιωάννης στην Πέτρα και δεν απέχει πολύ από το παλάτι.⁹ Πάνω από την εξωτερική πύλη εισόδου στην εκκλησία, βλέπεις καθώς πλησιάζεις την εικόνα τού Αγίου Ιωάννη σε ψηφιδωτό, πολύ πλούσια δουλεμένη και υπέροχα ζωγραφισμένη. Στη συνέχεια, πάνω από την πύλη είναι τοποθετημένος ψηλός τρούλος,¹⁰ που υψώνεται πάνω από τέσσερις αψίδες και κάτω από τον οποίο περνάς για να μπεις στο κεντρικό κτίριο τής εκκλησίας. Οι τοίχοι και η οροφή αυτού τού τρούλου καλύπτονται από όμορφα ψηφιδωτά με μορφές και σχέδια. Αυτή η ψηφιδωτή εργασία αποτελείται από μικροσκοπικά κομμάτια, κύβους επιχρυσωμένους με υπέροχο χρυσάφι ή επισμαλτωμένους σε μπλε και άσπρο, πράσινο και κόκκινο, με πολλά άλλα χρώματα, όσα χρειάζονται για ν΄ απεικονιστούν οι μορφές, τα σχέδια και τα ελικοειδή περιγράμματα, που είναι όλα πολύ όμορφα να τα βλέπεις. Περνώντας κάτω από αυτόν τον τρούλο, έρχεσαι σε μεγάλη περιφραγμένη αυλή, που περιβάλλεται από καλοφτιαγμένα σπίτια με τις πύλες τους. Εδώ είναι φυτεμένα κυπαρίσσια και πολλά άλλα δέντρα. Πιο πέρα, κοντά στην κεντρική είσοδο τής εκκλησίας, υπάρχει κρήνη κάτω από ωραίο τρούλο, που στηρίζεται σε οκτώ κίονες από λευκό μάρμαρο, ενώ η γούρνα τής κρήνης είναι φτιαγμένη από μεγάλο κομμάτι λευκής πέτρας. Το κεντρικό κτίριο τής εκκλησίας έχει τετράγωνο σχήμα με ημικυκλικό κοίλωμα, ενώ υψώνεται προς τα πάνω ψηλός τρούλος, που στηρίζεται σε κολώνες από πράσινο ίασπη. Μπροστά σου, καθώς μπαίνεις, υπάρχουν τρία μικρά παρεκκλήσια, καθένα από τα οποία έχει τον βωμό του. Η Αγία Τράπεζα είναι ο μεσαίος από τούς τρεις βωμούς, ενώ οι πύλες τού παρεκκλησίου καλύπτονται με πλάκες από επίχρυσο ασήμι. Στην πόρτα τού παρεκκλησίου τής αγίας τράπεζας υπάρχουν τέσσερις μικρές στήλες από ίασπη, που καλύπτονται σταυροειδώς από ζώνες επιχρυσωμένου ασημιού, που είναι επικαλυμμένες με διάφορους πολύτιμους λίθους. Από τις πύλες και των τριών παρεκκλησίων κρέμονται κουρτίνες από μεταξωτό υλικό, σε κοντάρια που τρέχουν από τη μια πλευρά μέχρι την άλλη. Αυτές οι κουρτίνες έχουν τοποθετηθεί εδώ για να τις τραβούν, ώστε το εκκλησίασμα να μη βλέπει τον ιερέα, όταν εκείνος εισέρχεται στο παρεκκλήσι για να πει τη λειτουργία.

Η οροφή τού ιερού είναι παντού πολύ πλούσια δουλεμένη με ψηφιδωτά, ενώ βλέπουμε εικόνα που είναι εκείνη τού Θεού Πατέρα. Οι τοίχοι από κάτω καλύπτονται επίσης από ψηφιδωτά, που φτάνουν σχεδόν στο επίπεδο τού δαπέδου, κάτω όμως από τα οποία έχουν τοποθετηθεί στο περίζωμα τού τοίχου¹¹ πλάκες από πράσινο ίασπη. Το δάπεδο αποτελείται από πλάκες από ίασπη σε πολλά χρώματα, τοποθετημένες σε σχέδιο πολύχρωμου ελικοειδούς περιγράμματος. Το παρεκκλήσι τής αγίας τράπεζας έχει γύρω-γύρω στους τοίχους του ψηλά καθίσματα από σκαλιστό ξύλο, έξοχα δουλεμένο, ενώ ανάμεσα σε αυτά τα καθίσματα έχουν τοποθετηθεί ορειχάλκινα μαγκάλια γεμάτα στάχτες, στα οποία μπορεί να φτύνει κανείς αν χρειάζεται, για να μη ρυπαίνει το δάπεδο. Κρέμονται επίσης εδώ πολλές λάμπες από ασήμι και γυαλί.

Πολυάριθμα είναι τα λείψανα που φυλάσσονται σε αυτή την εκκλησία, αλλά ο ίδιος ο αυτοκράτορας κρατά τα κλειδιά των κιβωτίων όπου φυλάσσεται το μεγαλύτερο μέρος τους. Μάς έδειξαν επίσης την ίδια μέρα τον αριστερό βραχίονα τού Αγίου Ιωάννη τού Προδρόμου, ολόκληρο τον βραχίονα, αρχίζοντας κάτω από τον ώμο μέχρι το χέρι. Όμως το άκρο είχε καεί και ό,τι παρέμενε άθικτο δεν ήταν παρά δέρμα και κόκκαλο. Στην άρθρωση τού αγκώνα καθώς και στον καρπό υπήρχε ζώνη κοσμημάτων δεμένων σε χρυσό. Μαθαίναμε επίσης τώρα, ότι η εκκλησία αυτή κατείχε πολλά άλλα λείψανα, μερικά μάλιστα από τα οποία αφορούσαν τον Κύριό μας Ιησού Χριστό, αλλά αυτά δεν μπορούσαν να μάς τα δείξουν εκείνη τη μέρα, γιατί ο αυτοκράτορας είχε πάει για κυνήγι αφήνοντας τα κλειδιά των λειψάνων στη σύζυγό του την αυτοκράτειρα κι εκείνη δεν είχε μπορέσει να τα στείλει για να τα χρησιμοποιήσουμε. Αυτά όμως τα άλλα κειμήλια μάς τα επέδειξαν πλήρως σε μεταγενέστερη επίσκεψη, όπως θα περιγραφεί αργότερα. Σε αυτήν την εκκλησία τού Αγίου Ιωάννη ανήκει ένα μοναστήρι, όπου οι μοναχοί έχουν την τραπεζαρία τους σε μεγάλη στοά. Στην κεντρική θέση τής στοάς υπάρχει για δική τους χρήση τραπέζι από λευκό μάρμαρο, που έχει μήκος τριάντα περίπου βήματα, γύρω από το οποίο τοποθετούνται διάφορα ξύλινα καθίσματα. Υπάρχουν επίσης εικοσιένας πλευρικοί πίνακες φτιαγμένοι από μεγάλα κομμάτια λευκής πέτρας, οι οποίοι μπορούν να χρησιμεύσουν ως πάγκοι πάνω στους οποίους τοποθετούν τα πιάτα τους με κρέας. Εδώ υπάρχουν επίσης άλλα τρία μικρότερα τραπέζια, καθένα από ενιαίο μεγάλο κομμάτι πέτρας. Μέσα από τα τείχη τού μοναστηριού είδαμε πολλούς οπωρώνες και αμπελώνες, καθώς και πολλά άλλα που δεν είναι δυνατό να περιγραφούν εδώ με σαφήνεια.

Παναγία Περίβλεπτος

Την ίδια μέρα επισκεφθήκαμε και την εκκλησία τής Θεοτόκου Περιβλέπτου.¹² Μπροστά από την πύλη της υπάρχει μεγάλη αυλή γεμάτη με κυπαρίσσια, φτελιές, καρυδιές και πολλά άλλα. Το κεντρικό κτίριο τής εκκλησίας είναι διακοσμημένο εξωτερικά με πολυάριθμες μορφές και σχέδια, πλούσια δουλεμένα με διάφορους τρόπους σε χρυσό, μπλε και άλλα χρώματα. Στην αριστερή πλευρά, μπαίνοντας στην εκκλησία, υπάρχουν αρκετές ιερές εικόνες, μεταξύ των οποίων και μια που δείχνει την Παναγία, την Κυρία μας, ενώ δεξιά και αριστερά της εμφανίζονται τα πορτρέτα ενός αυτοκράτορα και μιας αυτοκράτειρας. Κάτω από την εικόνα τής Παναγίας, στα πόδια της, παρουσιάζονται τριάντα κάστρα και πόλεις, καθεμιά με το όνομά της γραμμένο με ελληνικούς χαρακτήρες. Λένε ότι αυτές οι διάφορες πόλεις και κάστρα είναι όλες τής επικράτειας που ανήκει σε αυτήν την εκκλησία, έχοντας απονεμηθεί και παραχωρηθεί σε αυτήν από συγκεκριμένον αυτοκράτορα που ονομαζόταν Ρωμανός και είναι θαμμένος σε άλλο σημείο μέσα σε αυτή την εκκλησία. Κάτω από την εικόνα τής Παναγίας φαίνεται να κρέμονται διάφορες ατσάλινες πλάκες, πάνω στις οποίες είναι χαραγμένα τα προνόμια που έχουν παραχωρηθεί σε αυτή την εκκλησία, σφραγισμένα με σφραγίδες από μόλυβδο και κερί. Αυτά τα προνόμια είναι εκείνα που έχουν δοθεί σε αυτή την εκκλησία από καθεμιά από εκείνες τις πόλεις και κάστρα που προαναφέρθηκαν.

Η εκκλησία τής Θεοτόκου έχει πέντε βωμούς Σε κάτοψη είναι τετράγωνη με ημικυκλική κοιλότητα χτισμένη ψηλή και είναι πολύ μεγάλη. Κολώνες από ίασπη σε πολλά χρώματα στηρίζουν την οροφή. Τόσο οι τοίχοι όσο και το δάπεδο καλύπτονται με πλάκες από ίασπη. Ο κεντρικός ναός εσωκλείεται σε τρία κλίτη,¹³ ενώ ενιαία οροφή, πολύ πλούσια σε ψηφιδωτά, καλύπτει τόσο το ιερό όσο και τα κλίτη. Σε μια γωνία τής εκκλησίας στα αριστερά φαίνεται μεγάλη επιτύμβια στήλη από κόκκινο ίασπη, στο σημείο όπου έχει θαφτεί ο προαναφερθείς αυτοκράτορας Ρωμανός, ενώ μάς είπαν ότι ο τάφος αυτός στο παρελθόν ήταν εγκιβωτισμένος σε χρυσάφι και είχε πολλές πολύτιμες πέτρες, αλλά ότι πριν από διακόσια περίπου χρόνια,¹⁴ όταν οι Λατίνοι κατείχαν την Κωνσταντινούπολη, είχαν λεηλατήσει αυτόν τον τάφο. Πιο πέρα στην εκκλησία υπάρχει κι άλλος τάφος από ίασπη, που είναι εκείνος άλλου αυτοκράτορα.¹⁵ Μάς έδειξαν εδώ ένα λείψανο, που είναι μάλιστα ο άλλος βραχίονας τού ευλογημένου Αγίου Ιωάννη τού Προδρόμου, ο δεξιός βραχίονάς του. Αποτελούνταν από εκείνο το άκρο από τον αγκώνα μέχρι το χέρι. Όλα αυτά φαίνονταν να είναι ακόμη νωπά και τέλεια, γιατί λέγεται ότι όταν το σώμα τού ευλογημένου Αγίου Ιωάννη κάηκε στην πυρά, το δεξί του χέρι είχε παραμείνει άφθαρτο και αργότερα διατηρήθηκε. Μάλιστα [κατά το βάπτισμα στον Ιορδάνη] είχε δείξει προς τα πάνω με αυτό το χέρι φωνάζοντας «Ιδού ο αμνός τού Θεού».¹⁶ Αυτό το λείψανο ήταν περικλεισμένο γύρω-γύρω σε λεπτές ράβδους χρυσού, αλλά είδαμε ότι ο αντίχειρας έλειπε. Ο λόγος για τον οποίο έλειπε αυτό το δάχτυλο ήταν κατά τούς μοναχούς ο εξής.

Παλαιότερα, στην πόλη τής Αντιόχειας, όταν ασκoύσαν την ειδωλολατρία, ζούσε εκεί ένας μεγάλος δράκος και ήταν έθιμο τού λαού τής Αντιόχειας να προσφέρει μια φορά τον χρόνο σε εκείνον τον δράκο έναν ζωντανό άνθρωπο για να τον φάει, άνθρωπο που επιλεγόταν με κλήρο. Εκείνος στον οποίο έπεφτε ο κλήρος δεν μπορούσε με κανέναν τρόπο ν΄ αποφύγει να δοθεί ως τροφή στον δράκο. Αφηγούνται λοιπόν, ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση ο κλήρος είχε πέσει στην κόρη ενός καλού ανθρώπου.¹⁷ Κι έτσι η καρδιά του ήταν γεμάτη θλίψη, γνωρίζοντας ότι σίγουρα δεν μπορούσε να ξεφύγει από τη θυσία τής ζωής τής κόρης του στον δράκο. Στην απόγνωσή του μπήκε σε κάποια εκκλησία χριστιανών μοναχών που υπήρχε στην πόλη και μίλησε σε αυτούς τούς μοναχούς, λέγοντας ότι είχε ακούσει πώς κατά το παρελθόν ο Θεός είχε κάνει θαύματα με τη μεσολάβηση τού Αγίου Ιωάννη. Επειδή πίστευε ότι αυτά που είχε ακούσει ήσαν αληθινά, είχε έρθει τώρα να προσκυνήσει εκεί, ιδιαίτερα εκείνο το χέρι τού Αγίου Ιωάννη, το λείψανο τού οποίου είχαν. Επίσης ήθελε τώρα από τον Άγιο Ιωάννη, με τον τρόπο που είχαν στο παρελθόν γίνει πολλά άλλα θαύματα από τον Κύριο τον Θεό με τη δική του μεσολάβηση, να επιτρέψει ο Θεός και πάλι να εκδηλωθεί η Θεία Χάρη και να χορηγήσει ώστε αυτή η κόρη να μην πεθάνει από τόσο φοβερό θάνατο, αλλά να ξεφύγει από τον κίνδυνο να δοθεί στον δράκο. Οι μοναχοί, νιώθοντας συμπόνια για τη θλίψη του, έφεραν αμέσως για να τον παρηγορήσουν εκείνο τον βραχίονα τού Αγίου Ιωάννη. Γονατίζοντας προσκύνησε το λείψανο, γεμάτος θλίψη για το κακό που θα εύρισκε την κόρη του. Σκέφτηκε τότε να καρφώσει τα δόντια του στον αντίχειρα εκείνου τού λαμπρού αγίου, κόβοντάς τον και παίρνοντάς τον μαζί του στο στόμα του, χωρίς να καταλάβουν οι μοναχοί τι είχε γίνει. Όταν έφτασε η ώρα να παραδοθεί το κορίτσι στον δράκο, ο οποίος, ανοίγοντας το στόμα του, ετοιμαζόταν να το καταβροχθίσει, αυτός ο καλός άνθρωπος, ο πατέρας της, πέταξε πονηρά τον αντίχειρα τού ευλογημένου Αγίου Ιωάννη τού Προδρόμου στο στόμα τού δράκου και αμέσως το τέρας εξερράγη και χωρίστηκε στα δύο. Έτσι έγινε αυτό το μεγάλο θαύμα και ο καλός άνθρωπος, ο πατέρας της, προσηλυτίστηκε στην πίστη τού Κυρίου μας Ιησού Χριστού και έγινε χριστιανός.

Στην ίδια αυτή εκκλησία μάς έδειξαν στη συνέχεια μικρό σταυρό, μήκους μιας παλάμης, πάνω σε βάση από χρυσό. Είχε χρυσές ράβδους στα άκρα των βραχιόνων, πάνω στις οποίες είχε τοποθετηθεί πάνω στον σταυρό ο εσταυρωμένος, πολύ μικρός σε μέγεθος. Το σύνολο ακουμπούσε χαλαρά σε θήκη από σκαλιστό ξύλο, που ήταν σκεπασμένη με χρυσή πλάκα, ώστε το κειμήλιο να μπορεί έτσι να μπαίνει και να βγαίνει. Λεγόταν ότι αυτός ο μικρός σταυρός ήταν φτιαγμένος από κομμάτι τού πραγματικού ξύλου τού Τιμίου Σταυρού, πάνω στον οποίο ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός υπέφερε τον θάνατο και ήταν μαύρου χρώματος. Είχε φτιαχτεί και κοπεί την εποχή που η ευλογημένη Αγία Ελένη, μητέρα τού αυτοκράτορα Κωνσταντίνου που ίδρυσε την Κωνσταντινούπολη, είχε φέρει τα άκρα τού Τιμίου Σταυρού από την Ιερουσαλήμ, όπου τα είχε ανακαλύψει σκάβοντας στο έδαφος. Επίσης μάς έδειξαν εδώ το σώμα τού ευλογημένου Αγίου Γρηγορίου, τέλεια διατηρημένο και ολόκληρο. Βγαίνοντας από την εκκλησία περάσαμε από μοναστήρι, πολύ όμορφα διακοσμημένο με ψηφιδωτά, που απεικόνιζαν τα γεγονότα τής ιερής ιστορίας. Μεταξύ των υπολοίπων που υπήρχαν εδώ ήταν το δέντρο τού Ιεσσαί,¹⁸ που έδειχνε τη γενεαλογία τής Ευλογημένης Παρθένου Μαρίας, τόσο υπέροχα σχεδιασμένο και πλούσια δουλεμένο, ώστε εκείνος που το βλέπει δεν έχει ποτέ δει πουθενά κάτι αντίστοιχο. Βρήκαμε πολλούς μοναχούς να κατοικούν εδώ και ν΄ ανήκουν σε αυτή την εκκλησία, οι οποίοι μάς έδειξαν όλα εκείνα τα αξιοθέατα που έχουν κατονομαστεί πιο πάνω. Ύστερα μάς οδήγησαν στην τραπεζαρία τους. Ήταν ευρύχωρος, ψηλός θάλαμος, στο κέντρο τού οποίου στεκόταν γυαλισμένο μαρμάρινο τραπέζι, πολύ όμορφα φτιαγμένο, τριανταπέντε περίπου παλάμες σε μήκος. Το δάπεδο τού εστιατορίου ήταν από λευκές πέτρινες πλάκες, ενώ στο άλλο άκρο τού θαλάμου είδαμε άλλα δύο μικρά τραπέζια, φτιαγμένα επίσης από λευκό μάρμαρο. Η οροφή ήταν σκεπασμένη με ψηφιδωτό, ενώ και οι τοίχοι ήσαν διακοσμημένοι με εικόνες από ψηφιδωτά, που παρουσίαζαν περιστατικά τής ιστορίας τού Ευαγγελίου. Παρουσιαζόταν ο Αρχάγγελος Γαβριήλ, καθώς έκανε τον χαιρετισμό του στην Παναγία.¹⁹ Στη συνέχεια ερχόταν η Γέννηση τού Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Ύστερα πώς γύριζε τον κόσμο με τούς μαθητές Του, με τα διάφορα γεγονότα τής ευλογημένης Του ζωής μέχρι τη σταύρωσή Του και τον θάνατό Του. Στο πάτωμα τής τραπεζαρίας ήσαν τοποθετημένες, εδώ κι εκεί, πολλές πλάκες από λευκό μάρμαρο, για να σερβίρονται τα πιάτα και τα κρέατα. Το μοναστήρι είχε επίσης στον περίβολό του σειρά από σπίτια, όπου κατοικούσαν οι μοναχοί, όλα με κατάλληλη επίπλωση. Γύρω βρίσκονταν οπωρώνες και αμπελώνες με κρήνες νερού, σαν να ήταν ολόκληρος ο τόπος μια μεγάλη πόλη.

Άγιος Ιωάννης τού Στουδίου

Αργότερα την ίδια μέρα μάς οδήγησαν να επισκεφτούμε άλλη εκκλησία με το όνομα τού Αγίου Ιωάννη, που βρίσκεται σε μοναστήρι²⁰ που κατοικείται από συνάθροιση μοναχών υπό την αρχή ηγουμένου.²¹ Η πύλη εισόδου στο μοναστήρι είναι πολύ ψηλή και πλούσια δουλεμένη. Οδηγεί σε μεγάλη αυλή, πέρα από την οποία βρίσκεται το κεντρικό κτίριο, δηλαδή η εκκλησία, που έχει τετράγωνο σχήμα με ημικυκλική αψίδα, χτισμένη πολύ ψηλή. Ο ναός περικλείεται από τρία κλίτη,²² όπου ο ναός και τα κλίτη βρίσκονται όλα κάτω από ένα επίπεδο οροφής.

Η εκκλησία έχει επτά ιερά. Η οροφή τόσο τού ναού όσο και των διαδρόμων, καθώς και οι τοίχοι, είναι όλα στολισμένα με εξαιρετικά πλούσια ψηφιδωτά έργα, παρουσιάζοντας τα περιστατικά τής ιερής ιστορίας. Ο ναός είναι χτισμένος σε κάθε πλευρά με εικοσιτέσσερις κίονες πράσινου ίασπη,²³ ενώ τα τρία κλίτη έχουν εξώστες που βλέπουν στον κεντρικό ναό. Στα κλίτη αυτά υπάρχουν επίσης εικοσιτέσσερις κίονες από πράσινο ίασπη.²⁴ Όσον αφορά την οροφή τού ναού, καθώς και την επιφάνεια των τοίχων, είναι παντού στολισμένη με ψηφιδωτά. Από τούς εξώστες των διαδρόμων μπορείς να βλέπεις προς τα κάτω στον κεντρικό ναό, ενώ εδώ²⁵ υπάρχει πέτρινο πλέγμα φτιαγμένο από μικρά κομμάτια ίασπη. Στο ανατολικό άκρο, πέρα από τον κυρίως ναό, υπάρχει πανέμορφο παρεκκλήσι, στολισμένο με το πιο εξαίρετο ψηφιδωτό, στο οποίο εμφανίζεται η μορφή τής Παρθένου Μαρίας, γιατί αυτό το παρεκκλήσι έχει μάλιστα χτιστεί προς τιμήν της. Συνδεδεμένος με την εκκλησία είναι μεγάλος θάλαμος που χρησιμοποιείται ως τραπεζαρία, μέσα στον οποίο υπάρχει μεγάλο τραπέζι από λευκό μάρμαρο, ενώ στους τοίχους αυτής τής τραπεζαρίας παρουσιάζεται, δουλεμένη σε ψηφιδωτό, η ιστορία τού Μυστικού Δείπνου, δείχνοντας τον Κύριό μας Ιησού Χριστό να κάθεται στο τραπέζι με τούς μαθητές Του. Επίσης το μοναστήρι αυτό διαθέτει πολλά κατάλληλα βοηθητικά κτίρια, με περιβόλια και κρήνες, καθώς και διάφορες άλλες χρήσιμες εγκαταστάσεις.

Ο Ιππόδρομος με τον Οβελίσκο και τον Τρικάρηνο Όφι

Την ίδια μέρα²⁶ μάς οδήγησαν επίσης να δούμε μεγάλο ανοιχτό χώρο που ονομάζεται Ιππόδρομος, όπου συνηθίζουν να κάνουν κονταρομαχίες.²⁷ Αυτός ο τόπος περικλείεται από κολώνες από λευκό μάρμαρο, ²⁸ καθεμιά τόσο μεγάλη, που θα χρειάζονταν τρεις άνδρες για να την αγκαλιάσουν. Το ύψος τους ξεπερνάει τις δύο λόγχες. Αυτές οι μαρμάρινες κολώνες είναι όλες τοποθετημένες η μία δίπλα στην άλλη σε γραμμή. Είναι τριανταεπτά και καθεμιά πατάει πάνω σε μεγάλο λευκό κομμάτι από πέτρα. Πάνω συνδέονται η μία με την άλλη με σειρά από χαμηλές αψίδες, οι οποίες στηρίζουν στοά, μέσω τής οποίας μπορεί κανείς να περπατήσει από το ένα άκρο στο άλλο, έχοντας κιγκλίδωμα με επάλξεις που περικλείουν τη μία πλευρά. Η ανωδομή αυτών των αψίδων έχει ύψος που φτάνει μόνο μέχρι τη μέση τού ανθρώπου, ενώ το σύνολο είναι κατασκευασμένο από πλάκες από λευκό μάρμαρο, από τις οποίες μάλιστα είναι φτιαγμένη και η στοά. Αυτός ο τόπος είναι έτσι διαρρυθμισμένος, ώστε να χρησιμοποιείται ως θέσεις για τις κυρίες και δεσποινίδες υψηλού βαθμού, όταν εκείνες παρακολουθούν τις κονταρομαχίες στον Ιππόδρομο. Πέρα και πίσω από αυτά τα μαρμάρινα βάθρα αναπτύσσεται γραμμή τοίχου, χτισμένη επίσης από μάρμαρο. Στο ίδιο αυτό επίπεδο, αλλά είκοσι ή τριάντα βήματα προς τα πίσω, εκεί όπου υπάρχει ψηλή πλατφόρμα στηριζόμενη σε τέσσερις μαρμάρινες κολώνες, βρίσκεται μαρμάρινος θρόνος, με πολλές θέσεις γύρω του. Πίσω από αυτά τα καθίσματα και στραμμένα προς τα κάτω, προς τον αγωνιστικό χώρο, στέκονται τέσσερα αγάλματα από άσπρη πέτρα, καθένα στο μέγεθος ανθρώπου. Εδώ παίρνουν τις θέσεις τους ο αυτοκράτορας και η αυτοκράτειρα, όταν παρακολουθούν κονταρομαχίες.

Κάτω στον αγωνιστικό χώρο και βλέποντας προς αυτά τα καθίσματα υπήρχαν δύο τεράστια κομμάτια μαρμάρου, καθένα ύψους ίσου με το μήκος λόγχης, ίσως μεγαλύτερου, τοποθετημένα το ένα πάνω στο άλλο. Τέσσερις χάλκινοι κύβοι, τοποθετημένοι στο πάνω επίπεδο τού πάνω κομματιού, στηρίζουν μονόλιθο που μοιάζει με σουβλί, στενεύει προς τα πάνω και το ύψος του μπορεί να εκτιμηθεί ως έξι περίπου μήκη λόγχης.²⁹ Αυτή η μεγάλη πέτρα στέκεται, όπως ήδη ειπώθηκε, στηριζόμενη στους τέσσερις χάλκινους κύβους, δηλαδή ελεύθερη και απομονωμένη από το κομμάτι τής βάσης που βρίσκεται από κάτω. Είναι θαύμα να σκεφτεί κανείς με ποιον τρόπο μια τόσο μεγάλη μάζα πέτρας, φτιαγμένη αιχμηρή και δουλεμένη με τόση ακρίβεια, μπόρεσε να λατομευτεί, καθώς και με πόση εφευρετικότητα και ανθρώπινη δύναμη μπόρεσαν να την ανυψώσουν και να την εγκαταστήσουν στη σημερινή της θέση. Είναι μάλιστα τόσο ψηλή, που μπορεί κανείς να τη δει από τη θάλασσα πολύ πριν έρθει στην ίδια την πόλη τής Κωνσταντινούπολης. Το μνημείο αυτό ανεγέρθηκε, όπως είπαν, για να τιμήσει ένα μεγάλο γεγονός που είχε συμβεί. Στο κομμάτι τής βάσης που το στηρίζει μπορεί να δει κανείς επιγραφή, που καταγράφει το γεγονός το οποίο μνημονεύεται και αναφέρει το όνομα εκείνου που διέταξε να τοποθετηθεί εδώ.³⁰ Σημειώσαμε ότι αυτή η επιγραφή είναι γραμμένη στην ελληνική γλώσσα, αλλά βλέποντας ότι ήταν ήδη αργά όταν ήρθαμε εδώ, δεν μπορούσαμε να περιμένουμε τον ερχομό κάποιου, που θα μάς τη διάβαζε και θα μάς μετέφραζε το περιεχόμενό της. Μάς είπαν, όμως, ότι έχει σχέση με εκείνο το μεγάλο γεγονός, που είχε συμβεί την εποχή που ο αυτοκράτορας διέταξε το στήσιμο τού μονολίθου.³¹

Από αυτό το σημείο η γραμμή των κιόνων που περιβάλλουν τον Ιππόδρομο συνεχίζεται, αλλά κανένας κίονας δεν είναι τόσο ψηλός, όσο εκείνοι που περιγράψαμε πιο πάνω. Τα μόνα που είδαμε είναι γλυπτά και ζωγραφιές,³² που καταγράφουν τα μεγάλα κατορθώματα και τις πράξεις ευγενών και ισχυρών ανδρών τού παρελθόντος. Σε αυτή την περιοχή μπορεί να δει κανείς τρία φίδια κατασκευασμένα από χαλκό ή κάποιο άλλο μέταλλο, πλεγμένα μεταξύ τους σαν να σχηματίζουν σχοινί.³³ Κάθε φίδι έχει το δικό του κεφάλι, που υψώνεται χωριστά από πάνω, με το στόμα ανοιχτό. Λένε ότι αυτές οι μορφές των φιδιών στήθηκαν εδώ για να χρησιμεύσουν ως μαγεία, γιατί στο παρελθόν υπήρχε μάστιγα φιδιών και άλλων ενοχλητικών ερπετών, που σκότωναν πολλούς ανθρώπους με το δηλητήριό τους. Τότε κάποιος αυτοκράτορας, που ζούσε εκείνη την εποχή, προκάλεσε μέσω αυτής τής μορφής την επίδραση κάποιας μαγείας, όπου αμέσως και στη συνέχεια για πάντοτε κανένα φίδι στην Κωνσταντινούπολη δεν μπορούσε να βλάψει κανέναν. Αυτός ο Ιππόδρομος είναι πολύ μεγάλος χώρος και γύρω του, περιβάλλοντάς τον, είναι χτισμένες σειρές πάγκων, που ανεβαίνουν η μία πίσω από την άλλη κι έχουν φτιαχτεί για να κάθονται οι άνθρωποι που έρχονται να δουν τούς αγώνες. Κάτω από αυτές τις θέσεις έχουν κατασκευάσει τα καταλύματα, με δωμάτια που ανοίγουν προς τον αγωνιστικό χώρο, όπου εκείνοι που κονταρομαχούν στα τουρνουά μπορούν να εξοπλίζονται και ν΄ αφοπλίζονται ύστερα από το γεγονός.

Αγία Σοφία

Την ίδια εκείνη μέρα μάς οδήγησαν επίσης να δούμε την εκκλησία που ονομάζεται Αγία Σοφία. Το όνομα Αγία Σοφία έχει την έννοια στα ελληνικά τού ποιος λέει την Αληθινή Σοφία, δηλαδή ο Υιός τού Θεού. Με αυτή την αφιέρωση χτίστηκε η εκκλησία και είναι η μεγαλύτερη, πιο τιμημένη και πιο προικισμένη από όλες τις εκκλησίες τής Κωνσταντινούπολης. Εδώ κατοικούν εφημέριοι που ονομάζονται από τούς Έλληνες καλόγεροι και κάνουν τη λειτουργία στην Αγία Σοφία, η οποία είναι μάλιστα ο καθεδρικός τους ναός, γιατί ο πατριάρχης των Ελλήνων έχει την έδρα του εδώ και είναι γνωστός μεταξύ τους ως μητροπολίτης. Στη μία πλευρά τής αυλής που βρίσκεται μπροστά στην εκκλησία στέκουν εννέα μεγάλες λευκές πέτρινες κολώνες, οι πιο μεγάλες και στιβαρές που έχει δει ποτέ άνθρωπος. Οι κορυφές τους στέφονται καθεμιά από το κιονόκρανό της, ενώ αναφέρουν ότι εδώ στο παρελθόν είχε χτιστεί στην κορυφή μεγάλη αίθουσα ανακτόρου, όπου ο πατριάρχης και οι κληρικοί του συνήθιζαν να συγκεντρώνονται στις συνελεύσεις τους. Στην ίδια αυλή, μπροστά από την εκκλησία, υπήρχε μοναδική υπέροχη στήλη από πέτρα, στην κορυφή τής οποίας στεκόταν μεγάλο άλογο από χαλκό. Είχε μέγεθος τεσσάρων συνηθισμένων αλόγων και καβάλα του καθόταν η μορφή ένοπλου πολεμιστή, επίσης από χαλκό, με μεγάλο λοφίο στο κεφάλι του, που είχε το σχήμα τής ουράς παγωνιού. Είδαμε ότι το άλογο ήταν σταθερά στερεωμένο στον στύλο πάνω στον οποίο στεκόταν, με σιδερένιες αλυσίδες από το σώμα του, για να μην ξετιναχτεί από τον άνεμο και έτσι πέσει. Αυτό το σπουδαίο άλογο είναι εξαιρετικά καλoφτιαγμένο, με ένα από τα πίσω πόδια του και ένα μπροστινό να υψώνονται και τα δύο στον αέρα, σαν να έχει ανορθωθεί και ετοιμάζεται να πηδήξει κάτω. Ο πολεμιστής στην πλάτη του έχει τον δεξιό του βραχίονα υψωμένο, το χέρι ανοιχτό, ενώ με το αριστερό χέρι, τού άλλου βραχίονα, αρπάζει τα ηνία. Στο δεξί του χέρι κρατά στρογγυλή χρυσή μπάλα. Τόσο το άλογο όσο και ο άνθρωπος είναι τόσο τεράστιοι και η στήλη τόσο ψηλή, που είναι πραγματικά θαύμα να το βλέπεις. Λένε ότι η μορφή τού πολεμιστή μοιάζει με τον μεγάλο αυτοκράτορα Ιουστινιανό, ο οποίος ίδρυσε και επίσης έκτισε την εκκλησία τής Αγίας Σοφίας και έκανε στην εποχή του πολλά μεγάλα κατορθώματα πολεμώντας εναντίον των Τούρκων.³⁴

Η κύρια είσοδος προς την εκκλησία τής Αγίας Σοφίας βρίσκεται κάτω από αψίδα, που υψώνεται πάνω από την πόρτα και στηρίζεται σε τέσσερις κίονες. Είναι σαν μικρό εκκλησάκι, πολύ πλούσια και όμορφα δουλεμένο. Πέρα από αυτό έρχεται η μεγάλη πόρτα τής εκκλησίας, πόρτα πολύ φαρδιά και ψηλή, επενδυμένη με ορείχαλκο. Ακολουθεί κλειστό πέρασμα,³⁵ πάνω από το οποίο βρίσκεται ψηλά ένας εξώστης και πέρα από αυτό άλλη πάλι είσοδος, με την πόρτα να καλύπτεται από ορείχαλκο όπως η πρώτη. Αυτή οδηγεί στον προθάλαμο,³⁶ που είναι ψηλός και φαρδύς και η οροφή του είναι φτιαγμένη από ξύλινα δοκάρια. Στα αριστερά τού προθαλάμου³⁷ ανοίγει ευρύχωρος διάδρομος πολύ όμορφα κατασκευασμένος, με τούς τοίχους του ντυμένους με πολλές πλάκες από μάρμαρο και ίασπη σε διάφορα χρώματα. Υπάρχει παρόμοιος διάδρομος από τη δεξιά πλευρά.³⁸ Και οι δύο αυτοί διάδρομοι βρίσκονται κάτω από την ίδια οροφή με την αίθουσα,³⁹ η οποία, όπως είπαμε, είναι πέρα από την εσωτερική πόρτα τής εκκλησίας. Στον μεγάλο ναό τής εκκλησίας μπορεί να μπει κανείς⁴⁰ από πέντε μεγάλες και ψηλές πόρτες, όπου κάθε πόρτα είναι καλυμμένη με ορειχάλκινες πλάκες, αλλά η κεντρική θύρα είναι η ψηλότερη και είναι η κύρια πύλη εισόδου. Έτσι από αυτές εισέρχεται κανείς στον κυρίως ναό τής εκκλησίας, ο οποίος είναι τετράγωνος με αψίδα, ο πιο ευρύχωρος και ψηλός, ο πιο όμορφος και πλούσιος, που νομίζω ότι μπορεί να δει κανείς οπουδήποτε σε ολόκληρο τον κόσμο. Αυτός ο ναός καταλαμβάνει το κέντρο τού κτιρίου, οριοθετούμενος σε τρεις πλευρές από τα δύο κλίτη και την αίθουσα [του εσωτερικού νάρθηκα],⁴¹ όλα πολύ ψηλά και φαρδιά, ενώ υπάρχουν διάδρομοι ανάμεσα σε αυτά τα τρία καθώς και προς τον ναό. Επιπλέον αυτά τα δύο κλίτη και η αίθουσα⁴² έχουν πάνω εξώστες,⁴³ που έχουν θέα στον κεντρικό ναό, ώστε από εκεί να μπορείς να προσέχεις και ν΄ ακούς τη Λειτουργία και τις Ώρες. Και οι τρεις πάνω εξώστες οδηγούν ο ένας στον άλλο, ενώ τα δάπεδά τους στηρίζονται σε κολώνες από μάρμαρο και πράσινο ίασπη και οι οροφές τους είναι ορατές, όταν κοιτάζεις από τον ναό.

Αλλά ο ισχυρός τρούλος που στεγάζει τον ναό είναι πολύ πιο ψηλός από τις οροφές των πλευρικών διαδρόμων. Αυτός ο τρούλος είναι κυκλικός στη μορφή και τόσο ψηλός, που ένας άνθρωπος πρέπει να έχει καλή όραση για να μπορέσει να τον εξετάσει από κάτω. Ο ναός που καλύπτεται από τον τρούλο έχει μήκος 105 βήματα και πλάτος 93, ενώ ο τρούλος στηρίζεται σε τέσσερις τεράστιους πεσσούς, που είναι εγκιβωτισμένοι σε πλάκες από ίασπη σε πολλά χρώματα. Πιο πάνω ξεφυτρώνουν αψίδες, που υψωνονται από δώδεκα πεσσούς από πράσινο ίασπη, είναι όλοι πολύ ψηλοί και άκαμπτοι και είναι εκείνοι που στηρίζουν.⁴⁴ Από τoυς δώδεκα πεσσούς, οι τέσσερις πρώτοι είναι τεράστιοι και στέκονται δύο στα δεξιά⁴⁵ και δύο στα αριστερά, ενώ είναι τεχνητά χρωματισμένοι με κόκκινο υλικό χρωματισμού φτιαγμένο από πορφυρίτη σε σκόνη. Όσο για την οροφή τού μεγάλου τρούλου, είναι πλούσια διακοσμημένη με ψηφιδωτά, ενώ εδώ, πάνω από την αγία τράπεζα, παρουσιάζεται υπέροχα μια τεράστια εικόνα τού Χριστού Παντοκράτορα, που έχει κατασκευαστεί με ψηφιδωτό πολλών χρωμάτων. Ο στιβαρός ναός είναι τόσο ψηλός, που η μορφή τού Θεού Πατέρα σε αυτή την εικόνα, όπως φαίνεται από κάτω, μοιάζει να έχει απλώς το ύψος συνηθισμένου ανθρώπου. Στην πραγματικότητα όμως, όπως λένε, τα δύο μάτια στο θεϊκό πρόσωπο απέχουν τρεις παλάμες, αν και σε αυτόν που κοιτάζει προς τα πάνω φαίνονται ν΄ απέχουν όχι περισσότερο απ’ όσο στο πρόσωπο ενός ανθρώπου. Αυτό συμβαίνει εξαιτίας τού τεράστιου ύψους στο οποίο έχει τοποθετηθεί η εικόνα.

Στο κέντρο τού δαπέδου τού ναού υψώνεται ένα είδος άμβωνα, τοποθετημένου σε τέσσερις στήλες από ίασπη, ενώ οι πλευρές του είναι καλυμμένες με πλάκες από ίασπη σε πολλά χρώματα. Πάνω από αυτόν τον άμβωνα υπάρχει τρούλος που στηρίζεται σε οκτώ κολώνες χρωματιστού ίασπη σημαντικού μεγέθους. Εδώ κηρύσσεται το κήρυγμα, ενώ τις ημέρες εορτών διαβάζουν και το Ευαγγέλιο από αυτό το μέρος. Όλο το δάπεδο τού ναού, καθώς και οι τοίχοι του, όπως και οι τοίχοι των πλευρικών διαδρόμων, όλα αυτά καλύπτονται από αμέτρητες μεγάλες πλάκες πολύχρωμου ίασπη. Αυτές οι πλάκες είναι καλογυαλισμένες και παρουσιάζουν ελικοειδή περιγράμματα και γραμμές που είναι πολύ ωραίες να τις βλέπεις. Μέρος τού τοίχου κάτω από τις αψίδες τού ναού είναι χτισμένο με πολύ λεπτές λευκές πέτρινες πλάκες, σκαλισμένες παντού με πολλές διαφορετικές μορφές και σχέδια, ενώ αυτές οι πλάκες, έτσι διακοσμημένες, έχουν τοποθετηθεί στους τοίχους σε ύψος από το δάπεδο αντίστοιχο με εκείνο ενός ανθρώπου. Πάνω από αυτές η επιφάνεια τού τοίχου είναι στολισμένη με πολύ όμορφα ψηφιδωτά. Οι εξώστες πάνω από τούς διαδρόμους [και τον νάρθηκα] βλέπουν από ψηλά και περιβάλλουν τον ναό από όλες τις πλευρές, όλες εκτός από εκείνη όπου [στην ανατολική άκρη] υπάρχει η Αγία Τράπεζα, η οποία είναι πράγματι θαύμα να τη βλέπεις. Αυτοί οι εξώστες έχουν ο καθένας πλάτος είκοσι περίπου βήματα λίγο-πολύ,⁴⁶ ενώ σε περίμετρο αυτοί οι τρεις εξώστες έχουν συνολικό μήκος 410 βήματα. Οι τοίχοι των εξωστών, καθώς και οι οροφές πάνω από αυτούς, σκεπάζονται και διακοσμούνται από ψηφιδωτά πολύ όμορφα δουλεμένα.

Σε έναν από τούς πλευρικούς εξώστες, στα αριστερά όπως βλέπει κάποιος που ανεβαίνει εκεί, υπάρχει πολύ μεγάλη λευκή πέτρινη πλάκα, που είναι χτισμένη στον τοίχο, στο κέντρο πολλών άλλων που την περιβάλλουν. Πάνω σε αυτή την πλάκα εμφανίζεται, φτιαγμένο από φυσικό τρόπο και όχι κατασκευασμένο από ανθρώπινη τέχνη, γλυπτική ή ζωγραφική, η τέλεια μορφή τής πολύ ευλογημένης Παρθένου Μαρίας, που κρατάει στην αγκαλιά της τον Κύριό μας Ιησού Χριστό, ενώ στην άλλη παρακείμενη πλευρά υπάρχει η μορφή τού Αγίου Ιωάννη τού Βαπτιστή, τού πολύ ένδοξου προδρόμου Του. Οι μορφές αυτές, όπως είπα, δεν έχουν σχεδιαστεί ούτε ζωγραφιστεί με οποιαδήποτε χρωστική ουσία, ούτε έχουν χαραχτεί τεχνητά στην πέτρα, αλλά είναι απολύτως φυσικές και από τη δική της ουσία. Γιατί η πέτρα προφανώς σχηματίστηκε έτσι από τη φύση με αυτή τη φλέβα και το σημάδι μέσα της, που απεικονίζει τόσο καθαρά εκείνα τα πρόσωπα, των οποίων οι μορφές εμφανίζονται τώρα πάνω στην επιφάνειά της. Λέγεται ότι όταν ανυποψίαστοι οι εργάτες εξόρυσσαν αυτό το κομμάτι τής πέτρας σκοπεύοντας να το φέρουν και να το στήσουν σε κάποιο ιερό κτίριο, αμέσως αντιλήφθηκαν ξαφνικά αυτές τις θαυμάσιες και ευλογημένες μορφές που βρίσκονταν εδώ και γνώριζαν ότι επρόκειτο για μεγάλο μυστήριο και θαύμα. Επίσης, βλέποντας ότι η Αγία Σοφία είναι η μεγαλύτερη εκκλησία τής πόλης, διατάχθηκε να φέρουν αυτή την πλάκα και να τη στήσουν εκεί. Αυτές οι ιερές μορφές πάνω στην πέτρα μοιάζουν σαν να στέκονται πάνω σε σύννεφα στον καθαρό ουρανό. Μάλιστα είναι σαν να έχει τραβηχτεί ένα λεπτό πέπλο μπροστά τους. Αποτελούν θαυμάσια και πνευματική εκδήλωση, την οποία ο Παντοδύναμος Θεός έχει συγκατατεθεί να μάς παραχωρήσει. Κάτω από αυτή την υπέροχη πλάκα βρίσκεται βωμός μέσα σε μικρό εκκλησάκι, όπου ψάλλεται η λειτουργία. Κοντά στο ιερό αυτό στην εκκλησία, μάς έδειξαν ιερό λείψανο, δηλαδή το σώμα κάποιου πατριάρχη, που διατηρούνταν τέλεια, με τα οστά και τη σάρκα πάνω τους. Επίσης μάς έδειξαν εδώ τη σιδερένια σχάρα, πάνω στην οποία είχε ψηθεί ζωντανός ο ευλογημένος Άγιος Λαυρέντιος.

Υπάρχουν πολλά κελάρια, δεξαμενές νερού και θάλαμοι κάτω από το έδαφος στην Αγία Σοφία, που είναι κατασκευασμένα με τρόπο θαυμάσιο να τον βλέπει κανείς, ενώ είδαμε γύρω και πολλά σπίτια με άλλα κτίσματα, αλλά τα περισσότερα από αυτά πέφτουν ήδη σε αποσύνθεση. Οι εξωτερικοί τοίχοι εδώ είναι όλοι κατεστραμμένοι, ενώ διάφορες πόρτες που οδηγούσαν στην εκκλησία έχουν πρόσφατα χτιστεί ή έχουν αποκλειστεί από πτώση λίθων. Λένε όμως ότι το εξωτερικό κύκλωμα των κτιρίων τής εκκλησίας εσώκλειε χώρο που είχε περίμετρο δέκα μίλια. Στην Αγία Σοφία υπάρχει τεράστια υπόγεια δεξαμενή, που κρατά πολύ νερό, ενώ αναφέρεται ότι είναι τόσο μεγάλη, που θα μπορούσαν εύκολα να επιπλέουν σε αυτήν εκατό γαλέρες. Όλα αυτά τα θαύματα, για τα οποία μιλήσαμε, μάς τα έδειξαν σε αυτή την εκκλησία τής Αγίας Σοφίας μαζί με πολλά άλλα και είναι τόσο αμέτρητα, που ήταν αδύνατο να τα περιγράψουμε όλα με συντομία, ή ακόμη και ν΄ απαριθμήσουμε το μεγαλύτερο μέρος. Μάλιστα η εκκλησία είναι τόσο τεράστια σε μέγεθος, ενώ τόσο υπέροχα είναι τα αξιοθέατα που πρέπει να δει κανείς εκεί, που ξοδεύοντας πολλές ώρες ήταν αδύνατο να γίνει πλήρης εξέταση. Ακόμη κι αν ο επισκέπτης επέστρεφε κάθε μέρα για να δει όσα μπορούσε, πάντοτε την επόμενη μέρα θα υπήρχαν νέα πράγματα να δει. Μπορούμε εδώ να προσθέσουμε ότι η στέγη τής Αγίας Σοφίας είναι εξ ολοκλήρου επικαλυμμένη με μολύβδινα φύλλα. Τέλος πρέπει να γίνει κατανοητό, ότι η μεγάλη εκκλησία αποτελεί απαραβίαστο άσυλο, όπου κάθε εγκληματίας, είτε Έλληνας από γέννηση είτε άλλου αλλοδαπού έθνους, έχοντας διαπράξει είτε κλοπή ή διάρρηξη ή δολοφονία, αν καταφύγει σε αυτή την εκκλησία, είναι απόλυτα ασφαλής ότι δεν θα παρθεί με τη βία.

<-Κεφάλαιο 2: Από τη Ρόδο στο Πέρα

Κεφάλαιο 4: Κωνσταντινούπολη ->